Εκοιμήθη υπέργηρος ο αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κυρός Αναστάσιος. Πρέπει να τονιστεί το εκοιμήθη, διότι οι Νεοέλληνες, αν και η γλώσσα τους προσέφερε σε πολλούς λαούς της Ευρώπης τη λέξη κοιμητήριο, εμμένουν στη χρήση της λέξης νεκροταφείο. Ο Αναστάσιος δεν πέθανε, αλλά εκοιμήθη προσδοκών ανάστασιν νεκρών. Όλο του τον βίο αφιέρωσε στην υπηρεσία του συνανθρώπου του με άκρα συνέπεια και αυταπάρνηση, ώστε να ισχύει γι’ αυτόν το του Αποστόλου Παύλου: «Τον αγώνα τον καλόν ηγώνισμαι τον δρόμον τετέλεκα την πίστιν τετήρηκα λοιπόν απόκειται μοι ο της δικαιοσύνης στέφανος ον αποδώσει μοι ο κύριος εν εκείνη τη ημέρα ο δίκαιος κριτής». Βέβαια ποτέ ο ίδιος δεν τόλμησε να προφέρει αυτή τη φράση, όμως πολλοί είναι εκείνοι, που τις πρόφεραν για τον μακαριστό με την αγγελία της κοίμησής του.
Ο βίος του υπήρξε πολυκύμαντος και πολυτάραχος. Μετά την ολοκλήρωση των βασικών πανεπιστημιακών του σπουδών, εισήλθε στις τάξεις του κλήρου της Εκκλησίας. Ευρισκόμενο στην ιερή μονή του Ευαγγελιστού Ιωάννου στην Πάτμο για πνευματική περισυλλογή, τον απασχόλησε η πορεία, που έπρεπε να ακολουθήσει στον βίο του. Τον είχε ελκύσει ήδη το χρέος του ευαγγελισμού των λαών, όμως υπήρχε και το εμπόδιο των δαιμονικών αναστολών. Θα μπορούσε να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες των κοινωνιών της υλικής αθλιότητας; Τότε έλαμψε μέσα του η απάντηση: «Αν σου φθάνει ο Θεός, πήγαινε. Αν όχι να παραμείνεις στην ασφάλειά σου. Όμως πρέπει να θέσεις τότε στον εαυτό σου το ερώτημα σε ποιόν Θεό πιστεύεις;». Τον συγκλόνισε το ερώτημα, που ισχύει βέβαια για όλους μας, και έλαβε τη μεγάλη απόφαση. Έσπευσε να αναχωρήσει για τις χώρες των αποκλήρων λαών, των ταπεινών και καταφρονεμένων (1964 Αιθιοπία), όπου προσβλήθηκε από ελονοσία και διέτρεξε κίνδυνο θανάτου. Γνώριζε ότι στον δυτικό κόσμο η γνώση θεωρείται πρώτιστη αξία ακόμη και στους χριστιανικούς κύκλους. Επέστρεψε για μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία (1965-69) και, επανελθών στην Ελλάδα, εξελέγη καθηγητής της θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ (1972). Οι λαμπρές σπουδές και η πανεπιστημιακή ανέλιξη δεν μετέβαλαν στο ελάχιστο το φρόνημά του. Στην εξέγερση των φοιτητών της νομικής Σχολής (1973) έκανε έκδηλη την παρουσία του. Η ελευθερία είναι το πολυτιμότερο δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Και όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου εγκατέλειψε την πανεπιστημιακή έδρα, για να πορευθεί και πάλι στην Αφρική (1981), να συγκακοπαθήσει με τους Αφρικανούς αδελφούς μας, αν βέβαια και εμείς τους δεχόμαστε ως αδελφούς χωρίς υποκριτική διάθεση. Έμαθε τη γλώσσα τους και έχοντας σπουδάσει την ιστορία των θρησκειών και τη δυτική ιεραποστολή διέθετε επαρκή εφόδια, ώστε να επιτελέσει έργο θαυμαστό. Δεν πήγε στις πρώην αποικίες συνοδεύοντας στρατιωτικούς αρμοστές, διοικητικούς υπαλλήλους και τυχοδιώκτες με όνειρο τον πλουτισμό. Πήγε με μόνο εφόδιο την ακλόνητη πίστη ότι του έφθανε ο Θεός. Κακοπάθησε και υπέστη συνέπειες. Πονούσε, όταν, ενώ το αντίδωρο είχε τελειώσει, εκατοντάδες παιδικά χέρια έμεναν ακόμη απλωμένα. Προσβλήθηκε από ελονοσία, τραυμαστίστηκε επικίνδυνα στα μάτια, όταν θραύσματα από τον υαλοπίνακα του οχήματος, στο οποίο επέβαινε εισήλθαν σ’ αυτά, μετά από πρόσκρουση αυτού κατά πορεία σε άθλιο δρόμο σε πυκνό σκοτάδι. Και, κατά τη μεταφορά του στο υποτυπώδες αφρικανικό νοσοκομείο, γιατρός δεν υπήρχε να τον αναλάβει. Επανήλθε στην Αθήνα για θεραπεία (1990). Η όρασή του δεν αποκαταστάθηκε πλήρως.
