Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική σκηνή κλυδωνίζεται. Οι επενδυτές, από κεντρικές τράπεζες μέχρι θεσμικούς κολοσσούς, εγκαταλείπουν μαζικά τα κρατικά ομόλογα μεγάλων οικονομιών όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Γαλλία, και το Ηνωμένο Βασίλειο, στρέφοντας το βλέμμα τους στον χρυσό. Η τιμή του χρυσού εκτοξεύεται στα 3.659 δολάρια ανά ουγγιά, ενώ το παγκόσμιο χρέος φτάνει τα 102 τρισεκατομμύρια δολάρια. Τι πυροδοτεί αυτή την «ταραχή στα χρηματιστήρια» και πώς επηρεάζει την παγκόσμια οικονομία; Ας δούμε αναλυτικά.
Η Φυγή από τα Κρατικά Ομόλογα: Μια Πρωτοφανής Κρίση Εμπιστοσύνης
Για πρώτη φορά από το 1996, τα παγκόσμια αποθέματα χρυσού των κεντρικών τραπεζών (27%) ξεπέρασαν αυτά των αμερικανικών κρατικών ομολόγων (23%), σύμφωνα με το Barron’s και την Crescat Capital. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και οι πιο συντηρητικές επενδυτικές δυνάμεις, οι κεντρικές τράπεζες, προτιμούν τον χρυσό από το «ασφαλές καταφύγιο» των αμερικανικών ομολόγων. Οι αποδόσεις των ομολόγων εκτοξεύονται:
- ΗΠΑ: Το 30ετές Treasury bond έφτασε το 5%, το υψηλότερο επίπεδο εδώ και χρόνια.
- Ιαπωνία: Το 20ετές ομόλογο στο υψηλότερο επίπεδο από το 1999.
- Ηνωμένο Βασίλειο: Το 30ετές gilt στο 5,80%, επίπεδα του 1998.
- Γερμανία: Το 30ετές bund στο υψηλότερο σημείο 14 ετών.
- Γαλλία: Το 10ετές ομόλογο στο 3,57%, κοντά στα επίπεδα της κρίσης του ευρώ το 2011.
Αυτή η μαζική πώληση (sell-off) ομολόγων δεν είναι τυχαία. Οι επενδυτές ανησυχούν ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να ελέγξουν τα διογκούμενα χρέη και ελλείμματα, ενώ η γεωπολιτική αστάθεια και ο επίμονος πληθωρισμός εντείνουν την ανασφάλεια.
Οι Δασμοί του Τραμπ και η Κρίση του Δολαρίου
Ένας βασικός «ένοχος» για την αναταραχή είναι οι εμπορικές πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ. Οι δασμοί που επέβαλε σε πολλές χώρες, αντί να ενισχύσουν το δολάριο, γύρισαν μπούμερανγκ. Ο δείκτης του δολαρίου έναντι έξι βασικών νομισμάτων κατέγραψε πτώση άνω του 10% το 2025, τη χειρότερη από το 1973. Το ευρώ, αντίθετα, ενισχύθηκε κατά 13% έναντι του δολαρίου.
Η πολιτική παρέμβαση του Τραμπ στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed), με απαιτήσεις για μείωση επιτοκίων, έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Η Τζάνετ Γέλεν, πρώην πρόεδρος της Fed, προειδοποίησε ότι τέτοιες κινήσεις θυμίζουν την Γερμανία του 1920 ή την πρόσφατη κρίση στην Αργεντινή και την Τουρκία, με κίνδυνο υψηλότερου πληθωρισμού και αποδυνάμωσης του νομίσματος. «Το δολάριο δεν είναι πλέον άτρωτο», δήλωσε ο Κένεθ Ρόγκοφ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ.
Δημοσιονομική Κρίση: Το Παγκόσμιο Χρέος στα Ύψη
Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος έφτασε τα 102 τρισεκατομμύρια δολάρια, ή 95,1% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σύμφωνα με το Fiscal Monitor του ΔΝΤ. Υπάρχει φόβος ότι, αν οι δασμοί και η επιβράδυνση της ανάπτυξης συνεχιστούν, το χρέος μπορεί να εκτοξευθεί στο 117% του ΑΕΠ έως το 2027, το υψηλότερο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι ΗΠΑ, με χρέος 36,2 τρισεκατομμύρια δολάρια (122% του ΑΕΠ), πληρώνουν 900 δισεκατομμύρια σε τόκους ετησίως. Η Moody’s υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ τον Μάιο του 2025, λόγω φόβων για μη βιώσιμο χρέος.
