Ναρκοθετημένη είναι για τους servicers η δικαστική οδός για την ανάκτηση απαιτήσεων από κόκκινα δάνεια, καθώς με μεγάλη συχνότητα υφίστανται ήττες από τους δανειολήπτες. Οι μαζικές τιτλοποιήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων φαίνεται πλέον ότι έγιναν με μεγάλη προχειρότητα λόγω της πίεσης του χρόνου και αυτό προκαλεί συνεχείς εμπλοκές όταν οι servicers εκδίδουν διαταγές πληρωμής για να προχωρήσουν σε πλειστηριασμούς.
Οι servicers ξεπέρασαν με απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου το μεγάλο πρόβλημα νομιμοποίησής τους για να προχωρούν σε δικαστικές ενέργειες για λογαριασμό των funds που έχουν αγοράσει κόκκινα δάνεια. Το νομικό ζήτημα είχε ανακύψει από την παράλληλη εφαρμογή δύο διαφορετικών νόμων, του 2003 και του 2015, για τις τιτλοποιήσεις και το νομικό καθεστώς που διέπει τις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι, ακόμη και αν έχει γίνει μια τιτλοποίηση δανείων με βάση τον νόμο του 2003, έχει το δικαίωμα μια εταιρεία που ιδρύθηκε με βάση τον νόμο του 2015 να προχωρεί σε δικαστικές ενέργειες για λογαριασμό της εταιρείας που κατέχει το δάνειο.
Όμως, όπως αναφέρουν νομικοί, αυτή η ευνοϊκή για τους servicers απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου δεν σημαίνει και ότι μπορούν να κάνουν… περίπατο στις δικαστικές αίθουσες για να ρευστοποιούν περιουσιακά στοιχεία των δανειοληπτών. Αντίθετα, διαπιστώνεται ότι το νομικό οικοδόμημα στο οποίο στηρίζονται για να προσφεύγουν στα δικαστήρια είναι ασταθές και σε πολλές περιπτώσεις οι δανειολήπτες καταφέρνουν να μπλοκάρουν τις δικαστικές ενέργειες των servicers.
Αυτό ανάγεται στον τρόπο που οργανώθηκε, μέσω του σχεδίου «Ηρακλής» για παροχή κρατικών εγγυήσεων σε τιτλοποιήσεις κόκκινων δανείων, η μαζική τιτλοποίηση δανείων σε πολύ σύντομο χρόνο. Τα κενά που αναπόφευκτα δημιουργήθηκαν αναγκάζουν τους servicers πολλές φορές να προσέρχονται στα δικαστήρια με έγγραφα που κρίνεται από τους δικαστές ότι δεν θεμελιώνουν επαρκώς τη νομιμοποίησή τους για να στρέφονται κατά των δανειοληπτών.
Για παράδειγμα, με δικαστική απόφαση του 2023 κρίθηκε ότι ακόμη και όταν μια τιτλοποίηση έχει γίνει με τις ευέλικτες διαδικασίες του νόμου του 2003 οι servicers δεν παύουν να είναι υποχρεωμένοι να παρουσιάζουν την προβλεπόμενη από τον νόμο του 2015 αναλυτική σύμβαση διαχείρισης του δανείου. Σε αυτή τη σύμβαση πρέπει να αναφέρονται, όπως σημειώνεται στην εν λόγω δικαστική απόφαση, «οι προς διαχείριση απαιτήσεις και το τυχόν στάδιο μη εξυπηρέτησης κάθε απαίτησης. (…) Ειδικότερα, η σύμβαση υπόκειται σε συστατικό έγγραφο τύπο και περιλαμβάνει, κατ’ ελάχιστο περιεχόμενο: (α) τις προς διαχείριση απαιτήσεις και το τυχόν στάδιο μη εξυπηρέτησης κάθε απαίτησης, (β) τις πράξεις της διαχείρισης και (γ) την καταβλητέα αμοιβή διαχείρισης».
Ο servicer, που διαχειρίζεται μεγάλη τιτλοποίηση συστημικής τράπεζας, δεν κατέθεσε στο δικαστήριο τη σύμβαση διαχείρισης που απαιτεί ο νόμος του 2015 και αυτό ανέστειλε την εκτέλεση διαταγής πληρωμής, κρίνοντας ότι η αιτούσα την έκδοση της Διαταγής Πληρωμής και επισπεύδουσα, δηλαδή ο servicer, στερείται ενεργητικής νομιμοποίησης λόγω απόλυτης ακυρότητας της σύμβασης διαχείρισης.
Σε άλλη περίπτωση, το δικαστήριο δικαίωσε τον δανειολήπτη επειδή… χάθηκε η μπάλα στα έγγραφα που αποδεικνύουν ότι το κόκκινο δάνειο για το οποίο εκδόθηκε η διαταγή πληρωμής όντως βρίσκεται ανάμεσα στα δάνεια που τιτλοποιήθηκαν και μεταβιβάσθηκαν σε ξένο fund, το οποίο με τη σειρά του εξουσιοδότησε την εγχώρια εταιρεία διαχείρισης απαιτήσεων να το διαχειρισθεί και, συνεπώς, να προχωρήσει σε δικαστικές ενέργειες κατά του οφειλέτη.
