Του Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα, π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης
Σε λίγες ημέρες θα συμπληρωθούν εβδομήντα τέσσερα (74) χρόνια από την καθοριστικής σημασίας ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου. Μήπως θα ήταν ευκαιρία να δούμε τα ψέματα και τους μύθους με τους οποίους περιβλήθηκε αυτό το σημαντικότατο για την έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γεγονός ως προς την συμβολή του ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Και μία αλήθεια..
Η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου αποτέλεσε για την αριστερή προπαγάνδα την «ναυαρχίδα» των ψεμάτων, των υπερβολών, των αφελών ηρωισμών και της συνακόλουθης άκρατης μυθοπλασίας. Μιας μυθοπλασίας που έγινε τελικά «η αλήθεια». Μια «αλήθεια», όμως, που δεν αντέχει υπό το βάρος των στοιχείων και περιγραφών των πρωταγωνιστών και πρωτεργατών του μεγάλου συμμαχικού και εθνικού εγχειρήματος (Εντυ Μάγιερς και Κρις Γουντχάουζ, Διοικητή και Υποδιοικητή του εγχειρήματος, Θέμη Μαρίνου του μόνου Έλληνα ΄Εφεδρου Αξιωματικού της αποστολής των Άγγλων σαμποτέρ, Μ. Μυριδάκη Λοχαγού Πυρ/κού του Ε.Σ., Στρατιωτικού υπαρχηγού του Ζέρβα κλπ).
Η επιχείρηση της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου παρουσιάστηκε από την άκρα αριστερά και τους κατά τον Λένιν «χρήσιμους ηλίθιους» της δημοκρατικής-κοινοβουλευτικής αριστεράς και τους αφελείς της δεξιάς του δεν «βαριέσαι» και «ας τα ξεχάσουμε», επιβλήθηκε χωρίς κόπο και, τελικά, ενσωματώθηκε στο υποσυνείδητό μας στερεοτυπικά ως μία επιχείρηση που, κατά δύο αριστερής έμπνευσης εκδόσεις: «…οργανώθηκε από τον Άρη Βελουχιώτη, τον Ναπολέοντα Ζέρβα και τον Άγγλο αντισυνταγματάρχη Έντυ και στις 25 Νοέμβρη πραγματοποιήθηκε με 150 ΕΛΑΣίτες, 60 ΕΔΕΣίτες και 12 Άγγλους η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου» (ΚΑΛΛΙΝΟΣ, Θ.Ε.- καπετάν ΑΜΑΡΜΠΕΗΣ, 1978) ή στην καλλίτερη περίπτωση, σε μία άλλη έκδοση μυθοποίησης, που «μοιράζει» σε όλους εύσημα: «Το Σχέδιο ήταν των Άγγλων και συγκεκριμένα του Εντυ Μάγιερς. Το Σχέδιο της Επίθεσης για την κατάληψη της γέφυρας, έτσι ώστε να είναι δυνατή η ανατίναξή της, διατυπώθηκε από τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη. Η γενική Αρχηγεία ανετέθη στον Ναπολέοντα Ζέρβα..»
Μήπως θα ήταν ευκαιρία και εορτάζοντας την επέτειο του γεγονότος να δούμε τα ψέματα και του μύθους με τους οποίους περιβλήθηκε αυτό το σημαντικότατο για την έκβαση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γεγονός ως προς την συμβολή του ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και να αποδοθούν, τελικά, «τα του καίσαρος τω καίσαρι» αλλά και η αλήθεια.
ΜΥΘΟΣ ΠΡΩΤΟΣ: Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου ήταν ιδέα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Η αλήθεια είναι ότι η ανατίναξη ήταν ιδέα του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής το οποίο και ανέθεσε την υπόθεση στη Διεύθυνση Ειδικών Υπηρεσιών (Special Operations Executive (SOE) ώστε να ετοιμαστεί μία ομάδα σαμποτέρ οι οποίοι με τη βοήθεια ελληνικών ανταρτικών ομάδων να καταστρέψουν μία από τις μεγάλες σιδηροδρομικές γέφυρες της Ρούμελης (όχι αποκλειστικά του Γοργοποτάμου) προκειμένου να σταματήσει για μερικές εβδομάδες η τροφοδοσία της στρατιάς Ρόμμελ. (MYERS, 1975; ΜΑΡΙΝΟΣ, 1994)
ΜΥΘΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ: Ο ΕΛΑΣ γνώριζε, περίμενε και βοήθησε στην πτώση με αλεξίπτωτα και περισυλλογή των βρετανών σαμποτέρ. Η αλήθεια είναι ότι ο ΕΛΑΣ δεν γνώριζε πότε και πού θα πέσουν οι βρετανοί. Όμως είχαν ειδοποιηθεί άνθρωποι του ΕΑΜ, ο δικηγόρος Σεφεριάδης, στενός φίλος του Ευρ. Μπακιρτζή του επονομαζόμενου και «κόκκινου Συνταγματάρχη», ότι στην περιοχή της Γκιώνας-Παρνασσού θα έπεφταν αλεξιπτωτιστές των συμμάχων (ΜΑΡΙΝΟΣ, 1994, σελ. 32; MYERS, 1975, ΣΕΛ. 17).
