Ο Αντώνιος Κεραμόπουλος (Βλάστη Κοζάνης 1870 – Αθήνα, 13 Μαΐου 1960), ήταν Έλληνας ακαδημαϊκός, συγγραφέας και αρχαιολόγος. Σύμφωνα με το ψηφιακό αποθετήριο της Ακαδημίας Αθηνών ο Κεραμόπουλος «σπούδασε στην φιλοσοφική σχολή Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακά στην Γερμανία, Ιταλία και Αυστρία.
Αφού υπηρέτησε για ένα διάστημα στη Μέση Εκπαίδευση πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία. Δίδαξε επανειλημμένα ιστορία της Τέχνης στη Σχολή Καλών Τεχνών. Διετέλεσε καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 1904 έφορος αρχαιοτήτων με ειδικότητα τα αρχαία νομίσματα.
Μέλος της ακαδημίας Αθηνών από το 1926 (πρόεδρός της το 1938) και μέλος σε πολλά επιστημονικά ιδρύματα, συμμετείχε επίσης στην διάσκεψη για την ειρήνη που έγινε στο Παρίσι μετά το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου σαν μέλος της ελληνικής αντιπροσωπίας. Ως αρχαιολόγος συμμετείχε σε πολλές ανασκαφές όπως στην αρχαία Σαλαμίνα, στη Φλώρινα στη Καστοριά, στο Ζάκρο και αλλού.
Το 1932 ανακάλυψε τον λιμναίο οικισμό στο Δισπηλιό της Καστοριάς εντελώς τυχαία αφού είχε πέσει η στάθμη της λίμνης και διέκρινε υπολείμματα πασσάλων, και με νέα έρευνα το 1940 επιβεβαίωσε την ακριβή του θέση».
Στον Κεραμόπουλο οφείλουμε ένα πυκνό και εύστοχο κείμενο μιας σελίδας σχετικά με την ετυμολογία της λέξης Κατερίνη («Αικατερίνη-Κατερίνη», περιοδικό Αθηνά, τ. 51 (1941-1946), σ. 128 [όπως με πληροφορεί ο ακούραστος συλλέκτης Σάκης Κουρουζίδης στον οποίο οφείλω το κείμενο του Κεραμόπουλου, ο τόμος είναι ενιαίος, δεν χωρίζεται σε τεύχη ενώ στον κολοφώνα του τόμου αναγράφεται πως «εξετυπώθη τη 10η Ιουνίου 1947»].
Ο Κεραμόπουλος Θεωρεί την κατάληξη της λέξης Αικατερίνη ελληνική, ενώ κάνει αποδεκτή την παράδοση του ονόματος «εκ του Εκατερός, διότι εις την μεταγενεστέραν εποχήν, οπότε μαρτυρείται το όνομα, το αι και το ε είχον ήδη από του Β΄ μ. Χ. αιώνος συμπέσει εν τη Αττική φωνητικώς».
Από την άλλη, ο δραστήριος Νίκος Σαραντάκος γλωσσολογώντας στην ιστοσελίδα του «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» επισημαίνει: «Να πούμε όμως πρώτα την ετυμολογία του ονόματος, η οποία είναι μάλλον περίπλοκη. Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι στην αρχή βρίσκεται το γυναικείο (αμάρτυρο) όνομα *Εκατερίνα/Εκατερίνη, θηλυκό του Εκατερός/Εκάτερος που προέρχεται από την αντωνυμία εκάτερος = ο καθένας από τους δυο. Λίγο περίεργο φαίνεται να προήλθε κύριο όνομα από αντωνυμία, αυτή όμως είναι η πειστικότερη εκδοχή.
Δεν φαίνεται πιθανή η πρόελευση από την Εκάτη, ενώ για το όνομα Εκατερός υπάρχουν στέρεες ελληνιστικές μαρτυρίες. Πάντως, το λεξικό Μπαμπινιώτη, που δέχεται την προέλευση αυτή, δίνει μτγν. όνομα ΑικατερίνΗ, ενώ στις πρωτογενείς πηγές εγώ βρίσκω αρχικό τύπο ΑικατερίνΑ -η Αικατερίνη θα μπορούσε να έχει προέλθει από τη γενική: η Αικατερίνα-της Αικατερίνης, απ’ όπου θα μεταπλάστηκε νέα ονομαστική. Άλλωστε, στην εικονογραφία και στα απολυτίκια επικρατεί ο τύπος «Αικατερίνα». […]
Πάντως, από πολύ νωρίς υπήρξε παρετυμολογική σύνδεση με τη λέξη καθαρός, και αυτός είναι ο λόγος του th που εμφανίζεται στην αγγλική και τη γαλλική μορφή του ονόματος (Catherine). Η αγία Αικατερίνη, σύμφωνα με τη δυτική παράδοση (γιορτάζει επίσης στις 25 Νοεμβρίου), ήταν Αλεξανδρινή, εξαιρετικά μορφωμένη και επειδή κατατρόπωσε στη θεολογική συζήτηση πενήντα εθνικούς σοφούς, ο αυτοκράτορας Μαξιμίνος διάταξε να πεθάνει με μαρτύρια.
Ωστόσο, οι πρώτες διηγήσεις για τον βίο της εμφανίζονται πολλούς αιώνες μετά, και για το λόγο αυτό η Καθολική Εκκλησία την αφαίρεσε το 1969 από τον κατάλογο των αγίων, λόγω της έλλειψης στοιχείων για την ύπαρξή της.
Όμως, φαίνεται ότι οι πιέσεις από τις απανταχού του κόσμου Κατερίνες (σε διάφορες βέβαια παραλλαγές ανά τον κόσμο) ήταν μεγάλες κι έτσι την επανέφερε, κατά παραχώρηση, το 2002. Υποστηρίζεται επίσης ότι η Αικατερίνη μπορεί να είναι το χριστιανικό αντίστοιχο της Υπατίας, δηλαδή πλασμένη από τους Χριστιανούς πάνω στο πατρόν της Υπατίας αλλά με το χριστιανικό θρήσκευμα.
Πάντως, το όνομά της φέρει η Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. (https://sarantakos.wordpress.com)».
Μικροϊστορικά του Αντώνη Κάλφα
antoniskalfas@yahoo.gr
