H είδηση των ημερών μπορεί να είναι η προσχώρηση του υποψηφίου, το 2021, για την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Λοβέρδου, στο κυβερνών κόμμα αλλά αυτό που έχει ‘‘υπερσκελίσει’’ ακόμη και αυτό καθ’ εαυτό το άνω γεγονός είναι το video που κυκλοφορεί ευρέως στο διαδίκτυο (αν ακόμη δεν το πήρατε ‘‘χαμπάρι’’, ρίξτε μια ματιά: https://www.youtube.com/watch?v=4nffml2y_Z8), στο οποίο ο κ. Λοβέρδος δήλωνε, κατά το πρόσφατο παρελθόν, ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι η ‘‘κυβέρνηση των καρτέλ’’ και ότι είναι επίσης ‘‘η κυβέρνηση που υπηρετεί την κερδοσκοπία των καρτέλ’’.
Η δημιουργία ‘‘καρτέλ’’ είναι ‘‘γάγγραινα’’ για την οικονομία μιας χώρας, ουσιώδης αλλοίωση των όρων του ‘‘οικονομικού παιγνίου’’ υπέρ των ολιγοπωλίων και των συμφερόντων των ισχυρών της αγοράς, φανερό σημάδι της πάσχουσας λειτουργίας της δημοκρατίας της, ένδειξη του βαθμού της διαπλοκής και της διαφθοράς σε μια χώρα και ανασταλτικός παράγοντας για την ευημερία των πολιτών της.
Γενικά, οι αντι-ανταγωνιστικές συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων αποσκοπούν στη μείωση του μεταξύ τους ανταγωνισμού και δύναται να αφορούν στις τιμές των προϊόντων ή στη μείωση της παραγωγής κάθε επιχείρησης, καθώς και στην κατανομή των αγορών, στην επιβράδυνση της τεχνολογικής ανάπτυξης ή και στη μείωση των επενδύσεων, ενώ οι καταχρηστικές της ‘‘δεσπόζουσας θέσης’’ συμπεριφορές (οι λεγόμενες ‘‘abuses of dominant positions’’) αποσκοπούν ιδίως στον αποκλεισμό ανταγωνιστών ή στη θέση φραγμών στην αγορά με σκοπό την αποτροπή εισόδου νέων ανταγωνιστών. Όλα αυτά αφενός ‘‘βυθίζουν’’ μια χώρα και αφετέρου ζημιώνουν σοβαρά τους πολίτες αλλά και το ευρύτερο φάσμα του επιχειρείν ασφαλώς.
Πάμε, όμως, στην ‘‘ταμπακιέρα’’. Πάμε να δούμε, όπως ήδη αναρωτηθήκατε διαβάζοντας τον τίτλο του κειμένου, αν τα λέει καλά και αν είναι ειλικρινής ο κ. Λοβέρδος, δηλαδή αν όντως η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι η ‘‘κυβέρνηση των καρτέλ’’. Αυτό μας αφορά όλους, αυτό είναι που ‘‘καίει’’ την κοινωνία.
Επικαλούμαι, εν προκειμένω, τα στοιχεία της σχετικής έκθεσης του ΟΟΣΑ (OECD, Public Governance Reviews Managing Public Procurement Risks in Greece, A Framework for Implementation, ίδετε στη διεύθυνση: https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2025/05/managing-public-procurement-risks-in-greece_024a3b20/27156f7c-en.pdf), όπου εκεί μπορεί κάποιος να διαπιστώσει σημαντικά (για το άνω κομβικό ερώτημα) δεδομένα.
Το 2022, λοιπόν, το 85% των διαδικασιών των δημόσιων συμβάσεων κατακυρώθηκε με βάση τη χαμηλότερη προσφερόμενη τιμή και η Ελλάδα είχε τη μεγαλύτερη διάρκεια λήψης απόφασης ανάθεσης στην ΕΕ. Επιπλέον, ο αριθμός των διαδικασιών με έναν μόνο ενδιαφερόμενο (single-bid procedure) έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια (στο 48% των συμβάσεων που ανατέθηκαν το 2022, έναντι 40% το 2021).