Θα τολμούσε άραγε να επανέλθει στην Αφρική, μετά την τραγική εμπειρία του; Ασφαλώς ναι, καθώς είχε δείξει ότι είχε αφεθεί στο θέλημα του Θεού. Όμως ο βίος του έλαβε άλλη τροπή, μετά την εκλογή του στον θρόνο της θεωρούμενης νεκρής Εκκλησίας της Αλβανίας, την οποία έλαβε την εντολή να αναστήσει! Ο επί 46 έτη άγριος διωγμός όλων των θρησκειών από το μόνο απολύτως αθεϊστικό καθεστώς του πλανήτη είχε φέρει σε δεινή θέση τους πιστούς. Όμως η Εκκλησία εξακολουθούσε να ζει στις «κατακόμβες»! Βρήκε ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος μόνο πέντε επιζώντες ιερείς. Βρήκε ναούς και μοναστήρια ερειπωμένους και άλλους να έχουν μετατραπεί σε στάβλους, αποθήκες, γυμναστήρια η κέντρα «πολιτισμού»! Τί πολιτισμός μπορεί να καλλιεργηθεί υπό καθεστώς πλήρους ανελευθερίας, του οποίου δικοί μας πολιτικοί έχουν πλέξει το εγκώμιο και άλλοι ομοϊδεάτες των ανθρώπων του καθεστώτος δεν βρήκαν ακόμη τη δύναμη να το αποκηρύξουν. Και ενορχηστρωμένα όλοι βάλλουν ακόμη και σήμερα κατά παντός που θα τολμήσει να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας! Από την άλλη, κάποιοι ήθελαν ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος να αναλάβει έργο υπερασπιστού της μειονότητας και στην πορεία πικράθηκαν και τον πίκραναν με την κριτική τους. Ο αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος ανέλαβε τη διαποίμανση της Εκκλησίας της Αλβανίας. Και υπάρχουν και ορθόδοξοι με αλβανική εθνική συνείδηση στη χώρα. Αλλά δεν αρκέστηκε στο να προβληθεί ως πνευματικός ποιμένας. Αγκάλιασε όλον τον αλβανικό λαό ανεξαρτήτως θρησκεύματος και έδειξε ότι ήταν γνήσιος μαθητής Εκείνου, που κήρυξε την αγάπη προς πάντα άνθρωπο. Και έγινε το θαύμα, όταν ο αλβανικός λαός καταψήφισε το προς ψήφιση σύνταγμα του Μπερίσα, που προέβλεπε την αποπομπή από τη χώρα του μακαριστού, καθώς δεν ήταν Αλβανός υπήκοος. Και όταν ξέσπασαν οι συγκρούσεις Αλβανών και Σέρβων στο Κοσσυφοπέδιο, έσπευσε να περιθάλψει πρόσφυγες. Δέχθηκε τότε πάλι επικρίσεις. Κατά προσκυνηματική εκδρομή, αργότερα, στην Αλβανία με επίκεντρο το προσκύνημα στον τάφο του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, μας φιλοξένησε σε εκκλησιαστικές εγκαταστάσεις στο Δυρράχιο και μας δέχθηκε στα Τίρανα, όπου φυλάσσονται τα λείψανα του φωτιστού του Γένους μας. Εξέφρασε τότε την πικρία του λέγοντας: Σκεφθήκατε στην Ελλάδα, τι θα συνέβαινε, αν εισακούονταν φωνές φανατικών μουσουλμάνων, που θα ζητούσαν την έναρξη «ιερού» πολέμου κατά των «απίστων»;
Η πολιτική ηγεσία της Αλβανίας υποχείρια των ισχυρών, όπως και τόσες άλλες κυβερνήσεις, έφερε διαρκώς προσκόμματα στο θαυμαστό έργο του αρχιεπισκόπου. Και αυτός απαντούσε με έργα αγάπης. Και ο λαός της Αλβανίας τον αγάπησε πολύ. Θα το δείξει αυτό με την προσέλευσή του στην εξόδιο ακολουθία.
