Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, η κλιματική κρίση και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, επηρεάζουν το κόστος σχεδόν κάθε προϊόντος γύρω μας, ακόμη κι αν προέρχεται από χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτό αφορά από τα εισιτήρια αεροπορικών πτήσεων και τα ρούχα μέχρι τις τιμές των τροφίμων στα αγαπημένα μας εστιατόρια.
Το αμερικανικό περιοδικό TIME επιχειρεί να σκιαγραφήσει τις αιτίες πίσω από αυτό το φαινόμενο αλλά και να αποτυπώσει το πόσο συνδεδεμένος είναι ο πλανήτης μας, με την καθημερινότητά μας και την τσέπη μας να επηρεάζεται σημαντικά πλέον από την κλιματική κρίση.
Όπως αναφέρει η ανάλυση που υπογράφει ο Himanshu Gupta, αρκεί για να καταλάβουμε τι συμβαίνει, να πάρουμε για παράδειγμα το ελαιόλαδο και τη σοκολάτα.
Οι σοβαρές ξηρασίες στη Μεσόγειο έχουν μειώσει τη συγκομιδή ελαιολάδου στην Ισπανία κατά 40%, αυξάνοντας τις τιμές κατά 27% τον Ιούνιο σε σύγκριση με πέρυσι -για τους Αμερικανούς καταναλωτές-. Παρόμοια, η τιμή ορισμένων σοκολάτων, όπως τα Cadbury’s Freddo, έχει ήδη αυξηθεί κατά 200% φέτος στην Αυστραλία, με παρόμοιες αυξήσεις να αναμένονται στις αμερικανικές αγορές, κυρίως λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων που επηρεάζουν μικρούς καλλιεργητές κακά στην Γκάνα και στην Ακτή Ελεφαντοστού.
Οι κλιματικές καταστροφές σε χώρες παραγωγής σιταριού, όπως η Αργεντινή, επηρεάζουν επίσης βασικά τρόφιμα όπως τα δημητριακά, τα ζυμαρικά και το ψωμί. Η τιμή του σιταριού και των προϊόντων που βασίζονται σε αυτό έχει γνωρίσει μια από τις μεγαλύτερες διακυμάνσεις από το 2021. Γιατί; Η παραγωγή σιταριού στην Αργεντινή επλήγη από ξηρασία το 2021 και ξανά το 2023, προκαλώντας πανικό στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού σιταριού, οι οποίες ήταν ήδη υπό πίεση λόγω της κρίσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Οι εταιρείες τροφίμων αντέδρασαν σε αυτή την αστάθεια με προληπτικές αυξήσεις τιμών για τους καταναλωτές.
Η αύξηση της τιμής του σιταριού μπορεί να σημαίνει ένα επιπλέον δολάριο για τα ζυμαρικά στην Καλιφόρνια, αλλά για την Ινδία, ο πληθωρισμός των τροφίμων σημαίνει περικοπές σε άλλους τομείς, όπως οι εκπαιδευτικοί προϋπολογισμοί.
Ο αρθρογράφος σε μία προσωπική αναφορά σημειώνει: «Μεγαλώνοντας στην ύπαιθρο της Ινδίας σε μια κοινή οικογένεια 14 ατόμων, συχνά αντιμετωπίζαμε αυτές τις προκλήσεις. Όταν οι τιμές των τροφίμων αυξάνονταν, τα τρία αδέρφια μου κι εγώ αναγκαζόμασταν να αγοράζουμε μεταχειρισμένα βιβλία στην αρχή της νέας σχολικής χρονιάς. Ένα παρόμοιο μοτίβο έχει παρατηρηθεί και σε αμερικανικά νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, τα οποία στρέφονται από φρέσκα σε κονσερβοποιημένα φρούτα και λαχανικά ως απάντηση στην αύξηση των τιμών των τροφίμων».
Ο πλανήτης μας είναι «κλειδωμένος» σε αρκετές δεκαετίες κλιματικής αλλαγής, ανεξάρτητα από τις τρέχουσες δράσεις μας για την αντιμετώπισή της.
«Ως επιχειρηματίας που εργάζομαι για να κάνω τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων και γεωργίας πιο ανθεκτικές στις κλιματικές αλλαγές, γνωρίζω ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε ριζικά την προσέγγισή μας στις αλυσίδες εφοδιασμού, ώστε να εξασφαλίσουμε προσιτή και διαθέσιμη τροφή για όλους» αναφέρει ο αρθρογράφος του TIME.
Οι αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων είναι από τις πιο κρίσιμες στον κόσμο και αντιμετωπίζουν μερικές από τις μεγαλύτερες απειλές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, αυξανόμενες θερμοκρασίες και έλλειψη νερού που επηρεάζουν τις αποδόσεις και την ποιότητα των καλλιεργειών – όλα αυτά επηρεάζουν την επισιτιστική ασφάλεια.
Αν και η κλιματική αλλαγή συμβάλλει σημαντικά σε αυτό το πρόβλημα, άλλα γεγονότα, όπως οι πόλεμοι, το επιδεινώνουν. Συνεπώς, πολλές κυβερνήσεις εισέρχονται σε «κατάσταση πανικού» και εφαρμόζουν προστατευτικά μέτρα για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Ωστόσο, αυτό συχνά έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις που επιδεινώνουν ακριβώς το πρόβλημα που προσπαθούν να αποφύγουν – αυξήσεις τιμών σε ολόκληρες τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων που επηρεάζουν δυσανάλογα τους καταναλωτές με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, συμπεριλαμβανομένων των αγροτών, οι οποίοι είναι και οι ίδιοι καταναλωτές.