ΜΥΘΟΣ ΤΡΙΤΟΣ: Όταν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έμαθε ότι στην περιοχή του έπεσαν Άγγλοι κομμάντος, έσπευσαν να τους συναντήσουν, τους βοήθησαν στη συλλογή των υλικών (εκρηκτικών, υλικών υπονομεύσεων, όπλων, πυρομαχικών κλπ), τους έκρυψαν. Η αλήθεια είναι ότι οι του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν έδωσαν καν σημεία ζωής παρόλον που «είχε βουΐξει η ορεινή περιοχή Γκιώνας, Τυμφρηστού, Οίτης για την παρουσία των συμμάχων» όπως λέει ο Μάγιερς, ο οποίος έστελνε μηνύματα στον Βελουχιώτη αλλά εκείνος δεν απαντούσε. «Φαινόταν σαν να μας απέφευγε επίτηδες», γράφει συγκεκριμένα ο Μάγιερς στο βιβλίο του «Η Ελληνική Περιπλοκή» (MAYERS, 1975, σελ. 60). Τους έστειλε μηνύματα να έρθουν σε επαφή μαζί του και παρότι διαισθανόταν ότι οι ΕΛΑΣίτες παρακολουθούσαν αυτόν και την ομάδα του, δεν εμφανίστηκαν ποτέ.. Επί ενάμιση μήνα, από την ημέρα της πτώσης μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, οι ΕΛΑΣίτες δεν έδωσαν κανένα σημείο επαφής με τον Μάγιερς.
ΜΥΘΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ: Όταν έπεσε η ομάδα του Μαρίνου-Κουκ, άνθρωποι του ΕΑΜ τους διέσωσαν και τους περισυνέλλεξαν. Η αλήθεια είναι ότι η ομάδα Μαρίνου-Κουκ δεν περισυλλέχθηκε από ανθρώπους του ΕΑΜ ούτε διασώθηκε από τα χέρια των Ιταλών. Η συνάντηση με τον καπετάν Νικηφόρο του ΕΛΑΣ, της ομάδας του Βελουχιώτη, ήταν τυχαία καθώς, περνώντας από εκεί κοντά, ειδοποιήθηκε από τον παπά, ο οποίος και τους έκρυβε στο χωριό (ΜΑΡΙΝΟΣ, 1994, σελ. 73).
ΜΥΘΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ: Όταν οδηγήθηκε η ομάδα Μαρίνου-Κουκ στον Βελουχιώτη, αυτός τους δέχθηκε φιλικά και θερμά. Η αλήθεια είναι διαφορετική. Ο Βελουχιώτης, αντίθετα, ήταν δύσπιστος και επιφυλακτικός. Για τον λόγο αυτό, μάλιστα, τους έθεσε υπό περιορισμό, γιατί θεωρούσε πως ήταν Γερμανοί κατάσκοποι, και αυτό παρά τις αντιρρήσεις του καπετάν-Νικηφόρου, όπως αναφέρει ο ίδιος στο βιβλίο του «Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης» (σελ. 397).
ΜΥΘΟΣ ΕΚΤΟΣ: Ο Βελουχιώτης βοήθησε την ομάδα Μαρίνου-Κουκ ώστε άμεσα να ενωθεί με τις ομάδες Μάγιερς-Γουντχάουζ που είχαν πέσει στην Γκιώνα. Η αλήθεια είναι ότι όχι μόνον δεν τους βοήθησε να φθάσουν γρηγορότερα, αλλά μεταχειριζόμενος διάφορα «κόλπα» τους περιέφερε σε διάφορα χωριά της δυτικής Ευρυτανίας, στην αντίθετη κατεύθυνση από τη Γκιώνα, οργανώνοντας συγκεντρώσεις, ομιλίες και παρελάσεις, βάζοντας, πάντα, τους Εγγλέζους μπροστά, ώστε να δημιουργείται η αίσθηση ότι οι σύμμαχοι ήταν με τον ΕΛΑΣ!!! Επί περίπου δεκαπέντε ημέρες ο Βελουχιώτης τους επιδείκνυε στα χωριά της δυτικής, νοτιο-δυτικής Ευρυτανίας (ΜΑΡΙΝΟΣ,1994,σελ. 79).
