Από την Τετάρτη 27 μέχρι και την Παρασκευή 29 Αυγούστου 2025 φιλοξενήθηκε στον Δήμο Δίου-Ολύμπου το Εκπαιδευτικό Σχολείο με θέμα «Κυβερνοασφάλεια και ανθρώπινοι παράγοντες από βιομηχανική και ηθική προοπτική» με συνδιοργανωτές το Ευρωπαϊκό έργο COST Action CA22104 BEiNG-WISE και την εταιρία Z-RED L.P. (με πλούσια δράση σε ερευνητικά προγράμματα με ευρωπαϊκή – εθνική χρηματοδότηση). Κορυφαίοι επιστήμονες, ακαδημαϊκοί, ερευνητές και επαγγελματίες στο χώρο της πληροφορικής και της κυβερνοασφάλειας, από Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ, Πολωνία, Τουρκία, Βόρεια Μακεδονία και την Ελλάδα παρουσίασαν τις τελευταίες εξελίξεις και τις προκλήσεις της κυβερνοασφάλειας μέσα από το διπλό πρίσμα του ανθρώπινου παράγοντα και των ηθικών ζητημάτων. Την εκδήλωση παρακολούθησαν περισσότεροι από 110 επαγγελματίες, ερευνητές και διδακτορικοί/μεταπτυχιακοί φοιτητές από την Ελλάδα και 27 χώρες του κόσμου.
Οι κύριοι διοργανωτές της εν λόγω εκδήλωσης ήταν ο Καθηγητής Δρ. Περικλής Χατζημίσιος (Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος) και η κυρία Ειρήνη Κανάκη (CEO της εταιρίας Z-RED L.P.). Περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζητηθούν στην ιστοσελίδα https://beingwise.eu/training-schools/third-training-school/
Ποιοι είναι ο Περικλής Χατζημίσιος και η Ειρήνη Κανάκη;
Ο Δρ. Περικλής Χατζημίσιος υπηρετεί ως Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής και Ηλεκτρονικών Συστημάτων (Τ.Μ.Π.Η.Σ.) του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙ.ΠΑ.Ε.). Επιπλέον, του έχει απονεμηθεί ο τίτλος του Ερευνητή Καθηγητή από το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού (ΗΠΑ). Έχει συμμετάσχει ως ερευνητής και επιστημονικός υπεύθυνος σε μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών και εθνικών ερευνητικών/αναπτυξιακών έργων που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εθνικούς φορείς. Κατέχει πληθώρα διοικητικών θέσεων ευθύνης σε Ελλάδα και το εξωτερικό όπως στους επιστημονικούς οργανισμούς IEEE Communication Society (ComSoc) και one6G Association. Είναι αναγνωρισμένος διεθνώς καθώς περιλαμβάνεται σε πολλές λίστες κατάταξης ερευνητών μεταξύ των οποίων η λίστα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ με το 2% των πιο επιδραστικών επιστημόνων για τα έτη 2020-2024 στον τομέα των Δικτύων και Τηλεπικοινωνιών.
Η κυρία Ειρήνη Κανάκη είναι Διευθύνουσα Σύμβουλος (CEO) των εταιριών Z-RED και Tech4Society και ερευνήτρια σε ευρωπαϊκά έργα που εστιάζουν στους τομείς των τηλεπικοινωνιών 5G/6G, της τεχνητής νοημοσύνης και της κυβερνοασφάλειας. Είναι πτυχιούχος Νομικής και κάτοχος Μ.Α. Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και διαθέτει πάνω από 20 χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας στον τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό τομέα. Στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται τα νομικά και ρυθμιστικά πλαίσια, η ηθική και τα επιχειρηματικά μοντέλα για τις τηλεπικοινωνίες/τεχνητή νοημοσύνη/Βιομηχανία 4.0. Έχει δημοσιεύσει σχετικά επιστημονικά άρθρα σε διεθνή συνέδρια και περιοδικά ενώ παράλληλα έχει ενεργό ρόλο σε επιστημονικές επιτροπές και οργανωτικές ομάδες διεθνών συνεδρίων.
