«Ευάρεστος τω Θεώ γενόμενος ηγαπήθη
και ζων μεταξύ αμαρτωλών μετετέθη»
(Σοφία Σολομώντος 4,10)
Είναι δύσκολο να προσεγγίσει κάποιος την εσωτερική ζωή ενός άλλου ανθρώπου, να διεισδύσει στα μυστικά βάθη της ψυχής του, να παρακολουθήσει την πνευματική του πορεία. Ακόμη πιο δύσκολο να εισέλθει στη βαθειά καρδιά ενός Ποιμενάρχου, και μάλιστα του Γέροντα Αγαθονίκου, η βιοτή του οποίου ταυτίστηκε με τη γνήσια εν Χριστώ ζωή.
Ο Γέροντας Αγαθόνικος ήταν άνθρωπος φωτεινός, αυθεντικός. Πρόσωπο πράο, προσηνές και ιλαρό. Λευκασμένος διάκονος του Θεού, μορφή βιβλική, βυζαντινή, σαν να ξεπήδησε από κάποια τοιχογραφία. Ξεκίνησε και έζησε ως μοναχός. Αγάπησε τον μοναστικό βίο, τον ποτισμένο με την ακατάπαυστη μνήμη του Θεού, με τις μακρές ιερές ακολουθίες, την αδιάλειπτη νοερά προσευχή στο κελλί και στα διακονήματα, τη συνεχή εξαγόρευση των λογισμών, τη συχνή θεία κοινωνία, τις νηστείες, τις αγρυπνίες, τη μελέτη της Γραφής και των Πατέρων. Διήνυσε πολλούς χρόνους με σκληρούς αγώνες, με αιματηρή θυσία του “εγώ„, κυνηγώντας το ουσιώδες: την πνευματική του ωρίμανση, υπηρετώντας τον διακαή του πόθο να ακολουθήσει τα ίχνη του Χριστού, να Τον συναντήσει και να φθάσει στην τέλεια ένωση μαζί Του.
Ο Γέροντας Αγαθόνικος είχε ακόρεστη πνευματική δίψα και ένθερμο πόθο να πράττει το θέλημα του Θεού, καθώς είχε γνωρίσει σε βάθος ότι «ο Θεός αγάπη εστί» (Α΄ Ιω. 4,8) και ότι η αληθινή ελευθερία βρίσκεται εν Χριστώ. Αυτό είναι η ελευθερία, έλεγε: η αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον. Αυτό είναι η Αλήθεια. Όχι μία έννοια, αλλά ένα Πρόσωπο: ο Χριστός. Είχε συνειδητοποιήσει ότι όσο πιο πολύ αγαπάς, τόσο πιο ελεύθερος είσαι, γίνεσαι γαλήνιος, ειρηνικός και η ζωή σου γίνεται αγία. Η πατρική του αγάπη και η παράκληση των ανθρώπων υπήρξαν τα στοιχεία της θεοφιλούς διακονίας του. Γι’ αυτό και ως Ποιμενάρχης εκεί έρριχνε το βάρος της ποιμαντικής του.
Επέμενε ακόμη και διεκήρυσσε την αξία της μετάνοιας, την ανάγκη να έχει ο καθένας επίγνωση της αμαρτωλότητάς του, καθώς γνώριζε και δίδασκε ότι αμαρτία είναι η αποστασία από την αιώνια θεία ζωή και όχι απλώς μία παράβαση ορισμένων ηθικών αρχών.
Πρόβαλλε την αξία της καθαρής καρδιάς, για να κατοικήσει η χάρη του Αγίου Πνεύματος και να γεννηθεί η ταπεινοφροσύνη, η μητέρα όλων των αρετών. Είχε την πνευματική επίγνωση ότι ρίζα κάθε αμαρτίας, σπόρος του θανάτου, είναι η υπερηφάνεια, η πανώλεθρη αυτή δύναμη, που οδηγεί τους ανθρώπους μακρυά από το Θεό. Η εκκοπή του ιδίου θελήματος και η πορεία του Χριστιανού στην ταπεινή οδό της υπακοής στο άγιο θέλημα του Θεού είναι προϋποθέσεις για την πνευματική μεταστροφή της ψυχής από την πτώση στην αγιότητα και τη μετάβαση από τον θάνατο στη ζωή. Ο ίδιος βδελυσσόταν την υπερηφάνεια, αγωνιζόμενος με έμπονη υπομονή να γίνει κατ΄ εικόνα του τελείου Ανθρώπου, του Χριστού. Όταν λειτουργούσε θυμούμαι, τότε που τον πρωτογνώρισα προσωπικά ως λαικός φοιτητής, ήταν ιεροπρεπής. Συγκεντρωμένος στα τελούμενα. Η φλογερή πίστη του προσέθετε φόβο Θεού. Πρόσεχε μήπως με κάποια άστοχη κίνηση προσβάλει τον Θεό, έναν Θεό πανοικτίρμονα, πράο και ταπεινό. Ο ίδιος μαθήτευε στα μυστήρια του Θεού και φρόντιζε συνεχώς για την πνευματική του ανάβαση. Προέτρεπε το ποίμνιό του σε συχνή και συνειδητή συμμετοχή στην Τράπεζα του Σώματος και του Αίματος του Χριστού. Μιλούσε με πάθος για τον Αιώνιο Παρόντα, που κρύβεται αλλά εμφανίζεται, όταν νεκρωθεί ο παλαιός άνθρωπος, που με τη ζωοποιό Χάρη Του γίνεται «καινή κτίση» (Β’ Κορ. 5, 17).
