Του Ιωάννου Α. Ιωάννη, ιστορικού – αρχαιολόγου
Από τότε που ξέσπασε η οικονομική κρίση στην Ελλάδα, πολλοί είναι εκείνοι, εντός και εκτός της χώρας, που προσπαθούν να δώσουν απάντηση στο μείζον ζήτημα «τις έπταιγε» και οδηγηθήκαμε στην καταστροφή. Ποιό ήταν το μεγάλο λάθος, ποιοι ήταν οι ένοχοι και ποιοι (εάν υπάρχουν) οι συνένοχοι; Οι απαντήσεις πολλές, επί το πλείστον συναισθηματικά οργισμένες, κοινωνικά αποπροσανατολιστικές και πολιτικά πολύχρωμες. Η προσέγγισή μου, επί του φαινομένου, θα είναι σύντομη και δωρική, πιστή στο πνεύμα της Αρχαίας Σπάρτης, της ανίκητης εκείνης πολιτείας, η οποία όμως όπως ήθελε η μοίρα, ή σοφότερα έπραξε η ανθρώπινη αδυναμία, αλώθηκε από τον ίδιο εχθρό, που τείνει να αφανίσει κι εμάς σήμερα, την φιλοχρηματία.
Ο Λυκούργος ήταν παγκοσμίως ο πρώτος νομοθέτης- κοινωνικός αναμορφωτής, που προσπάθησε και κατάφερε 28 αιώνες πριν να απαλλάξει το κράτος του, την Σπάρτη, από την μάστιγα της ανθρωπότητας, την δουλεία του χρήματος. Αναλογιζόμενος πολύ σοφά, τους κινδύνους που επιφυλάσσει στους λαούς ο πλούτος, επέβαλε με την Μεγάλη Ρήτρα την κατάργηση του νομίσματος, με την απαγόρευση των χρυσών και ασημένιων νομισμάτων. Αυτά αντικαταστάθηκαν με δύσχρηστα ογκώδη σιδερένια νομίσματα.Έτσι λοιπόν προέκυψαν οι οβολοί, οι οποίοι μάλιστα αποτελούσαν υποδιαίρεση της δραχμής (δραχμή από το ρ. δράττω, δηλ. αδράχνω): 1 δραχμή= 6 οβολοί, καθώς το ανθρώπινο χέρι μόλις τόσους να «χουφτιάσει».
Το νομισματικό σύστημα που δημιούργησε ο Λυκούργος, κατέστησε ανέφικτη την συγκέντρωση και χρήση χρήματος τόσο με παράνομα μέσα (το εξ αδίκων χρηματίζεσθαιδιεκώλυσε) όσο και με τίμιες χρηματιστικές εργασίες (εκ δικαίων χρηματίζεσθαι). Ο μεγάλος όγκος και το βάρος του νομίσματος δεν επέτρεπε την συγκέντρωσή ή την απόκρυψή του καθώς ο όποιος παραβάτης θα ήταν πολύ εύκολο να εντοπιστεί από τις αρχές και να τιμωρηθεί.
Απαλλαγμένοι λοιπόν οι Σπαρτιάτες από την δουλεία που προκαλεί το χρήμα αφοσιώνονταν στο χρέος τους, το οποίο σύμφωνα πάντα με την λυκούργεια νομοθεσία ήταν η προστασία της πόλης από τους εχθρούς της. Σε ένα εχθρικό λοιπόν περιβάλλον για να διασφαλιστεί η ελευθερία της Σπάρτης, ο πόλεμος έπρεπε να έχει την αποκλειστικότητα.
Η Σπάρτη, χάρη στον Λυκούργο παρέμεινε για ένα μεγάλο διάστημα μια πόλη αχρήματη, άνευ οικονομίας. Για το διάστημα αυτό ουδείς μπορούσε να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία της στον ελλαδικό χώρο. Η Σπάρτη παρέμενε ανίκητη. Η κατάσταση όμως αυτή δεν κράτησε για πάντα. Το φινάλε του Πελοποννησιακού πολέμου σφραγίστηκε με την ήττα των αθηναϊκών όπλων αλλά και του αφιλοχρήματου χαρακτήρα του σπαρτιατικού συστήματος, με απλά λόγια την υποταγή της Σπάρτης στο χρήμα.
Τότε που το χρήμα άρχισε να εισβάλει άφθονο στην Σπάρτη, οι Σπαρτιάτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με μία νέα πραγματικότητα. Εκ των πραγμάτων αναγκάστηκαν να διαχειριστούν την κατάσταση με όρους που δεν είχαν συνηθίσει έως τότε. Οι εκπαιδευμένοι στην τέχνη του πολέμου Σπαρτιάτες έπρεπε πλέον να μάθουν να διοικούν πόλεις στις οποίες υπήρχε οικονομία και ένας διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης του πλούτου.