ΜΥΘΟΣ ΕΒΔΟΜΟΣ: Οι Έλληνες πατριώτες, κάτοικοι της περιοχής, που βοήθησαν τους Εγγλέζους σαμποτέρ από την πρώτη στιγμή, ήταν άνθρωποι του ΕΑΜ. Η αλήθεια είναι ότι οι πρώτοι άνθρωποι που συνάντησαν οι Εγγλέζοι ήταν απλοί κάτοικοι της περιοχής, που δεν είχαν καμιά σχέση με το ΕΑΜ, οι οποίοι ανιδιοτελώς προσέτρεξαν, συνάντησαν, βοήθησαν στη συγκέντρωση των εφοδίων, οδήγησαν τους Εγγλέζους σε ασφαλές λημέρι στη σπηλιά της Στρώμνης, τους τροφοδοτούσαν με τρόφιμα από το υστέρημα τους κλπ. (ΜYERS, 1975).
ΜΥΘΟΣ ΟΓΔΟΟΣ: Ο Άρης Βελουχιώτης φαίνεται ωσάν να πρωτοστάτησε στην επιχείρηση της ανατίναξης της γέφυρας τους Γοργοποτάμου. Η αλήθεια είναι ότι ο Άρης Βελουχιώτης, για περίπου ενάμιση μήνα, δεν έδωσε καθόλου σημεία ζωής με το Αρχηγείο των Εγγλέζων στη Γκιώνα. Η πρώτη συνάντηση του Βελουχιώτη με τον Μάγιερς και τον Ζέρβα έγινε μόλις πέντε ημέρες πριν από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου «..το απόγευμα της 20ης Νοεμβρίου, όταν ήδη τα φορτωμένα με τα εφόδια μουλάρια βρισκόταν στο Μαυρολιθάρι..» έτοιμα για να φύγουν για τη γέφυρα (ΜΑΓΙΕΡΣ, 1975, σελ. 69).
ΜΥΘΟΣ ΕΝΑΤΟΣ: Ο Ναπολέων Ζέρβας αναφέρεται στην αριστερή-κομμουνιστική βιβλιογραφία περίπου ως κομπάρσος σχεδόν, ως τυχαία συμμετασχών στην επιχείρηση. Η αλήθεια είναι ότι όταν ο Γουντχάουζ συνάντησε τον Ζέρβα, στις 10 Νοεμβρίου, στην Ήπειρο, όπου τον είχε στείλει ο Μαγιερς, ζήτησε τη συμμετοχή 50 ανταρτών του Ζέρβα στην ανατίναξη μιας μεγάλης σιδηροδρομικής γέφυρας. Τότε ο Ζέρβας του είπε αμέσως ότι θα διαθέσει όχι 50 αλλά 100 άνδρες και θα συμμετάσχει και ο ίδιος προσωπικά. Και αναχώρησαν την επομένη για τη Γκιώνα προκειμένου να είναι εκεί στις 17 Νοεμβρίου. Ο Ζέρβας συναντήθηκε, την επομένη ημέρα, 18 Νοεμβρίου, με τον Διοικητή της ομάδας των Εγγλέζων, σαμποτέρ Έντυ Μάγιερς, ο οποίος αφού του γνωστοποίησε το σχέδιο, του πρότεινε «..να αναλάβει τη διεύθυνση της επιχείρησης..» (ΜΑΓΙΕΡΣ, 1975, σελ. 67).
