Γράφει: Ιω. Α. Καλιαμπός
Ο Κώστας Βαστάζος από τα Φωτεινά Πιερίας μιλάει για τα μεταλλεία που εκμεταλλεύθηκαν οι Γερμανοί τον καιρό που εγκαταστάθηκαν στο Εργοστάσιο Σκοτεινών-Μόρνας. Βγάζανε χρώμιο έχοντας ορμητήριο-βάση το Εργοστάσιο.
Τα μεταλλεία ήταν πιο πάνω από την τοποθεσία «Καραγιάννη», στα όρια Μόρνα, Άι-Δημήτρη και Λιβάδι. Η συνέντευξη έγινε το Φθινόπωρο του 1985 με αναφορά στο χρώμιο.
Στη Μόρνα επάνω, προς το Λιβάδι υπήρχε μεταλλείο. Οι Γερμανοί βγάζανε χρώμιο. Κοντά σε μας, στη Μόρνα. Απ’ το 1937 νομίζω ήταν εκείνο εκεί. Και το χρώμιο το κουβαλούσαν με τα μπλάρια, στη μπλάτ’ από κει γιατί (για μια περίοδο) δεν ήταν αυτοκινητόδρομος και το κατεβάζαν κάτω και το φορτώνανε οι Γερμανοί (σε αυτοκίνητα που ήταν στη βρύση πέρα). Οι Γερμανοί είχαν κάνει παράγκες κάτω στο Εργοστάσιο*.
Έβλεπες χωριό με λυόμενα σπίτια, παράγκες. Και για το μεταλλείο μάζευαν όλα τα χωριά για αγγαρεία. Αϊ-Δημήτρη, Καρυές, Λόφο, Μηλιά, Ρητίνη, Ελατοχώρι. Εμείς ανήκαμε στη Μηλιά. Επικεφαλής του χωριού ήταν ο Αναστάσιος Πίτσιας. Ζούσε ο παπά Χρήστος.
Ο Γερμανοί φόρτωναν με αυτοκίνητα το χρώμιο και πήγαιναν δεν ξέρω πού και το επεξεργάζονταν. Το χρώμιο το φορτώναν στ’ αυτοκίνητα κι από’ κει στα τρένα, στα βαγόνια. Στη Μπάρα, μέσ’ στο ανήλιο, κοντά στο μεταλλείο εκεί πήγαινε ο δρόμος. Μ’ έβαλαν και μένα αγγαρεία.
-Ποιος έγραφε τα ονόματα των εργατών;
-Είχαμε έναν αστυνόμο, που δεν τον θυμάμαι. Αυτός έβγαζε γκατάσταση (την κατάσταση). Εντωμεταξύ έκανε τον διερμηνέα και ό, τι θέλαμε λέγαμε.
-Πόσο χρόνο κράτησε αυτή η δουλειά. Σας πλήρωναν;
-Κράτησε ένα, δυο χρόνια. Πλέρουμα τίπουτα. Μας δίναν καμιά φορά καμιά φάβα …κι ένα τεταρτάκ΄ βρύζινο ψωμί.
Ένα διάστημα τελευταία μας δίνανε 48 δραχμές το μήνα. Ήταν εργάτες εκεί στο μεταλλείο. Εγώ δούλευα δυο βδομάδες με τους Γερμανούς και μια βδομάδα καθόμουνα στο σπίτι. Πήγαινα και για τον πατέρα μ’ μια βδομάδα και για τον εαυτό μ’ μια βδομάδα. Δούλευα κάτω στο εργοστάσιο, εκεί που ήταν οι παράγκες. Εγώ ήμουνα μικρός και έκανα δουλειές κουζίνας. Καθάριζα κρεμμύδια, πατάτες κλπ.
———-
* πρόκειται για το εργοστάσιο ξυλείας Σκοτεινών (βλέπε ιστοσελίδα: kaliampos-ioannis-skotina.blogspot.com, ανάρτηση 30.8.15).
Σημείωση: Για το χρώμιο ο Μέλιος Πίτσιας στο βιβλίο του (μυθιστόρημα) που κυκλοφόρησε πρόσφατα, Το τελευταίο δείπνο στη Μύρνα, στη σελίδα 371 υπογραμμίζει: «ήταν ζήτημα αν μπορούσε κάποιος να βρει τώρα το παλιό μεταλλείο του που έβγαζε χρώμιο. Τα πλοκάμια του δάσους το είχαν εξαφανίσει. Οι ξένοι όμως το βρήκαν και κατάλαβαν αμέσως τι πλούτος κρυβόταν μέσα στις ετοιμόρροπες στοές του. Αγγάρεψαν τότε άντρες από μακρινά χωριά, τους όπλισαν με αξίνες και μασούρια δυναμίτη, τους έβαλαν ένα ηλεκτρικό μάτι στο μέτωπο και τους διέταξαν να τρυπώσουν στις στοές. Τους πήραν αμέσως το ροδοκόκκινο χρώμα και τους έδωσαν το μαύρο, το χρώμα των σκλάβων. Το χρώμιο το μετέφεραν στη Μύρνα και μετά το κατέβαζαν στον κάμπο με βαριά καμιόνια. Τα υπόλοιπα ήταν υπόθεση του τραίνου, που αναλάμβανε να το μεταφέρει στην κοιλάδα του Ρουρ» (ομόσπονδο κρατίδιο βόρεια της Γερμανίας).