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι στις δημόσιες συμβάσεις που εμφανίζεται ολοένα και πιο συχνά ένας, και μόνο ένας, ενδιαφερόμενος (γιατί άραγε; μήπως, ρωτώ, διότι είναι ‘‘φωτογραφικές’’ και όλοι οι άλλοι de facto ‘‘αποκλείονται’’;) γίνεται συνήθως ανάδοχος του αναλαμβανόμενου έργου ή της υπηρεσίας αυτός με τη χαμηλότερη προσφορά (και πώς, άραγε, να αυξηθεί η προσφορά, όταν δεν υπάρχουν άλλοι για να πλειοδοτήσουν;), γεγονός που ‘‘κραυγάζει’’ ότι ο ανταγωνισμός εν προκειμένω ‘‘θάβεται’’, και δη ‘‘θάβεται’’ με ζημία του Δημοσίου, δηλαδή με ζημία, συνεπαγωγικά, και όλων ημών, των φορολογούμενων Ελλήνων.
Περαιτέρω, το 2022, το 77,1% των δημόσιων συμβάσεων (177.192 από τις 229.821 τέτοιες συμβάσεις) πραγματοποιήθηκε με… ‘‘άμεσες διαδικασίες’’, όπως είναι η ‘‘απευθείας ανάθεση’’, η ‘‘σύντομη διαδικασία διαγωνισμού’’ και η ‘‘διαδικασία του άρθρου 128 του Ν. 4412/2016’’. Αυτές οι συμβάσεις αντιστοιχούν στο 18,87% της συνολικής δαπάνης δημόσιων συμβάσεων για το 2022, δηλαδή περίπου σε 2,27 δισ. ευρώ. Η δε χρήση διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση αφορά 8.895 συμβάσεις (3,87% του συνόλου), με αξία 745 εκατ. ευρώ (6,19% του συνολικού όγκου).
Προκύπτει, λοιπόν, ότι τεράστια, κυριολεκτικά τεράστια, ποσά έχουν δοθεί σε αναδόχους δημοσίων συμβάσεων με διαδικασίες ‘‘express’’, κατά προφανή παράκαμψη κάθε ‘‘πνεύματος’’, έστω, ανταγωνισμού. Τι σημαίνουν όλα αυτά, όμως; Μήπως είναι ένας ‘‘πακτωλός’’ δημοσίου χρήματος στους ‘‘ημετέρους’’, στους συνεργάσιμους με το ‘‘σύστημα’’ και στα ‘‘μεγάλα συμφέροντα’’; Μήπως; Ρωτώ. Για αυτό, άραγε, να έλεγε και ο κ. Λοβέρδος για ‘‘κυβέρνηση Μητσοτάκη που εξυπηρετεί την κερδοσκοπία των καρτέλ’’; Στην έκθεση του ΟΟΣΑ, πάντως, αναφέρεται πως οι δημόσιες συμβάσεις, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 12% του ΑΕΠ στην Ελλάδα, αποτελούν κρίσιμο πυλώνα για την παροχή δημόσιων υπηρεσιών αλλά (δυστυχώς) η κυβερνητική δραστηριότητα είναι ‘‘ευάλωτη στη σπατάλη, την κακοδιαχείριση και τη διαφθορά’’.
Ελάτε να δούμε τώρα και τι λέει η έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου (ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας) για τον προσυμβατικό έλεγχο στις δημόσιες συμβάσεις κατά τη χρονική περίοδο από 1-7-2023 έως και την 31-12-2024. Υπάρχουν, μήπως, ουσιώδεις πλημμέλειες που αναδείχθηκαν από τον προσυμβατικό έλεγχο των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών, υπηρεσιών και δημοσίων συμβάσεων παραχώρησης έργων και υπηρεσιών; Ποια είναι τα πορίσματα;
Καταρχάς, διαπιστώθηκε μη νόμιμη εξαίρεση των διαδικασιών ανάθεσης μεικτών συμβάσεων από την εφαρμογή των διατάξεων των ν. 4412/2016 και 4413/2016 περί προσαρμογής και εναρμόνισης του εθνικού δικαίου προς τις διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, που διέπουν τις διαδικασίες σύναψης των δημοσίων συμβάσεων.
