Ο Αγοραστός Παπατσάνης είναι μια ξεχωριστή περίπτωση φωτογράφου καθώς πριν από περίπου ένα χρόνο, έγινε ο Έλληνας φωτογράφος που φωτογράφισε τα μανιτάρια του Ολύμπου τα οποία έγιναν εξώφυλλο του τεύχους Απριλίου 2024 του περιοδικού National Geographic. Είναι χαρακτηριστικό ότι είναι η πρώτη φορά που στα 137 χρόνια ιστορίας του το περιοδικό έβαλε μανιτάρια ως εξώφυλλο και η πρώτη φορά από έλληνα καλλιτέχνη.
Η αγάπη του Αγοραστού Παπατσάνη για τα μανιτάρια και το πάθος του για τη φωτογραφία ξεκίνησαν πριν από περίπου 26 χρόνια. Με καταγωγή από τη Δεσκάτη Γρεβενών και μαζί με τον δάσκαλο, μουσικό, ερευνητή και πάνω από όλα μανιταρόφιλο, τον άνθρωπο που γνωρίζει όσο κανείς το μανιτάρι, Γιώργο Κωνσταντινίδη, γύριζαν τα βουνά και μάθαιναν τα διάφορα είδη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρων έχει για τον Πιερικό λαό η ιστορία του Αγοραστού Παπατσάνη καθώς έμενε στη Χαλάστρα Θεσσαλονίκης, αλλά τα τελευταία χρόνια μετακόμισε με την οικογένειά του στο Λιτόχωρο Πιερίας, στους πρόποδες του Ολύμπου όπου φωτογραφίζει τις εντυπωσιακές μορχέλλες, ένα από τα δημοφιλέστερα είδη μανιταριών.
Πάνω από μια δεκαετία, οι φωτογραφίες του Αγοραστού κάνουν τον γύρο του κόσμου, συμμετέχουν σε διεθνείς διαγωνισμούς και αποσπούν τη μία μεγάλη διάκριση μετά την άλλη. Από το 2013 μέχρι σήμερα έχει κερδίσει συνολικά τέσσερις φορές στον διαγωνισμό «Wildlife photographer of the year», τον μακροβιότερο και πλέον έγκριτο διαγωνισμό φωτογραφίας στον κόσμο που διοργανώνεται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο και το BBC, στην κατηγορία «Φυτά και Μύκητες».
Η αποκλειστική συνέντευξη με τον επαγγελματία φωτογράφο Αγοραστό Παπατσάνη στο Ολύμπιο Βήμα
Είστε ο πρώτος Έλληνας που μπαίνει η δημιουργία του στο εξώφυλλο του National Geographic, ποια είναι τα πρώτα συναισθήματα μετά το επίτευγμα σας;
Στα 137 χρόνια της ιστορίας του περιοδικού του National Geographic, από όσο γνωρίζω και εγώ είμαι ο πρώτος Έλληνας που μπαίνει σε αυτό το εξώφυλλο, όμως η μεγαλύτερη χαρά μου είναι που για πρώτη φορά τα μανιτάρια γίνονται εξώφυλλο που είναι και το κύριο θέμα μεταξύ άλλων που φωτογραφίζω εδώ και 25 χρόνια. Για πρώτη φορά λοιπόν, μπήκε στο εξώφυλλο και μέσα είναι και ένα δεκασέλιδο άρθρο το οποίο είναι ντυμένο με δικές μου φωτογραφίες.
