Αν έπρεπε κάποιος να περιγράψει με λίγες μόνο λέξεις, τις επιπτώσεις που είχε η πανδημία στην αγορά εργασίας, θα μπορούσε να μιλήσει για την τηλεργασία αφενός, και αφετέρου για τις εκατομμύρια κενές θέσεις εργασίας που έχουν ανεβάσει τους μισθούς σε αρκετές χώρες.
Και μπορεί η σφικτή αυτή αγορά εργασίας να είναι προς όφελος για τους εργαζομένους, ωστόσο παράλληλα θα μπορούσε να αυξήσει τους κινδύνους για τον πληθωρισμό, σε μία άσχημη συγκυρία, κατά την οποία οι τιμές τρέχουν με ρεκόρ πολλών δεκαετιών.
Το φαινόμενο αυτό, αναλύουν σε μελέτη τους στο IMFBlog, οι αναλυτές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Ρομέν Ντιβάλ, Μυρτώ Οικονόμου και Μαρίνα Ταβάρες.
«Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού έχουν ωθήσει στην αύξηση των μισθών, ωφελώντας τους χαμηλόμισθους, αλλά αυξάνοντας τους κινδύνους πληθωρισμού. Η επαναφορά περισσότερων εργαζομένων στο εργατικό δυναμικό θα μειώσει αυτές τις πιέσεις» τονίζουν χαρακτηριστικά και εξηγούν:
Μέχρι τα τέλη του 2021, υπήρχαν 50% έως 80% περισσότερες κενές θέσεις εργασίας στην Αυστραλία, τον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες από ό,τι πριν από την πανδημία.
Οι ανοιχτές θέσεις εργασίας ήταν στα επίπεδα ή πάνω από τα επίπεδά τους του 2019 και σε άλλες προηγμένες οικονομίες και έχουν αυξηθεί σταθερά σε όλους τους τομείς, ακόμα και σε εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ένταση επαφής, όπως η φιλοξενία και οι μεταφορές. Οι αυξήσεις στις κενές θέσεις ήταν μεγαλύτερες για θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης.
Πριν και μετά τον πόλεμο
Οι αναλυτές του ΔΝΤ επισημαίνουν ότι η απότομη αυτή αύξηση των κενών θέσεων εργασίας αντανακλά εν μέρει πόσο ισχυρή ήταν η οικονομική ανάκαμψη στις προηγμένες οικονομίες μέχρι την έναρξη της κρίσης στην Ουκρανία, με τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν μαζικά για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ζήτηση.
Όμως, όπως δείχνει μια νέα μελέτη του ΔΝΤ , αυτό είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας.
Γιατί δεν καλύπτονται κενές θέσεις;
Οι κενές θέσεις ήταν δύσκολο να καλυφθούν για διάφορους λόγους. Ο ένας είναι οι ανησυχίες για την υγεία που σχετίζονται με την πανδημία. Εξαιτίας αυτών, ορισμένοι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας και χαμηλότερης ειδίκευσης που απασχολούνταν προηγουμένως σε βιομηχανίες έντασης επαφών παραμένουν εκτός εργατικού δυναμικού, συρρικνώνοντας τη δεξαμενή των διαθέσιμων ατόμων που αναζητούν εργασία.
Οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας, ως ομάδα, συμβάλλουν περίπου στο ένα τρίτο αυτού του κενού απασχόλησης. Σε ορισμένες χώρες, όπως ο Καναδάς και το Ηνωμένο Βασίλειο, ο περιορισμός της μετανάστευσης φαίνεται επίσης να ενίσχυσε τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στις θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι κενές θέσεις εργασίας ήταν δύσκολο να καλυφθούν είναι ότι η COVID-19 μπορεί κάλλιστα να έχει αλλάξει τις προτιμήσεις των εργαζομένων.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι παραιτήσεις έχουν αυξηθεί πέρα από αυτό που θα σήμαινε η ιστορική τους σχέση με τις κενές θέσεις, υποδηλώνοντας ότι οι εργαζόμενοι δεν εκμεταλλεύονται απλώς ευκαιρίες σε μια καυτή αγορά εργασίας αλλά αναζητούν και καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι παραιτήσεις έχουν αυξηθεί περισσότερο για θέσεις εργασίας με χαμηλούς μισθούς που είναι έντασης επαφών, σωματικά επίπονες ή προσφέρουν μικρή ευελιξία, όπως στις μεταφορές και την αποθήκευση, το χονδρικό και λιανικό εμπόριο ή τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια.