Πολλοί ήταν εκείνοι οι Σπαρτιάτες υπέκυψαν στον πειρασμό του χρήματος όταν η απληστία τους άνοιξε τις αγκάλες της. Υπήρχε όμως ένα μεγάλο εμπόδιο, μία απαγορευτική αρχή, στην οποία όμως βρήκαν «παραθυράκια». Η Σπάρτη του Λυκούργου όπως προελέχθη ήταν αχρήματη, δεν ίσχυε όμως το ίδιο καθεστώς στις φιλικές αρκαδικές πόλεις. Έτσι οι εγχρήματοι πολίτες της πόλης βρήκαν την λύση στο πρόβλημα τους, ξέφυγαν από τις λυκούργειες απαγορεύσεις και δημιούργησαν τους δικούς τους οικονομικούς παραδείσους. Εκεί τοποθετούσαν με ασφάλεια τα χρήματά τους και μπορούσαν να τα σπαταλήσουν κατά το δοκούν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα από την Σπάρτη να ξεκινήσει η πρώτη διαρροή και διαφυγή κεφαλαίων στην ιστορία!
Τότε ξεχείλισε το ποτήρι, το οποίο όμως είχε αρχίσει εδώ και καιρό να γεμίζει. Απογοητευτικά παραδείγματα φιλάργυρων προσωπικοτήτων έχει δυστυχώς να υποδείξει και η Λακεδαιμονίων πολιτεία, παραδείγματα τα οποία επιβεβαιώνουν τον κανόνα της διαβρωτικής ισχύος του χρήματος. Παυσανίας, Λεοτυχίδας, Πλειστοάναξ είναι ορισμένα μόνο εξέχοντα θύματα που έπληξε θανάσιμα η νόσος του χρήματος. Άπαντες σπουδαίοι ηγέτες εγκαταλείποντας την λυκούργεια αγωγή τους υπέκυψαν στην φιλοδοξία και την εγωφιλία τους, που ενισχύθηκε από τα θέλγητρα του πλούτου.Ο Παυσανίας, ο μεγάλος νικητής της μάχης των Πλαταιών, φονεύθηκε με τρόπο που θα άρμοζε μόνον σε έναν εγκληματία, κι αυτό γιατί η συναναστροφή του με Πέρσες τον αλλοτρίωσε και τον οδήγησε σε επικίνδυνα μονοπάτια. Ο Λεοτυχίδας από την άλλη, νικητής της μάχης της Μυκάλης, προέβηκε στην επαίσχυντη πράξη της δωροδοκίας. Ο Πλειστοάνακτας αργότερα δωροδοκήθηκε από τον Περικλή με αντάλλαγμα την αποχώρηση των σπαρτιατικών δυνάμεων από την Αττική.
Όλοι σπουδαίοι και επιτυχημένοι στρατιωτικοί παράγοντες, όλοι επίσης ματαιόδοξοι και αποστάτες από την λυκούργεια Ρήτρα. Το κακό είχε γίνει. Το χρήμα είχε πλήξει ανεπανόρθωτα την πόλη του Λυκούργου. Η Σπάρτη είχε αλωθεί από την αδυναμία των ίδιων των ελεύθερων πολιτών της, την φιλοχρηματία τους. Η παρακμή είχε ξεκινήσει παράλληλα με την διάβρωση του σπαρτιατικού συστήματος. Λίγες δεκαετίες αργότερα η Σπάρτη θα ηττηθεί για πρώτη φορά στην ιστορία της και ποτέ ξανά δεν θα μπορέσει να ανακάμψει από αυτήν. Ο δελφικός χρησμός είχε πλέον επαλειφθεί:
«Α φιλοχρηματιαΣπαρτανολει, αλλο δε γ΄ουδεν», δηλ. η φιλοχρηματία θα αλώσει την Σπάρτη και τίποτα άλλο.
Στην Ελλάδα του σήμερα, την χώρα της οικονομικής παρακμής και κοινωνικής εξαθλίωσης, αναρίθμητα τα μαρτυρημένα παραδείγματα φιλοχρήματης φαυλότητας. Κυβερνήσεις ένοχες-συμβιβασμένες με ξένα και εγχώρια συμφέροντα. Πολιτικοί διεφθαρμένοι, πρόθυμοι να προδώσουν τα πάντα και κυρίως τα όποια ιδανικά τους στο βωμό του χρήματος, επιχειρηματίες άπληστους, πρόθυμους να γυρίσουν την πλάτη στην πατρίδα τους με προορισμό διάφορους φορολογικούς και επενδυτικούς παραδείσους, ενώ συγχρόνως εκμεταλλεύονται τους συμπατριώτες τους. Αλλά και έναν λαό συνένοχο, που έχει λησμονήσει τα ιδανικά του, τις αρετές του, τις αξίες του και έχει υποταχθεί στην πλάνη του εύκολου νεοπλουτισμού, ανεχόμενος την σήψη, την ανηθικότητα και την ανομία που κυριαρχεί δίπλα του. Το μέλλον ήταν προδιαγεγραμμένο. Η ιστορία επαναλήφθηκε στα αποκαΐδια της δήθεν ευημερίας μας και τώρα εμείς οι νεοέλληνες αποσβολωμένοι και αδρανείς παρακολουθούμε την αποσύνθεση ενός καταρρέοντος συστήματος το οποίο υποτροπίασε ή καλύτερα αλώθηκε από την δική μας ματαιοδοξία.