Στη θεωρία, πολιτικές όπως το nearshoring (μεταφορά αλυσίδων εφοδιασμού σε γειτονικές χώρες όπως το Μεξικό), το friendshoring (μεταφορά αλυσίδων εφοδιασμού σε συμμαχικές χώρες όπως η Ινδία) και το “Πρώτα η Αμερική” είναι χρήσιμες για τις αλυσίδες εφοδιασμού ημιαγωγών. Αλλά δεν μπορούν να λειτουργήσουν στις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων.
Οι πιπεριές Sriracha δεν μπορούν να καλλιεργηθούν στη Μινεάπολη και τα αβοκάντο δεν μπορούν να καλλιεργηθούν στον Καναδά.
Ακόμη και αν οι χώρες καταφέρουν να διαφοροποιήσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων τους με φιλικές χώρες, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού και στις δύο πλευρές δεν θα επηρεαστούν ταυτόχρονα από κλιματικά γεγονότα.
Αντί αυτού, χρειαζόμαστε μια ριζική επανεξέταση της προσέγγισής μας για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας στις αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων. Μέχρι στιγμής, όλες οι προσεγγίσεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι εθνικές ή εταιρικές. Ωστόσο, αυτή η παγκόσμια πρόκληση απαιτεί μια παγκόσμια λύση: μια συλλογική, συνεργατική προσπάθεια που είναι προληπτική παρά αντιδραστική από κυβερνήσεις και εταιρείες σε διεθνές επίπεδο αλυσίδων εφοδιασμού, ώστε να οικοδομήσουμε ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή.
Μια από αυτές τις παγκόσμιες πρωτοβουλίες θα μπορούσε να είναι η εκκίνηση σχεδίων προσαρμογής των αλυσίδων εφοδιασμού στην κλιματική αλλαγή (S-CAPs). Αυτά τα σχέδια, παρόμοια με τα εθνικά σχέδια προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, θα καθοδηγούνταν από πολυμερείς οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) ή η Παγκόσμια Τράπεζα, σε συνεργασία με κυβερνήσεις και ιδιωτικές εταιρείες στους τομείς των τροφίμων, των αγροχημικών και των μεταφορών. Θα ξεκινούσαν με την ταυτοποίηση των ευάλωτων παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων, εστιάζοντας σε βασικά τρόφιμα όπως το σιτάρι και το ρύζι.
Θα χαρτογραφούσαν περιοχές που είναι επιρρεπείς σε κλιματικούς κινδύνους, κρίσιμες διαδρομές μεταφοράς και σημαντικές γεωργικές περιοχές. Στη συνέχεια, θα ανέπτυσσαν στρατηγικές και θα προσδιόριζαν έργα για τη μείωση αυτών των κινδύνων, όπως η δημιουργία κλιματικά ανθεκτικών σπόρων, η διαφοροποίηση των μεθόδων μεταφοράς, η επένδυση σε τεχνολογία για την ανίχνευση κινδύνων και η καλλιέργεια καλλιεργειών σε ασφαλέστερες περιοχές.
Μια τέτοια προσπάθεια θα απαιτούσε χρηματοδότηση από πολλές πηγές. Αυτό σημαίνει συνδυασμό διεθνούς χρηματοδότησης και συνεισφορών από εταιρείες για τη στήριξη αξιολογήσεων, έρευνας και ανάπτυξης, αλλά και για την υλοποίηση των σχεδίων. Σε αντίθεση με τις πρωτοβουλίες για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, που συνήθως παρακινούνται από ανησυχίες για τη φήμη και τις κανονιστικές απαιτήσεις, οι πρωτοβουλίες για την προστασία των αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων μπορεί να έχουν πολύ μεγαλύτερη απόδοση επένδυσης σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.
Για παράδειγμα, η επένδυση της Αιθιοπίας σε καλλιέργειες ανθεκτικές στην ξηρασία και στη διαχείριση υδάτων αύξησε τις αποδόσεις κατά 40% και ενίσχυσε την επισιτιστική ασφάλεια. Αυτό σήμαινε επιστροφή $2 έως $4 για κάθε $1 που δαπανήθηκε.
Μια διεθνής συμφωνία μπορεί να μην ακούγεται ως η πιο συναρπαστική λύση στην κλιματική αλλαγή, αλλά μπορεί να βοηθήσει να διατηρηθούν τα τρόφιμα σε επάρκεια και οι τιμές χαμηλές για τους καθημερινούς καταναλωτές.
«Όταν ξέσπασε η κρίση του COVID-19, ο κόσμος ενώθηκε και από την πλήρη άγνοια του ιού, κατάφερε να αναπτύξει και να διανείμει 5 δισεκατομμύρια εμβόλια μέσα σε 18 μήνες. Σίγουρα μπορούμε να επαναλάβουμε αυτό το επίτευγμα για την επισιτιστική κρίση», αναφέρει το TIME..
