Μετά από μια μεγάλη αύξηση στα μέσα του 20ού αιώνα, η αύξηση του πληθυσμού έχει ήδη επιβραδυνθεί. Μπορεί να χρειαστούν 15 χρόνια για να φτάσει τα εννέα δισεκατομμύρια και ο ΟΗΕ δεν αναμένει να φτάσει τα 10 δισεκατομμύρια πριν από το 2080.
Είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια ο αριθμός των ανθρώπων στον κόσμο, και ο ΟΗΕ παραδέχεται ότι τα ποσά του μπορεί να είναι λάθος κατά ένα ή δύο χρόνια.
Ξεπέρασε σήμερα τα 8 δισεκατομμύρια ο παγκόσμιος πληθυσμός
Στις 15 Νοεμβρίου, ο παγκόσμιος πληθυσμός ξεπέρασε τα 8 δισεκατομμύρια, σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις του ΟΗΕ, ο οποίος θεωρεί ότι πρόκειται «για ένα σημαντικό ορόσημο στην ανθρώπινη ανάπτυξη» και μια υπενθύμιση «της κοινής μας ευθύνης να φροντίζουμε τον πλανήτη μας».
Για τον ΟΗΕ «αυτή η άνευ προηγουμένου ανάπτυξη» – το 1950 στη Γη υπήρχαν 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι- είναι αποτέλεσμα «μιας προοδευτικής αύξησης του προσδόκιμου ζωής χάρη στις προόδους που έχουν επιτευχθεί στους τομείς της δημόσιας υγείας, της διατροφής, της προσωπικής υγιεινής και της ιατρικής».Αλλά η δημογραφική αύξηση εγείρει και μεγάλες προκλήσεις για τις πιο φτωχές χώρες, όπου παρατηρείται και η μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού.
Την ώρα που η Γη μετρούσε λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο κατοίκους ως τη δεκαετία του 1800, χρειάστηκαν μόνο 12 χρόνια για να αυξηθεί ο πληθυσμός από τα 7 στα 8 δισεκατομμύρια.
Ένδειξη της δημογραφικής επιβράδυνσης, θα χρειαστούν περίπου 15 χρόνια για να φτάσει ο πληθυσμός τα 9 δισεκατομμύρια το 2037. Ο ΟΗΕ προβλέπει ότι ο πληθυσμός θα φτάσει τα 10,4 δισεκατομμύρια τη δεκαετία του 2080, προτού σταθεροποιηθεί ως το τέλος του αιώνα.
Ο ΟΗΕ και η επιλογή των παιδιών
Τα προηγούμενα χρόνια, ο ΟΗΕ επέλεξε μωρά για να εκπροσωπήσουν το πεντηκοσιοστό, το εξακοσιοστό και το επτακοσιοστό δισεκατομμυριοστό παιδί – τι μπορούν λοιπόν να μας πουν οι ιστορίες τους για την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού;
Λίγα λεπτά μετά τη γέννησή του τον Ιούλιο του 1987, ο Matej Gaspar είχε μια κάμερα που αναβόσβηνε στο μικροσκοπικό του πρόσωπο και μια παρέα από πολιτικούς που περιτριγύριζαν την εξαντλημένη μητέρα του.
Κολλημένος στο πίσω μέρος μιας αυτοκινητοπομπής έξω, ο Βρετανός αξιωματούχος του ΟΗΕ Άλεξ Μάρσαλ αισθανόταν εν μέρει υπεύθυνος για το στιγμιαίο χάος που είχε προκαλέσει σε αυτή τη μικροσκοπική μαιευτική μονάδα στα προάστια του Ζάγκρεμπ.
«Βασικά κοιτάξαμε τις προβλέψεις και ονειρευτήκαμε αυτή την ιδέα ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα ξεπερνούσε τα πέντε δισεκατομμύρια το 1987», λέει. «Και η στατιστική ημερομηνία ήταν η 11η Ιουλίου». Αποφάσισαν να βαφτίσουν το πενταδισεκατομμυριοστό μωρό του κόσμου.
Όταν πήγε στους δημογράφους του ΟΗΕ για να ξεκαθαρίσει την ιδέα, εκείνοι εξοργίστηκαν. «Μας εξήγησαν σε εμάς τους αδαείς ότι δεν ξέραμε τι κάναμε. Και πραγματικά δεν θα έπρεπε να διαλέγουμε ένα άτομο ανάμεσα σε τόσα πολλά».
Αλλά το έκαναν ούτως ή άλλως. «Ήταν για να δώσουμε ένα πρόσωπο στους αριθμούς», λέει. «Μάθαμε πού θα βρισκόταν ο γενικός γραμματέας εκείνη την ημέρα και από εκεί και πέρα ξεκίνησε το πράγμα».