Το Ολύμπιο Βήμα μίλησε με τον κο Περικλή Χατζημίσιο και την κα Ειρήνη Κανάκη, και έδωσαν απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα του κοινού και διευκρίνισε κοινές παρανοήσεις των ανθρώπων για θέματα της κυβερνοασφάλειας.
Είναι σήμερα ασφαλής η ζωή μας από άποψη ιδιωτικότητας ή είναι διάτρητη και στη διάθεση της εκάστοτε εξουσίας;
Περικλής Χατζημίσιος: Η ιδιωτικότητα στον 21ο αιώνα είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο πολίτης. Κάθε μας ενέργεια στο διαδίκτυο αφήνει ψηφιακά ίχνη, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν θετικά (π.χ. για εξατομικευμένες υπηρεσίες, καλύτερη υγεία ή ταχύτερη επικοινωνία) αλλά και καταχρηστικά. Χωρίς ηθικά όρια, τα ίδια δεδομένα μπορούν να γίνουν αντικείμενο εμπορίας, καταχρήσεων ή μαζικής παρακολούθησης. Η Ευρώπη θέτει αυστηρούς κανόνες για την προστασία των δεδομένων και την ενδυνάμωση του πολίτη. Ωστόσο, η ασφάλεια δεν είναι ποτέ δεδομένη και αποτελεί μια συνεχή διαδικασία επαγρύπνησης. Ηθικά, η ιδιωτικότητα αποτελεί θεμέλιο της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας. Δεν είναι πολυτέλεια αλλά αναγκαίο δικαίωμα που πρέπει να προστατεύεται καθημερινά, ώστε η τεχνολογία να υπηρετεί τον άνθρωπο και να μη τον μετατρέπει σε αντικείμενο ελέγχου ή εμπορικής εκμετάλλευσης.
Το φαινόμενο δεν είναι κάτι το πρωτοφανές. Την εποχή των Περσών και του Μεγάλου Αλέξανδρου, πριν 3000 χρόνια υπήρχε η υπηρεσία της κυβερνοασφάλειας. Απλά σήμερα βασίζεται σε άλλα μέσα. Έτσι δεν είναι; Για να μην πέφτουμε από τα σύννεφα.
Περικλής Χατζημίσιος: Η ανάγκη για προστασία της πληροφορίας είναι τόσο παλιά όσο και οι ίδιες οι κοινωνίες. Από τους κώδικες των Περσών και τα κρυπτογραφήματα του Αλεξάνδρου έως την κρυπτογράφηση του Καίσαρα, οι κοινωνίες πάντα αναζητούσαν ασφάλεια. Σήμερα η κυβερνοασφάλεια είναι η συνέχεια αυτής της προσπάθειας, με τα μέσα και την κλίμακα να έχουν απλώς αλλάξει. Πλέον η πληροφορία μεταδίδεται παγκοσμίως σε χιλιοστά του δευτερολέπτου, και το διακύβευμα αφορά όχι μόνο κράτη ή στρατούς αλλά και την καθημερινότητα κάθε πολίτη που μπορεί να σχετίζεται με ιατρικά δεδομένα, μηνύματα, οικονομικές συναλλαγές. Συνεπώς, δεν χρειάζεται να πέφτουμε από τα σύννεφα αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι η προστασία της πληροφορίας είναι διαχρονική ανάγκη με νέες, πιο σύνθετες προκλήσεις.