Εξακριβώθηκε ότι σε πολλές δημόσιες συμβάσεις δεν δημοσιεύθηκε ουσιώδης τροποποίηση όρων της διακήρυξης, ιδίως αναφορικά προς τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής και τις τεχνικές προδιαγραφές.
Κατεφάθη, σε αρκετές περιπτώσεις, η έλλειψη της αναγκαίας χρηματοδότησης ή επαρκούς πίστωσης για την εκτέλεση των συμβάσεων και διαπιστώθηκε ελλιπής τεκμηρίωση της σκοπιμότητας και του προϋπολογισμού δημοσίων συμβάσεων, σε βαθμό που δεν επέτρεψε να επιβεβαιωθεί ο εύλογος χαρακτήρας της δημοσιονομικής επιβάρυνσης και της διάθεσης των δημοσίων πόρων υπό όρους διαφάνειας.
Καταγνώστηκε σε σωρεία δημοσίων συμβάσεων αδικαιολόγητη παρέκκλιση από τον κανόνα της διενέργειας διαγωνισμού για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, χωρίς τη συνδρομή αναγκών που ανέκυψαν κατεπειγόντως, εξαιτίας περιστάσεων απρόβλεπτων εκ μέρους μίας επιμελούς αναθέτουσας αρχής.
Διαπιστώθηκε μη νόμιμη ουσιώδης τροποποίηση δημοσίων συμβάσεων χωρίς να συντρέχουν οι σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις εξαιρέσεων από τη διεξαγωγή διαγωνισμού, είτε λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, είτε, ειδικά στις δημόσιες συμβάσεις έργων, λόγω ανάγκης να εκτελεστούν συμπληρωματικές εργασίες.
Διαγνώστηκαν αδικαιολόγητοι αποκλεισμοί προσφερόντων, λόγω μη προσκόμισης δικαιολογητικών συμμετοχής, ελλείψει σαφήνειας στους όρους της διακήρυξης και επίσης καταγράφηκε ότι τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής σε διαγωνιστικές διαδικασίες είτε περιόριζαν τον κύκλο των δυνητικών προσφερόντων είτε εισήγαγαν αδικαιολόγητες διακρίσεις κατά αυτών.
Διαπιστώθηκαν μη νόμιμοι αποκλεισμοί από διαγωνιστικές διαδικασίες, οικονομικών φορέων, οι οποίοι επιθυμούσαν να στηριχθούν στις ικανότητες τρίτων, ενώ αποδείκνυαν ότι θα έχουν στη δική τους διάθεση τους αναγκαίους πόρους, ιδίως, με την προσκόμιση της σχετικής δέσμευσης των τρίτων φορέων για τον σκοπό αυτόν.
Κρίθηκε ότι η αξιολόγηση των τεχνικών προσφορών δεν έφερε την απαιτούμενη πλήρη και επαρκή αιτιολογία και επιβεβαιώθηκε αποδοχή προσφορών και κατακύρωση κατά παράβαση της διακήρυξης.
Εν τέλει, σε δημόσιες συμβάσεις διαπιστώθηκε και η αποδοχή εναλλακτικών προσφορών χωρίς να απαιτείται ή να επιτρέπεται στη διακήρυξη η υποβολή εναλλακτικών προσφορών ενώ επαληθεύτηκαν (από τη μεριά του Ελεγκτικού Συνεδρίου) και πλημμέλειες στα στάδια ελέγχου των δικαιολογητικών, είτε συμμετοχής είτε κατακύρωσης, με αποτέλεσμα την παράνομη απόρριψη προσφοράς οικονομικών φορέων που προηγούνταν στη σειρά μειοδοσίας από τους αναδειχθέντες αναδόχους δημοσίων έργων.