Ο Matej από την Κροατία
Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, το πενταδισεκατομμυριοστό μωρό του κόσμου προσπαθεί να ξεχάσει την πανηγυρική είσοδό του στον κόσμο. Η σελίδα του στο Facebook δείχνει ότι ζει στο Ζάγκρεμπ, είναι ένας ευτυχισμένος παντρεμένος άνδρας και εργάζεται ως χημικός μηχανικός. Αλλά αποφεύγει τις συνεντεύξεις και αρνήθηκε να μιλήσει στο BBC.«Λοιπόν, δεν τον κατηγορώ», λέει ο Άλεξ, θυμούμενος το τσίρκο των μέσων ενημέρωσης της πρώτης ημέρας του Matej.
Από τότε, τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν προστεθεί στην παγκόσμια κοινότητά μας. Αλλά τα επόμενα 35 χρόνια θα μπορούσε να υπάρξει αύξηση μόνο κατά δύο δισεκατομμύρια – και στη συνέχεια ο παγκόσμιος πληθυσμός είναι πιθανό να φτάσει σε ένα σταθερό επίπεδο.
Η Sadia από το Μπαγκλαντές
Λίγο έξω από τη Ντάκα στο Μπαγκλαντές, η Sadia Sultana Oishee βοηθάει τη μαμά της να καθαρίσει πατάτες για το δείπνο. Είναι 11 ετών και θα προτιμούσε να είναι έξω και να παίζει ποδόσφαιρο, αλλά οι γονείς της είναι πολύ αυστηροί.
Η οικογένεια αναγκάστηκε να μετακομίσει εδώ όταν η επιχείρησή τους, που πουλούσε υφάσματα και σαρίκια, χτυπήθηκε από την πανδημία. Η ζωή είναι λιγότερο ακριβή στο χωριό, οπότε μπορούν να πληρώνουν τα δίδακτρα για τα σχολεία των τριών κοριτσιών τους.
Η Oishee είναι η μικρότερη και το γούρι της οικογένειας. Γεννήθηκε το 2011 και ονομάστηκε ένα από τα επτά δισεκατομμυριοστά μωρά του κόσμου.
Η μητέρα της δεν είχε ιδέα τι επρόκειτο να συμβεί. Δεν περίμενε καν να γεννήσει εκείνη την ημέρα. Μετά από επίσκεψη γιατρού την έστειλαν στο θάλαμο τοκετού για επείγουσα καισαρική τομή.
Η Oishee έφτασε ένα λεπτό μετά τα μεσάνυχτα, περιτριγυρισμένη από τηλεοπτικά συνεργεία και τοπικούς αξιωματούχους που έσκυβαν ο ένας πάνω από τον άλλο για να τη δουν. Η οικογένεια έμεινε άναυδη αλλά και ενθουσιασμένη.
Ενώ ο πατέρας της ήλπιζε για ένα αγόρι, τώρα είναι ευτυχισμένος με τις τρεις σκληρά εργαζόμενες και έξυπνες κόρες του. Η μεγαλύτερη φοιτά ήδη στο πανεπιστήμιο και η Oishee είναι αποφασισμένη να γίνει γιατρός. «Δεν είμαστε τόσο εύποροι και ο Covid έχει κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα», λέει. «Αλλά θα κάνω τα πάντα για να πραγματοποιήσω το όνειρό της».
Από τότε που γεννήθηκε η Oishee, άλλα 17 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν προστεθεί στον αυξανόμενο πληθυσμό του Μπαγκλαντές.
Αυτή η ανάπτυξη είναι μια μεγάλη ιατρική ιστορία επιτυχίας, αλλά ο ρυθμός με τον οποίο το Μπαγκλαντές επεκτείνεται έχει επιβραδυνθεί πάρα πολύ. Το 1980 η μέση γυναίκα έκανε περισσότερα από έξι παιδιά, ενώ τώρα είναι λιγότερα από δύο. Και αυτό χάρη στην έμφαση που έχει δώσει η χώρα στην εκπαίδευση. Καθώς οι γυναίκες γίνονται πιο μορφωμένες, επιλέγουν να κάνουν μικρότερες οικογένειες.
Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του πού θα κινηθεί ο παγκόσμιος πληθυσμός. Οι τρεις κύριοι φορείς που κάνουν προβλέψεις για τον παγκόσμιο πληθυσμό – ο ΟΗΕ, το Ινστιτούτο Μετρήσεων και Αξιολόγησης της Υγείας (IHME) στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον και το Κέντρο IIASA-Wittgenstein στη Βιέννη – διαφέρουν ως προς τα κέρδη που αναμένουν στην εκπαίδευση.