Το ερώτημα είναι κατά πόσο η κυβερνοασφάλεια περιορίζεται στην παρακολούθηση, και δεν προχώρησε σε συνειδησιακές παρεμβάσεις. Αυτό που ο Έκο ονόμασε «Μεγάλο αδελφό» ο οποίος πρεσβεύει την απόλυτη αλήθεια…
Ειρήνη Κανάκη: Συχνά ταυτίζουμε την κυβερνοασφάλεια με την έννοια της παρακολούθησης, όμως αυτό είναι μόνο ένα κομμάτι της εικόνας και ίσως το πιο ανησυχητικό. Ο κύριος σκοπός της κυβερνοασφάλειας είναι η προστασία ανθρώπων και συστημάτων από απειλές όπως κακόβουλες επιθέσεις, κλοπή δεδομένων, οικονομική εξαπάτηση, κατάρρευση κρίσιμων υποδομών. Αν την περιορίσουμε σε «μάτι που βλέπει τα πάντα», τότε πράγματι κινδυνεύουμε να δημιουργήσουμε έναν «Μεγάλο Αδελφό» όπως προειδοποιούσε ο Έκο. Ηθικά όμως η κυβερνοασφάλεια πρέπει να λειτουργεί ως ασπίδα και όχι ως δεσμά. Χρειάζονται αρχές διαφάνειας, αναλογικότητας και λογοδοσίας ώστε η προστασία να μην καταλήγει σε έλεγχο συνείδησης. Οι επαγγελματίες του χώρου οφείλουν να συνδυάζουν τεχνογνωσία με δεοντολογία, ώστε η ασφάλεια να ενισχύει την εμπιστοσύνη και να υπηρετεί την κοινωνία.
Υπάρχει ηθική στην κυβερνοασφάλεια; Και ποιοι ανθρώπινοι κανόνες μπορούν να την επιβάλλουν; Αυτό άλλωστε είναι και το θέμα του «Εκπαιδευτικού Σχολείου» σας.
Ειρήνη Κανάκη: Η κυβερνοασφάλεια χωρίς ηθική κινδυνεύει να μετατραπεί σε απλή μηχανική άμυνα ή, χειρότερα, σε μηχανισμό καταστολής. Η ηθική είναι αυτή που της δίνει νόημα καθώς προστατεύουμε δεδομένα για να προστατεύσουμε ανθρώπους, την αξιοπρέπεια και την ελευθερία τους. Οι κανόνες που την επιβάλλουν είναι πολλαπλοί. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων κατοχυρώνει δικαιώματα όπως η ιδιωτικότητα, η προστασία δεδομένων και η μη-διάκριση. Αυτά συμπληρώνονται από νομικά πλαίσια όπως οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί GDPR και AI Act που προδιαγράφουν σαφή δικαιώματα και υποχρεώσεις. Υπάρχουν επίσης διεθνή πρότυπα, όπως το ISO/IEC 27001 για ασφάλεια πληροφοριών και η σειρά προτύπων IEEE 7000 για ηθική στον σχεδιασμό τεχνολογιών. Και φυσικά, οι άγραφοι ανθρώπινοι κανόνες όπως ο σεβασμός, η διαφάνεια, η λογοδοσία.
Το Εκπαιδευτικό Σχολείο ανέδειξε ότι η ηθική δεν είναι εξωτερικός περιορισμός αλλά εσωτερική προϋπόθεση για αποδοχή της τεχνολογίας. Οι ειδικοί πρέπει να καλλιεργούν κουλτούρα λογοδοσίας και να λειτουργούν ως θεματοφύλακες εμπιστοσύνης. Έτσι, η κυβερνοασφάλεια γίνεται πραγματικό εργαλείο προστασίας και όχι μηχανισμός καταστολής.