Στην Ευρώπη, η Γαλλία βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Το χρέος της ανέρχεται σε 3,56 τρισεκατομμύρια ευρώ (118,1% του ΑΕΠ), με έλλειμμα 5,6%. Η πολιτική κρίση μετά την πτώση της κυβέρνησης Μπαϊρού και η απόρριψη μέτρων λιτότητας 43,8 δισ. ευρώ από την Εθνοσυνέλευση δυσκολεύουν την κατάσταση. Το κόστος δανεισμού της Γαλλίας (10ετές ομόλογο στο 3,57%) είναι υψηλότερο από της Ελλάδας (3,50%) και κοντά σε αυτό της Ιταλίας (3,67%).
Η Βρετανία, με χρέος στο 103,9% του ΑΕΠ και έλλειμμα 58 δισ. ευρώ, αντιμετωπίζει παρόμοιες πιέσεις. Οι αποδόσεις των βρετανικών ομολόγων έχουν φτάσει σε ιστορικά υψηλά, με φόβους για δημοσιονομικό εκτροχιασμό.
Η Στροφή στον Χρυσό: Το Νέο Ασφαλές Καταφύγιο
Η τιμή του χρυσού εκτοξεύτηκε στα 3.659 δολάρια ανά ουγγιά στις 7 Σεπτεμβρίου 2025, με προβλέψεις από Goldman Sachs και JP Morgan να φτάσει τα 4.000 δολάρια στα μέσα του 2026. Οι κεντρικές τράπεζες και οι επενδυτές στρέφονται στον χρυσό, καθώς το δολάριο και τα κρατικά ομόλογα χάνουν την ελκυστικότητά τους. Η γεωπολιτική αστάθεια, από την Ουκρανία μέχρι την Ασία, ενισχύει αυτή τη στροφή, καθώς ο χρυσός θεωρείται πλέον πιο αξιόπιστο καταφύγιο.
Η Ελληνική Εξαίρεση
Σε αντίθεση με την παγκόσμια αναταραχή, η Ελλάδα παραμένει σταθερή. Οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων κυμαίνονται στο 3,3%-3,4%, ενώ ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών διατηρείται σταθερός. Το ελληνικό χρέος προβλέπεται να μειωθεί στο 146,6% του ΑΕΠ το 2025 και στο 140,6% το 2026, χάρη στη δημοσιονομική πειθαρχία και την ανάπτυξη πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η χαμηλή έκθεση των ελληνικών τραπεζών σε γαλλικά ομόλογα και το πρωτογενές πλεόνασμα ενισχύουν την εμπιστοσύνη των αγορών.
Το Μέλλον: Σταθεροποίηση ή Χάος;
Η Deutsche Bank προειδοποιεί για έναν «φαύλο κύκλο»: υψηλότερες αποδόσεις αυξάνουν το κόστος δανεισμού, ενώ τα ελλείμματα ωθούν τους επενδυτές να απαιτούν μεγαλύτερο risk premium. Αν οι κυβερνήσεις δεν ελέγξουν τα χρέη και ο πληθωρισμός παραμείνει υψηλός, η κρίση μπορεί να βαθύνει. Η Ελλάδα, ωστόσο, δείχνει ότι η δημοσιονομική πειθαρχία μπορεί να λειτουργήσει ως ασπίδα.
Πηγές:
- Barron’s – «Gold Overtakes U.S. Treasuries in Central Bank Reserves» (2025).
- Crescat Capital – «Global Debt Crisis and Bond Sell-Off» (2025).
- IMF Fiscal Monitor – «Global Public Debt Reaches 102 Trillion» (2025).
- Bloomberg – «European Bond Markets Under Pressure» (14 Σεπτεμβρίου 2025).
- Reuters – «Trump Tariffs Backfire on Dollar» (13 Σεπτεμβρίου 2025).