«Δεν προσκομίζονται στο πλαίσιο της παρούσας δίκης κανένα εκ των αντίστοιχων παραρτημάτων από τα οποία να διαφαίνεται ότι οι επίδικες απαιτήσεις βρίσκονται εντός των μεταβιβαζόμενων/επανεκχωρούμενων απαιτήσεων, παρά το γεγονός ότι η καθ’ ης (σ.σ.: ο servicer) τα επικαλείται με τις έγγραφες προτάσεις της», αναφέρει η δικαστική απόφαση, με την οποία ακυρώθηκε η διαταγή πληρωμής.
Μακριά από τα δικαστήρια…
Αντιμέτωποι με αυτά τα σοβαρά νομικά προβλήματα, οι servicers πλέον προσπαθούν με κάθε τρόπο να αποφύγουν τη δικαστική οδό και να αυξήσουν τα δάνεια που ρυθμίζονται σε συνεννόηση με τους δανειολήπτες, ή και μέσα από τη διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού. Ως τώρα η σχέση μεταξύ ρυθμίσεων και ανάκτησης με δικαστική διαδικασία ήταν 80% – 20%, αλλά στόχος είναι να πέσει πολύ χαμηλά το ποσοστό των περιπτώσεων όπου επιλέγεται η δικαστική οδός, ώστε να αποφεύγονται… κακοτοπιές.
Οι servicers διαχειρίζονται δάνεια περίπου 90 δισ. ευρώ και ήδη έχουν ρυθμίσει (αν και με αρκετά προβλήματα εκ νέου καθυστερήσεων μετά τη ρύθμιση) δάνεια 40 δισ. ευρώ. Φέτος στοχεύουν να ρυθμίσουν δάνεια 5 δισ. ευρώ, ώστε να έχουν φθάσει ως το τέλος του χρόνου στη ρύθμιση περίπου των μισών δανείων που διαχειρίζονται. Οι εταιρείες διαχείρισης δεσμεύονται, όπως δήλωσε πρόσφατα και ο Τάσος Πανούσης που τις εκπροσωπεί, να προσφέρουν στους δανειολήπτες βιώσιμες ρυθμίσεις, κάτι που ζητά εδώ και χρόνια επιτακτικά και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας.
Οι τρεις μεγάλοι servicers εγκρίνουν σε υψηλά ποσοστά τις αιτήσεις για ρύθμιση μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε για πρώτη φορά η Γενική Γραμματεία Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και τα οποία αναφέρονται στον Απρίλιο, η doValue είπε «ναι» σε 312 από τις 415 αιτήσεις ρύθμισης που εξέτασε, με το ποσοστό έγκρισης να φθάνει το 75%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Intrum και τη Cepal ήταν 87% και 82%.
Οι ρυθμίσεις από τους τρεις μεγάλους servicers τον Απρίλιο
Κόκκινα δάνεια και χρέος
Το αν τελικά θα πετύχουν στην αποστολή τους οι servicers έχει ιδιαίτερη σημασία και για τη δημοσιονομική εικόνα της χώρας, καθώς οι τιτλοποιήσεις των δανείων έχουν γίνει με μεγάλα ποσά κρατικών εγγυήσεων, που δεν περιλαμβάνονται σήμερα στο χρέος, αλλά μπορεί να περιληφθούν στο μέλλον αν υπάρξουν καταπτώσεις εγγυήσεων και να το αυξήσουν σημαντικά.
Στην τελευταία της ανάλυση για την Ελλάδα, όπου εξήγησε γιατί δεν αναβαθμίσθηκε η πιστοληπτική αξιολόγηση ή η προοπτική της (outlook), η Fitch σημείωνε μεταξύ άλλων ότι οι εγγυήσεις του σχεδίου «Ηρακλής» ανέρχονται σε 17 δισ. ευρώ και αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των «αφανών» υποχρεώσεων του Ελληνικού Δημοσίου, ύψους 29 δισ. ευρώ. Οι εγγυήσεις, μάλιστα, αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω, καθώς ήδη «τρέχει» η τρίτη φάση του σχεδίου «Ηρακλής», όπου θα ενταχθούν και οι τιτλοποιήσεις δανείων της Attica Bank και της Παγκρήτιας.
Υπενθυμίζεται ότι η κυβέρνηση έδωσε «μάχη» στο παρασκήνιο με τη Eurostat και τελικά κατάφερε να αποφύγει την υιοθέτηση νέας ερμηνείας, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε να εγγραφούν στο χρέος αυτές οι εγγυήσεις, ακόμη και αν δεν έχουν καταπέσει.