Επιπτώσεις στην αύξηση των μισθών και στον πληθωρισμό
Σύμφωνα με την μελέτη, η στενότητα της αγοράς εργασίας (όπως μετράται από την αναλογία των κενών θέσεων προς τον αριθμό των ανέργων) έχει σε γενικές γραμμές πυροδοτήσει αύξηση των μισθών.
Όμως, ο αντίκτυπος στην αύξηση των μισθών σε τομείς με χαμηλούς μισθούς ήταν υπερδιπλάσιος, τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Οι αναλυτές του ΔΝΤ εκτιμούν ότι ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των ονομαστικών μισθών στις χαμηλόμισθες βιομηχανίες αυξήθηκε κατά 4 έως 6 ποσοστιαίες μονάδες από τα μέσα του 2020 έως τα τέλη του 2021 λόγω της αυξανόμενης στενότητας στην αγορά εργασίας, συμβάλλοντας στη μείωση της μισθολογικής ανισότητας σε ορισμένες χώρες. Ωστόσο, κατά μέσο όρο, αυτά τα μισθολογικά κέρδη δεν έχουν ακόμη οδηγήσει σε πρόσθετη δύναμη δαπανών λόγω του υψηλότερου πληθωρισμού των τιμών.
Ο συνολικός αντίκτυπος της σφικτής αγοράς εργασίας, στον πληθωρισμό των μισθών ήταν μέχρι στιγμής πιο συγκρατημένος, τουλάχιστον 1,5 ποσοστιαίες μονάδες και στις δύο χώρες. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο μικρό συνολικό μερίδιο των χαμηλόμισθων βιομηχανιών (και θέσεων εργασίας) στο συνολικό κόστος εργασίας.
Στο βαθμό που η στενότητα της αγοράς εργασίας παραμένει, είναι πιθανό να διατηρήσει ισχυρή τη συνολική αύξηση των ονομαστικών μισθών στο μέλλον.
Ο αντίκτυπος στον πληθωρισμό αναμένεται να είναι διαχειρίσιμος εκτός εάν οι εργαζόμενοι αρχίσουν να απαιτούν υψηλότερες αποζημιώσεις ως απάντηση στις πρόσφατες αυξήσεις των τιμών ή/και στην αύξηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό. Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να συνεχίσουν να σηματοδοτούν την ισχυρή δέσμευσή τους να αποφύγουν τέτοιες σπείρες τιμών-μισθών.
Οι πολιτικές μπορούν να βοηθήσουν στην επιστροφή των εργαζομένων
Ο περιορισμός των εστιών COVID-19 θα επιτρέψει στους ηλικιωμένους και στους χαμηλόμισθους εργαζόμενους να επανενταχθούν στο εργατικό δυναμικό, μειώνοντας έτσι τις πιέσεις στην αγορά εργασίας και τους κινδύνους πληθωρισμού. Το να παραμείνουν ανοιχτά τα σχολεία και οι παιδικοί σταθμοί θα είναι επίσης σημαντικό για τις γυναίκες με μικρά παιδιά να επιστρέψουν πλήρως στη δουλειά.
Οι καλά σχεδιασμένες πολιτικές για την αγορά εργασίας θα μπορούσαν επίσης να επιταχύνουν την αντιστοίχιση θέσεων εργασίας, μεταξύ άλλων μέσω προγραμμάτων βραχυπρόθεσμης κατάρτισης που βοηθούν τους εργαζόμενους να αναπτύξουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για νέα ταχέως αναπτυσσόμενα επαγγέλματα υψηλής έντασης ψηφιακής χρήσης, όπως η τεχνολογία και το ηλεκτρονικό εμπόριο ή πιο παραδοσιακές θέσεις εργασίας που έχουν βιώσει έντονες ελλείψεις, όπως οδηγοί φορτηγών ή εργαζόμενοι στον τομέα της φροντίδας.
Για να ανταποκριθούν στις προτιμήσεις των μεταβαλλόμενων εργαζομένων, η εργατική νομοθεσία και οι κανονισμοί πρέπει επίσης να διευκολύνουν την τηλεργασία. Και όπου η μείωση της μετανάστευσης ενισχύει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, η επανέναρξη της θα μπορούσε να «γρασάρει» περαιτέρω τους τροχούς της αγοράς εργασίας.