ΜΥΘΟΣ ΔΕΚΑΤΟΣ: Ο Άρης είχε το γενικό πρόσταγμα και την ευθύνη της επιχείρησης της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Η αλήθεια είναι ότι ο Άρης Βελουχιώτης όχι μόνον δεν δεσμεύτηκε ότι θα συμμετάσχει στο εγχείρημα αλλά προσπάθησε και να το καθυστερήσει. Όταν εμφανίστηκε ο Βελουχιώτης, ο Έντυ και ο Ζέρβας είχαν ήδη συζητήσει και συμφωνήσει για το ποιά γέφυρα από τις τρεις θα ανατιναχθεί, το πότε θα γίνει αυτό, καθώς και για το στρατιωτικό-τακτικό σχέδιο της επιχείρησης το οποίο είχε συζητηθεί και, όπως είπαμε, ο Έντυ ζήτησε να αναλάβει ο Ζέρβας τη διεύθυνση της επιχείρησης στις 19 Νοεμβρίου 1942. Το σχέδιο αυτό που κατ΄αρχήν εγκρίθηκε από τους δύο, όταν εμφανίστηκε και ο Βελουχιώτης, ξανασυζητήθηκε και από τους τρεις την 21η Νοεμβρίου και χωρίς σημαντικές αντιρρήσεις από τον Βελουχιώτη, πλην κάποιων χρονικών αναβολών που ζήτησε και δεν έγιναν δεκτές, εγκρίθηκε (ΜΑΓΙΕΡΣ, 1975, σελ. 7).
ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ. : H συμμετοχή των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, έστω και για λόγους τακτικής όπως παραδέχθηκε και ο Βελουχιώτης, δηλαδή για να μην οικειοποιηθεί ο Ζέρβας το εγχείρημα, είναι ένα γεγονός. Οι εντολές του ΚΚΕ ήταν όχι μόνον να μη συμμετάσχει ο ΕΛΑΣ στην επιχείρηση αλλά και να δημιουργεί ο Βελουχιώτης προσκόμματα ώστε να αποτύχει. Ο Άρης Βελουχιώτης για την πρόθεση να συμμετάσχει στην Επιχείρηση του Γοργοποτάμου κλήθηκε, πριν να συναντήσει τον Μάγιερς, να συναντηθεί με επιτροπή του ΕΑΜ από τη Λαμία, στο χωριό Κολοκυθιά (ΜΑΡΙΝΟΣ, 1994, σελ. 96). Μετά την ανατίναξη κλήθηκε σε απολογία από επιτροπή του ΚΚΕ υπό τον Σιάντο, Ιωαννίδη, Τζήμα ως κατηγορούμενος για παράβαση εντολών του κόμματος και απειθαρχία αλλά και για υπερβάσεις, σκληρότητα και ειδεχθείς πράξεις εναντίον των χωρικών (ΜΥΡΙΔΑΚΗΣ, 1984).
Να όμως τι λένε για τον Γοργοπόταμο και επαναπατρισθέντες πολιτικοί πρόσφυγες που επιδίωξαν και επέτυχαν μέχρι το 1960 την επιστροφή τους στην πατρίδα από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και από τη Σοβιετική Ένωση: «Ούτε και την ανατίναξιν της γεφύρας του Γοργοποτάμου από αντάρτας του Ζέρβα και Βρεταννούς σαμποτέρ ενέκρινε το Κ.Κ.Ε., παρά το γεγονός ότι υπεχρεώθη και ο Άρης Βελουχιώτης να διαθέση, εις υποστήριξιν του εγχειρήματος, μίαν από τας ομάδας του. Αντιθέτως, επετιμήθη ο Άρης δια την συμμετοχήν του εις την ανατίναξιν του Γοργοποτάμου. Μόνον όταν η Μόσχα πάλιν ανεφέρθη και εις το γεγονός αυτό, το Κ.Κ.Ε. ήρχισε καπηλευόμενον το ηρωϊκόν κατόρθωμα»: (ΒΙΒΛΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΟΠΡΟΔΟΣΙΑΣ, Έκδοσις Συλλόγου Επαναπατρισθέντων εκ του Παραπετάσματος, Αθήνα 1961, σελ. 11).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Βίβλος της Εθνοπροδοσίας. Σύλλογος Επαναπατρισθέντων Πολιτικών Προσφύγων, 1961.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ) ΔΗΜ., 1978. Αντάρτης στα Βουνά της Ρούμελης.
ΚΑΛΛΙΝΟΣ, θ.Ε. – ΑΜΑΡΜΠΕΗΣ, 1978. Επιστολή προς τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσα. Αρχεία Γενικού Επιτελείου Στρατού. Τόμος 5, σελ. 48. ΤΟ ΒΗΜΑ.
ΜΑΡΙΝΟΣ, θ., 1994. ΑΠΟΣΤΟΛΗ HARLING. 1942. (H ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ). ΕΤΑΙΡΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ.
ΜΥΡΙΔΑΚΗΣ, Μ., 1983. Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
MYERS, E.C.W., 1975. H ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΛΟΚΗ. Εκδόσεις Εξάντας.
* Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Άρθρα - Απόψεις» του Ολύμπιου Βήματος δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του Ολύμπιου Βήματος.