Αν και επί τριάντα έτη εποίμανε χώρα αρκετά απομονωμένη, παρακολουθούσε αδιάκοπα τις εξελίξεις στις δυτικές κοινωνίες. Η θλίψη του για την πορεία αυτών αποτυπώνεται σε απόσπασμα ομιλίας του: «Πού είναι η ελευθερία που τη χάσαμε στον φιλελευθερισμό. Πού είναι ο γνήσιος φιλελευθερισμός που τον χάσαμε στην ιδιοτέλεια. Πού είναι η αγάπη που την έχουμε χάσει στον ερωτισμό. Και πού είναι ο γνήσιος έρωτας που τον έχουμε χάσει στο σεξ. Και για να μιλήσω και για εμάς τους θρησκευόμενους. Πού είναι η πίστη που την έχουμε χάσει σε μια τυπική θρησκευτικότητα. Και πού είναι η γνήσια θρησκευτικότητα που την έχουμε χάσει σε μια τυπολατρία. (…) Μιλάμε για την ελευθερία του ανθρώπου και ουσιαστικά λατρεύουμε την ελευθερία των αγορών. Ανώνυμες ομάδες έχουν κάνει την οικονομία μια λογιστική αξία, την οποία τη χειρίζονται και από ελεύθερα πρόσωπα έχουμε καταντήσει να είμαστε υποψήφιοι υπόδουλοι σε συμφέροντα που δεν τα ξέρουμε. Όλα αυτά είναι μια κρίση ηθική. Μια κρίση αξιών».
Υπήρξε, στη μεγαλοσύνη του ταπεινός στο έπακρο. Αυτό μαρτυρεί αποστροφή λόγου του: «Είμαι απλώς ένα κερί αναμμένο μπροστά σε μια εικόνα. Φωτίζω, για να μπορεί ο κόσμος να βλέπει την εικόνα (σ.σ. τον Χριστό). Μια μέρα το κερί μου θα σβήσει. Όταν συμβεί αυτό, κάποιος άλλος πρέπει να έρθει και να ανάψει το δικό του κερί μπροστά στην εικόνα. Αυτό που έχει σημασία είναι η εικόνα, και όχι το κερί που την φωτίζει». Σε συνέντευξή του σε δημοσιογράφο τόνισε πως κάποτε είχε απευθυνθεί στον Θεό με τα ακόλουθα: «Θεέ μου, μπορεί να έχεις πολλά παράπονα από μένα, αλλά προσπάθησα να σ’ αγαπήσω». Και συνέχισε: «Έχω κάνει πολλά λάθη, πολλά σφάλματα, αλλά προσπάθησα να ζήσω μέσα στο μυστήριο της αγάπης του Θεού. Δεν το έχω καταφέρει πάντοτε, αλλά ξέρω ότι η προσπάθεια έχει το δικό της νόημα». Μακάρι να βρούμε και εμείς νόημα στην προσπάθεια.
Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστασίου αιωνία η μνήμη.
«Μακρυγιάννης»