Γιατί επιλέξατε τα μανιτάρια όμως και όχι κάποιο άλλο φυτό ή δέντρο;
Η ιστορία ξεκινάει στα τέλη του 1999. Όταν έμενα στα Γρεβενά γιατί η καταγωγή μου και το χωριό μου είναι η Δεσκάτη Γρεβενών. Ζω στο Λιτόχωρο τα δύο τρία τελευταία χρόνια. Όταν λοιπόν γνώρισα το φίλο μου και δάσκαλό μου τον Γιώργο Κωνσταντινίδη, ξεκινήσαμε να κάνουμε διάφορα με τα μανιτάρια. Αναγνωρίσεις με μικροσκόπια, βόλτες στο δάσος. Από τότε λοιπόν μία ίντριγκα, ένα πάθος, ένα χόμπι εξελίχθηκε σε κάτι πολύ μεγαλύτερο στην πορεία και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τα μανιτάρια, νομίζω ότι στους περισσότερους ανθρώπους που το συνεχίζουν έτσι εξελίσσεται. Γιατί και σε αυτό παίζει ρόλο η γνώση. Όσο περισσότερο γνωρίζεις ένα θέμα, τόσο περισσότερο σε ιντριγκάρει ή τόσο πιο εύκολα το παρατάς. Έτσι ξεκίνησε με τα μανιτάρια, το οποίο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Πώς επιλέχθηκε η τοποθεσία του Ολύμπου για την φωτογράφιση των μανιταριών;
«Η σχέση μου με τον Όλυμπο, προηγείται κατά πολύ, ακόμα και από τη σκέψη μου να πιάσω φωτογραφική μηχανή. Δηλαδή επισκέπτομαι τον Όλυμπο και για μανιτάρια τουλάχιστον τα τελευταία 20 χρόνια. Είναι ένας από τους τόπους που αγαπάω ιδιαίτερα. Συνδέεται με πάρα πολλά, με φοβερή ενέργεια, μυθολογία, ιστορία και με φοβερή ιδέα. Μάλλον με διάλεξε η τοποθεσία. Έμενα κοντά, στη Θεσσαλονίκη το πιο εύκολο για μένα ήταν να επισκέπτομαι τον Όλυμπο. Με τραβούσε σε σημείο που εγκατέλειψα την Θεσσαλονίκη και ήρθα να ζήσω εδώ και δεν ήτανε μόνο ο σκοπός των μανιταριών. Έχω φέρει την οικογένεια μου, τα παιδιά μου εδώ πέρα, είναι ένας ολόκληρος τρόπος ζωής που έχει αλλάξει. Κάποια χημεία καλή υπάρχει μάλλον με εμένα και τον Όλυμπο», ανάφερε χαρακτηριστικά.
Όταν ζεις στον Όλυμπο κάνεις συνεχόμενες εξορμήσεις, τον εξαντλείς με την καλή την έννοια, δηλαδή μαθαίνεις πολλά από τους βιοτόπους του, από τις συμπεριφορές του, από τις χρονικές περιόδους, τις καρποφορίες ενός θέματος. Άρα λοιπόν, η εξέλιξη του να κάνεις φωτογραφίες πολύ ωραίες όταν μένεις μετά σε μια περιοχή συγκεκριμένα στον Όλυμπο είναι φυσιολογική, δηλαδή δεν ήταν μια εξόρμηση που πέτυχε. Δεν πετυχαίνει έτσι μια φωτογραφία, η φωτογραφία δεν έγκειται στην τύχη σχεδόν ποτέ. Δεν την αφήνεις στα χέρια της τύχης. Θέλει πολλή προσπάθεια, έχει εννιά αποτυχίες και μια επιτυχία η φωτογραφία. Ο Όλυμπος είναι ένα δώρο γιατί μένω εδώ και μπορώ να βγαίνω όποτε θέλω, ενώ για έναν φωτογράφο που ζει στην πόλη και είναι φωτογράφος φύσης είναι πολύ πιο δύσκολο, θα πρέπει να κάνει «εξόρμηση».
Έχετε μιλήσει με τον κόσμο των μανιταριών; Πώς νιώθει με αυτήν την πρωτοτυπία; Γιατί δεν απασχολεί πολύ τα περιοδικά ένα τέτοιο θέμα όπως τα μανιτάρια;
Δεν νομίζω ότι φταίνε τα μανιτάρια. Αντιθέτως, ιντριγκάρουν όλο τον πλανήτη. Μετά το εξώφυλλο του National Geographic, που είναι ένα κομμάτι της ιστορίας θα πρέπει να σας αναφέρω και το προηγούμενο, για το πώς έφτασε στο εξώφυλλο. Όλα ξεκίνησαν από το μουσείο Φυσικής Ιστορίας και το BBC, που πήρα μέρος και είναι ο μεγαλύτερος διαγωνισμός φωτογραφίας φύσης στον κόσμο, με συμμετοχές πάνω από 60.000 και κάθε χρόνο βραβεύουν τις 100 καλύτερες και τις δύο συνεχόμενες χρονιές το 2022 και του 2023 ήμουνα νικητής κατηγορίας.