Ο ανθρώπινος νους σήμερα εξελίσσει την Τεχνητή Νοημοσύνη που βρίσκεται υπό την καθοδήγησή του. Έχουν βρεθεί οι ηθικοί κανόνες, ή προχωράμε χωρίς πυξίδα και όπου μας βγάλει;
Ειρήνη Κανάκη: Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) εξελίσσεται ραγδαία, αλλά οι ηθικοί κανόνες παραμένουν υπό διαμόρφωση. Όπως προανέφερα, σημαντικά βήματα έχουν γίνει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διεθνείς οργανισμούς σχετικά με τον ηθικό σχεδιασμό και τη διακυβέρνηση δεδομένων. Ηθικά, η ΤΝ πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική, να προάγει τη δικαιοσύνη, να μειώνει τις προκαταλήψεις και να λειτουργεί με διαφάνεια. Ο κίνδυνος είναι να αφήσουμε την τεχνολογία να μας οδηγήσει χωρίς ηθικό προσανατολισμό. Το Εκπαιδευτικό Σχολείο ανέδειξε ότι η κοινωνία οφείλει να θέσει τα όρια και τις αξίες από την αρχή, ώστε η ΤΝ να εξελιχθεί σε εργαλείο προόδου και όχι σε μηχανισμό ελέγχου ή ανισότητας.
Υπάρχουν κίνδυνοι ασφαλείας στη συνεργασία ανθρώπου και μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης; Πως μπορεί η Τ.Ν. να αποτελέσει «όπλο» ενός ανθρώπου στην κυβερνοασφάλεια.
Περικλής Χατζημίσιος: Η συνεργασία ανθρώπου–ΤΝ είναι γεμάτη προοπτικές αλλά και προκλήσεις. Από τη μια, οι αλγόριθμοι μπορούν να ενσωματώσουν λάθη ή προκαταλήψεις, να παραπλανήσουν ή ακόμη και να χρησιμοποιηθούν για κακόβουλες ενέργειες. Από την άλλη, η ΤΝ μπορεί να λειτουργήσει ως ισχυρό «όπλο» υπέρ της κυβερνοασφάλειας όπως να ανιχνεύει επιθέσεις σε πραγματικό χρόνο, να προλαμβάνει κυβερνοαπειλές, να επεξεργάζεται όγκους δεδομένων που ξεπερνούν τις δυνατότητες του ανθρώπινου νου. Ηθικά, η συνεργασία αυτή απαιτεί ανθρώπινη επίβλεψη και λογοδοσία. Ο άνθρωπος κρατά την τελική ευθύνη και η ΤΝ λειτουργεί ως εργαλείο υποστήριξης, όχι υποκατάστατο.
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της ανθρωπότητας; Οι άνθρωποι στη διαχρονία τους αξιοποίησαν προς το καλύτερο την πρόοδο της επιστήμης. Υπάρχει κάτι στη σημερινή πρόοδο που προοιωνίζει κινδύνους, όπως να χάσει ο άνθρωπος τον έλεγχο επί της γης;
Περικλής Χατζημίσιος: Η ιστορία διδάσκει ότι η πρόοδος της επιστήμης βελτίωσε τη ζωή αυξάνοντας το προσδόκιμο ζωής, μειώνοντας τις αποστάσεις, φέρνοντας την εκπαίδευση πιο κοντά σε όλους. Οι νέες τεχνολογίες, όπως η ΤΝ και τα δίκτυα επικοινωνιών επόμενης γενιάς, υπόσχονται ακόμη μεγαλύτερα άλματα. Ωστόσο, υπάρχουν και κίνδυνοι όπως η συγκέντρωση εξουσίας σε λίγους και η απώλεια ελέγχου. Παρ’ όλα αυτά, παραμένω αισιόδοξος. Η διεθνής συζήτηση γύρω από την ηθική της τεχνολογίας είναι πιο έντονη από ποτέ. Οι νέες γενιές επιστημόνων και πολιτών απαιτούν διαφάνεια, λογοδοσία και υπεύθυνη χρήση. Το μέλλον δεν είναι προδιαγεγραμμένο και θα εξαρτηθεί από τις αξίες που θα βάλουμε στο επίκεντρο. Αν επιλέξουμε να κατευθύνουμε την τεχνολογία με ηθικούς κανόνες και σεβασμό στον άνθρωπο, τότε όχι μόνο δεν θα χάσουμε τον έλεγχο, αλλά θα οικοδομήσουμε μια κοινωνία πιο δίκαιη, ασφαλή και βιώσιμη.