Σας λένε, λοιπόν, κάτι όλα τα παραπάνω; Μήπως πρέπει να αναρωτηθείτε και εσείς, όπως (δεν σας κρύβω) κάνω κι εγώ, για το τελικά ‘‘σε ποια και σε τι είδους χώρα ζούμε;’’. Είναι ‘‘κανονικότητα’’, ή να πω ‘‘σταθερότητα’’ (τη λέξη που αρέσκεται να επικαλείται και ο Πρωθυπουργός και σύμφωνα με αυτήν να θέτει μάλιστα και πολιτικά ‘‘διλήμματα’’ στους πολίτες), όλο αυτό που ζούμε; Ή, μήπως, είναι μια ‘‘χαοτική δυστοπία’’;
Να σας δώσω και άλλα στοιχεία, και άλλα ‘‘data’’, όπως λένε οι νεότεροι(;), όπως για παράδειγμα ότι, σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις του ΟΟΣΑ, η χώρα μας συγκαταλέγεται στις «5 λιγότερο φιλικές στον ανταγωνισμό χώρες» όσον αφορά το λιανικό εμπόριο, μακριά από τον μέσο όρο των 38 κρατών-μελών του οργανισμού (https://www.kathimerini.gr/opinion/563043010/oi-polyethnikes-ta-egchoria-kartel-kai-i-akriveia/). Ή μήπως θέλετε και άλλα ερωτήματα(;), όπως αυτά που αφορούν τη ‘‘συγκεκριμένη διανομή’’ κονδυλίων του Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης (ΤΑΑ).
Πώς, λοιπόν, ‘‘δόθηκαν’’ από την Κυβέρνηση 2,5 εκατ. ευρώ σε 10 εταιρίες πληροφορικής και τεχνολογίας; Γιατί, άραγε, περισσότερα από 600 έργα στον τομέα της τεχνολογίας από πόρους του ΤΑΑ ανατέθηκαν σε μόλις 10 εταιρίες; Γιατί σε 110 δημόσιους διαγωνισμούς, οι 101 ανατέθηκαν σε μία από τις 10 εταιρίες που ερευνώνται δίχως να υπάρχει καν δεύτερη προσφορά; Γιατί η ηλεκτρονική πλατφόρμα του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) κοστολογήθηκε στην Ελλάδα 44 εκατ. ευρώ, όταν στην Ιρλανδία κόστισε 4,5 εκατ. ευρώ; Γιατί η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν διενήργησε έλεγχο σε επιχειρήσεις πληροφορικής και τεχνολογίας στο πλαίσιο αυτεπάγγελτης έρευνας; Γιατί έχει ξεκινήσει έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας που διαβιβάστηκε στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF);
Τι να πρωτοπεί ή τι να πρωτοσκεφθεί κάποιος; Τα έγκυρα στοιχεία από επίσημους φορείς είναι ατράνταχτα και παρόλο που δεν έχουν ‘‘μιλιά’’, κατά την άποψή μου τουλάχιστον, όχι μόνο απαντούν στο κεντρικό ερώτημα που ετέθη στην αρχή του κειμένου, στο αν δηλαδή έχει δίκαιο ο κ. Λοβέρδος που χαρακτήρισε την κυβέρνηση Μητσοτάκη ως ‘‘κυβέρνηση των καρτέλ’’ και ως ‘‘ως κυβέρνηση που υπηρετεί την κερδοφορία συμφερόντων’’, αλλά κυρίως ‘‘εξιστορούν εύγλωττα’’ το τι πραγματικά συμβαίνει στη χώρα, τι πραγματικά κάνει ή δεν κάνει η κυβέρνηση και σε τι ακριβώς ευθύνεται και το τι υφιστάμεθα από αυτήν, τη ‘‘ζώσα πραγματικότητα’’, εμείς, οι πολίτες. ‘‘Καλορίζικος’’, λοιπόν, στη ΝΔ ο κ. Λοβέρδος. Να τον ‘‘χαίρεται’’ και να τον έχει ‘‘στα υπόψη’’ του και ο Πρωθυπουργός. Και να είναι πάντα έτσι, ‘‘αποκαλυπτικός’’ και ‘‘δηκτικός’’……..
Κατερίνη, 17/9/2025
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