Μάλλον αυτό το πράγμα κινητοποίησε και τους υπευθύνους του περιοδικού, έτσι ώστε να γίνει μια συνεργασία, είναι μια αλυσίδα, δεν είναι ένα πράγμα συγκεκριμένο. Όλος ο πλανήτης μετά ασχολήθηκε και ασχολείται από την Ολλανδία, τις Φιλιππίνες, την Καλιφόρνια, την Αργεντινή, σε διάφορα περιοδικά, συνεντεύξεις, εξώφυλλα.
Στην Ελλάδα δεν άνοιξε ρουθούνι, εκτός από κάποια κανάλια που έκαναν τη δουλειά τους και τους ευχαριστώ.
Ο αντίκτυπος που είχε στην χώρα μας ήταν πολύ μικρός για όλο αυτό και δεν είναι ότι φταίνε τα μανιτάρια σαν θέμα και πολική αρκούδα να φωτογράφιζα και στην Ανταρκτική να ήτανε το θέμα μου, δεν θα είχε προβολή. Είναι μεγάλη τιμή για μένα και μεγάλο παράσημο το ότι θέμα από την Ελλάδα ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Για μένα είναι ίσως η μεγαλύτερη χαρά που πήρα από όλο αυτό.
Έχω ένα παράδειγμα, τον υποβρύχιο του Νικόλα Σαμαρά, τον βραβευμένο υποβρύχιο φωτογράφο, στον οποίο οι προβολείς στις επιτυχίες του ήτανε στις μέρες που ήταν αναμμένο το φως. Είναι κρίμα αλήθεια γιατί είναι μεγάλη η προσπάθεια ενός φωτογράφου, τα πληρώνει όλα από την τσέπη του ένας εραστής της τέχνης.
Ήταν στόχος σας να γίνει εξώφυλλο στο National Geographic ή προέκυψε.
Δεν μπορείς να βάλεις τέτοιο στόχο. Δεν μπορείς να πεις ότι παίρνω την κάμερα και θα πάω να κάνω μία φωτογραφία για να γίνει εξώφυλλο στο National Geographic. Δεν μπορείς να πεις ότι αυτή η φωτογραφία θα μπει εξώφυλλο πρέπει να ευθυγραμμιστούν αστέρια και πλανήτες για να συμβεί κάτι τέτοιο. Ήτανε αποτέλεσμα μιας καλής συγκυρίας και έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο το κομμάτι με τα βραβεία στο wideLife photographer στο Λονδίνο όπου την πρώτη φορά που κέρδισα ήταν το 2013 και οι δύο πρόσφατες συνεχόμενες νίκες μου νομίζω και τα πρώτα δελτία τύπου που πήγαν στους New York Times αποτέλεσαν σημαντική αφορμή.
Ο κόσμος εκεί που ενδιαφέρεται ενημερώθηκε γιατί κάνουνε ολόκληρες προσπάθειες, για την προβολή της ομορφιάς της φύσης, για να την αγαπήσει ο κόσμος. Οπότε δεν αποτελεί σκοπό. Ξεκίνησε για να γίνει ένα άρθρο και στην πορεία μετά από ένα μήνα ήρθε η πρόταση για εξώφυλλο. Δεν ήταν η πρόταση του e-mail που έλαβα ότι θέλουν να κάνουν ένα εξώφυλλο. Είναι μια μεγάλη επιτυχία αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός του φωτογράφου, να κάνει ένα εξώφυλλο και ούτε μετά θα αλλάξει εύκολα η ζωή του. Ο φωτογράφος είτε κάνει γάμο, είτε φωτογραφίζει ρεπορτάζ κάνει μια δουλειά και πρέπει να την κάνει καλά, όπως όλοι.