Ο ΟΗΕ λέει ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα κορυφωθεί στη δεκαετία του 2080 στα 10,4 δισεκατομμύρια, αλλά το IHME και το Wittgenstein πιστεύουν ότι αυτό θα συμβεί νωρίτερα – μεταξύ 2060 και 2070, σε λιγότερο από 10 δισεκατομμύρια.
Αλλά αυτές είναι απλώς προβλέψεις. Από τότε που γεννήθηκε η Oishee το 2011 έχουν αλλάξει πολλά στον κόσμο και οι δημογράφοι εκπλήσσονται συνεχώς.
«Δεν περιμέναμε ότι η θνησιμότητα από το AIDS θα έπεφτε τόσο χαμηλά, ότι η θεραπεία θα έσωζε τόσους πολλούς ανθρώπους», λέει ο Samir KC, δημογράφος στο IIASA. Χρειάστηκε να αλλάξει το μοντέλο του, επειδή η βελτίωση της παιδικής θνησιμότητας έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο, καθώς τα επιζώντα παιδιά συνεχίζουν να αποκτούν και τα ίδια παιδιά.
Και έπειτα υπάρχουν οι συγκλονιστικές μειώσεις της γονιμότητας. Οι δημογράφοι σοκαρίστηκαν όταν ο αριθμός των παιδιών που γεννιούνται ανά γυναίκα στη Νότια Κορέα έπεσε κατά μέσο όρο στο 0,81, λέει ο Samir KC. «Πόσο χαμηλά λοιπόν θα πέσει; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα για εμάς».
Είναι κάτι που όλο και περισσότερες χώρες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν. Ενώ το ήμισυ του επόμενου δισεκατομμυρίου ανθρώπων θα προέρχεται από οκτώ μόνο χώρες – οι περισσότερες από αυτές στην Αφρική – στις περισσότερες χώρες το ποσοστό γονιμότητας θα είναι χαμηλότερο από 2,1 παιδιά ανά γυναίκα, ο αριθμός που είναι απαραίτητος για τη διατήρηση ενός πληθυσμού.
Ο Adnan από τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη
Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, έναν από τους πιο ταχέως μειούμενους πληθυσμούς στον κόσμο, ο 23χρονος Adnan Mevic το σκέφτεται πολύ αυτό. «Δεν θα μείνει κανείς για να πληρώσει τις συντάξεις των συνταξιούχων», λέει. «Όλοι οι νέοι θα έχουν φύγει».
Έχει μεταπτυχιακό στα οικονομικά και ψάχνει για δουλειά. Αν δεν μπορέσει να βρει κάποια, θα μετακομίσει στην ΕΕ. Όπως πολλά μέρη της Ανατολικής Ευρώπης, η χώρα του έχει πληγεί από το διπλό πρόβλημα της χαμηλής γονιμότητας και της μεγάλης μετανάστευσης.
Ο Adnan ζει έξω από το Σαράγεβο με τη μητέρα του, Fatima, η οποία έχει σουρεαλιστικές αναμνήσεις από τη γέννησή του.
«Συνειδητοποίησα ότι κάτι ήταν ασυνήθιστο επειδή οι γιατροί και οι νοσοκόμες μαζεύονταν γύρω, αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω τι συνέβαινε», λέει η Fatima. Όταν έφτασε ο Adnan, ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν ήταν εκεί για να τον βαφτίσει το έκτο δισεκατομμυριοστό μωρό του κόσμου. «Ήμουν τόσο κουρασμένη, που δεν ξέρω πώς ένιωθα», θυμάται η Φατίμα γελώντας.
Ο Adnan και η μαμά του ξεφυλλίζουν φωτογραφικά άλμπουμ. Σε ένα από αυτά ένα μικροσκοπικό αγόρι κάθεται μπροστά σε μια τεράστια τούρτα, πλαισιωμένο από άνδρες με κοστούμια και στρατιωτικά χακί. «Ενώ άλλα παιδιά έκαναν πάρτι γενεθλίων, εμένα με επισκέπτονταν μόνο πολιτικοί», λέει ο Adnan.
Αλλά υπήρχαν και τα τυχερά. Το γεγονός ότι ήταν το έκτο δισεκατομμυριοστό μωρό οδήγησε σε μια πρόσκληση να συναντήσει τον ήρωά του, τον Κριστιάνο Ρονάλντο, στη Ρεάλ Μαδρίτης, όταν ήταν 11 ετών.
Θεωρεί εκπληκτικό το γεγονός ότι μέσα σε 23 χρόνια ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε κατά δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους. «Αυτό είναι πραγματικά πολύ», λέει. «Δεν ξέρω πώς θα τα καταφέρει ο όμορφος πλανήτης μας».