Δίδασκε ότι όλοι οι άνθρωποι πρέπει να είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι μεταξύ τους και με τον Χριστό, διότι έβλεπε την εντολή του Θεού «αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν» (Μαρκ. 12,30) ως μια οντολογική αναγκαιότητα. Ο ίδιος φαίνεται ότι το είχε κατορθώσει. Γι’ αυτό ήταν άνθρωπος άκακος με τρυφερή καρδιά και πολύ ευσπλαχνικός. Αγαπούσε το ποίμνιό του συνολικά και τον καθένα χωριστά. Γνώριζε τις καρδιές των ανθρώπων και έβλεπε διαισθητικά πίσω από τη μάσκα της ευπρέπειας τον πόνο του άλλου. Φύση γενναιόδωρη, φρόντιζε ανιδιοτελώς τους εμπερίστατους, δρώντας αθόρυβα, γαλήνια και αποτελεσματικά. Ήταν απλός και προσηνής και δημιουργούσε άνεση στο συνομιλητή του. Συζητούσε χωρίς κενοδοξία και ανθρωπαρέσκεια, με ευγένεια και σεβασμό προς τον καθένα, με λόγο απλό, ήρεμο, συνετό.
Προέτρεπε τους πιστούς να μη ζούν εγωιστικά, αυτοδικαιωμένοι, αλλά να ζητούν ένθερμα στην προσευχή, να γίνεται το θέλημα του Θεού στη ζωή τους, γιατί μόνο έτσι θα έχουν ελπίδα μετοχής στη Βασιλεία των Ουρανών.
Ο Γέροντας Αγαθόνικος υπήρξε γνήσιο τέκνο της Εκκλησίας, με πίστη ακράδαντη στην αλήθεια του δόγματος και της ιερής παράδοσης της Ορθοδοξίας, άξιος Ποιμενάρχης. Παρέδωσε στο ποίμνιό του, με λόγο και πράξη, τα πιο βαθιά νοήματα της χριστιανικής διδασκαλίας: Την εξ όλης της ισχύος του αγάπη προς τον Θεό, την αγάπη στον συνάνθρωπο και ιδίως στον εχθρό, και την κατά Χριστόν ταπείνωση. Κυρίως, όμως, μας δίδαξε όλους με την προσωπική αυθεντική εσωτερικότητά του.
Αν το Πνεύμα το Άγιον ως βιαία πνοή ήρθε να καθαρίσει τον κόσμο από την αμαρτία, ο Γέροντας Αγαθόνικος ταπεινώθηκε στη χάρη του Θεού και έζησε την κάθαρση της υπάρξεώς του. Όσοι τον γνώριζαν, στο φωτεινό του πρόσωπο έβλεπαν το καθαρό ήθος του.
Αν το Πνεύμα το Άγιον ενεργεί μυστικά, ο αγαθός δούλος του Χριστού Αγαθόνικος διήλθε τη ζωή του αθόρυβα, χωρίς κομπασμούς η επιδείξεις.
Αν άγιος είναι όποιος ανεβαίνει αγόγγυστα στον Γολγοθά και στον σταυρό της δοκιμασίας, ο Κύριος θέλησε, η καθαρή ψυχή του Γέροντα Αγαθονίκου να ριφθεί στο καμίνι της πολυετούς ασθένειας, για να καταστεί λαμπρότερη.
Σε πολλούς θα μείνει ζωντανή η σκληρή εικόνα ενός άρρωστου Γέροντα, καθηλωμένου, επί πολλά χρόνια, στο κρεβάτι της ασθένειας και του πόνου. Και ταυτόχρονα ένα «γιατί» να έρχεται συνειρμικά στο μυαλό.
Κι εγώ πολλές φορές προσπάθησα να δώσω λογική εξήγηση σ’ αυτό που συνέβη στον Προκάτοχό μου. Τελικά, η εικόνα αυτού του κατάκοιτου ηλικιωμένου Γέροντα με οδήγησε σε έναν συμβολισμό: η ηχηρή προσευχή μιάς καθαρής καρδιάς μέσα στη σιωπή ενός αδύναμου σώματος.
Προσωπικά έχω πεισθεί ότι αυτό που έζησε ο Γέροντας Αγαθόνικος, τα τελευταία αυτά χρόνια της ζωής του, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η αναμονή συναντήσεως της αγίας ψυχής του με τον Νυμφίο Χριστό. Η γαλήνια μορφή του παρέπεμπε στην αβασίλευτη ειρήνη του ουρανού, στην Αναστάσιμη εμπειρία του Παραδείσου.
Έτσι, λοιπόν, παρέδωσε το πνεύμα του στον Δημιουργό ο όντως πνευματικός αυτός άνθρωπος. Δεν είναι, ασφαλώς, τυχαίο το γεγονός ούτε είναι χρονολογική σύμπτωση η τέλεση της Αναστάσιμης αυτής εξόδιας ακολουθίας σήμερα, που εορτάζουμε την Απόδοση του Πάσχα.
Και τώρα το νεκρό σώμα του περιμένει την κοινή ανάσταση.
Η αθάνατη ψυχή του δέχεται τον στέφανο της αρετής και της δικαιοσύνης.
Η μνήμη του αιώνια !
Η πατρική ευχή του μαζί μας !
