Του Χρήστου Γκουγκουρέλα, Δικηγόρου
Στο άρθρο 8 του Νόμου 3213/2003 ‘‘περί δήλωσης και ελέγχου της περιουσιακής κατάστασης των βουλευτών, δημοσίων λειτουργών κλπ’’, όπως αυτό ίσχυε μετά την τροποποίηση του με το αρ. 1§5 και 6 του Ν. 3849/2010 (δηλ. του λεγόμενου ‘‘Νόμου Καστανίδη’’, τότε Υπουργού Δικαιοσύνης) απαγορεύονταν σε όλους όσοι έχουν τη νομική υποχρέωση να υποβάλουν δηλώσεις ‘‘πόθεν έσχες’’ (Πρωθυπουργός, Υπουργοί, Υφυπουργοί, Βουλευτές, Ευρωβουλευτές, Γενικοί Γραμματείς Υπουργείων, Δικαστές, Εισαγγελείς, Νομάρχες, Δήμαρχοι, ακόμα και διοικητές, υποδιοικητές και γενικοί διευθυντές πιστωτικών ιδρυμάτων), δηλ. σε όλους τους θεσμικούς παράγοντες της πολιτειακής εξουσίας, να συμμετέχουν, είτε οι ίδιοι είτε με παρένθετα πρόσωπα, στο κεφάλαιο ή στη διοίκηση εξωχώριων εταιριών (ήτοι των διεθνώς αποκαλούμενων ‘‘offshore companies’’). Η απαγόρευση αυτή ήταν γενική και καθολική.
Μάλιστα ο Νόμος την άνω συμμετοχή την θεωρούσε διττά απαξιωτική και επιλήψιμη, καθώς η παραβίαση της απαγόρευσης αυτής είχε συνέπειες και σε ποινικό αλλά και σε πολιτικό επίπεδο. Σε ποινικό επίπεδο, η συμμετοχή σε μια εξωχώρια εταιρία για κάποιο από τα άνω πρόσωπα τιμωρούνταν με 2 έως 5 χρόνια φυλάκιση και χρηματική ποινή από 10.000 έως 500.000 ευρώ, ενώ σε πολιτικό επίπεδο με τη διαπίστωση της απαγορευμένης συμμετοχής αποκλείονταν ex nunc η ενασχόληση και εν γένει ανάμιξη του εκάστοτε προσώπου στην πολιτική ζωή του τόπου.
Η επεξήγηση (η δικαιοπολιτική ratio) της άνω καθολικής απαγόρευσης έγκειται στο γεγονός ότι η offshore (δηλ., κατά ακριβή μετάφραση, υπεράκτια) εταιρία είναι ένα διεθνούς εφαρμογής ευέλικτο εταιρικό σχήμα και άρα και νομικό εργαλείο, βασισμένο κυρίως στο θεσμό του εμπιστεύματος (trust) του Αγγλικού Κοινοδικαίου, η χρήση του οποίου από τον επωφελούμενο (settlοr, beneficial owner) σκοπεύει, σε πολλές περιπτώσεις όπως η πράξη έχει αποδείξει, είτε στην απόκρυψη χρήματος, άρα και φορολογητέας ύλης, είτε στο ξέπλυμα ‘‘μαύρου’’ συναλλάγματος. Συνεπώς, ισχύει η ρήση ότι αν και δεν υπονοούν ή δεν έχουν να κάνουν όλες οι offshore εταιρίες με έκνομες δραστηριότητες, οι πιο πολλές ασύμβατες με τη νομιμότητα δράσεις συνήθως εξυπηρετούνται μέσω της ύπαρξης και λειτουργίας των εταιριών αυτού του είδους.
Με το γνωστό Πολυνομοσχέδιο (Ν. 4387/2016) που ψηφίστηκε στη Βουλή και δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ (αρ. 85, τεύχος Α, 12-5-2016), η Κυβέρνηση της… ‘‘Πρώτης Φοράς Αριστερά’’ περιόρισε την άνω καθολική απαγόρευση και δη επί της ουσίας τη μετέτρεψε σε μερική και ειδική απαγόρευση. Στην επίμαχη νομοθεσία επήλθε ουσιωδέστατη μεταβολή, καθώς ο Ν. 4387/2016 προβλέπει ότι οι άνω ‘‘θεσμικοί παράγοντες’’ απαγορεύεται να συμμετέχουν, είτε οι ίδιοι είτε με παρένθετα πρόσωπα, στο κεφάλαιο ή στη διοίκηση εταιριών που έχουν ως πραγματική ή καταστατική έδρα κράτος μη συνεργάσιμο στο φορολογικό τομέα κατά την έννοια του αρ. 65 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος και των οικείων υπουργικών αποφάσεων.
Αυτό, εξ’ αντιδιαστολής, σημαίνει ότι με τη νομοθετική παρέμβαση της Κυβέρνησης νομιμοποιήθηκαν θεσμικά φυσικά πρόσωπα που συμμετείχαν στο κεφάλαιο ή τη διοίκηση offshore εταιριών, εχουσών έδρα σε… φορολογικά ‘‘συνεργάσιμο’’ με την Ελλάδα κράτος. Αρκεί, επομένως, η έδρα των άνω εταιριών να μην είναι σε μια από τις χώρες, που δεν …συνεργάζονται φορολογικά με την Ελλάδα, όπως αυτές αναφέρoνται στην οικεία Υπουργική Απόφαση (ΥΑ ΠΟΛ 1279/2015, ΦΕΚ Β, 2905, 2015) του Υπ. Οικονομικών (να μην είναι δηλ. στις Μπαχάμες ή στις Σεϋχέλλες, στα νησιά Κουκ ή στα νησιά Μάρσαλ, αλλά οπουδήποτε αλλού επί Γης).
Ψηφίστηκε έτσι το…. αδιανόητο, πρόσωπα που στελεχώνουν την πολιτειακή εξουσία της χώρας να νομιμοποιούνται να έχουν χρηματικά ποσά σε offshore εταιρίες εκτός Ελλάδας, για τα οποία αποφεύγουν και την δικαιολόγηση κατοχής τους (πόθεν έσχες), αλλά και τη φορολόγηση τους.
Βεβαίως, οι πρωτεργάτες τούτου του ‘‘ανοσιουργήματος’’ προσπάθησαν να περισώσουν την κατάσταση. Χρησιμοποιώντας αρχικά τη γνωστή και παραπέμπουσα σε… άλλες εποχές και πρακτικές (ας σκεφθεί ο καθένας ποιες), τακτική του ‘‘προπαγανδιστικού θολώματος των νερών’’ προσπάθησαν να δικαιολογηθούν και να περάσουν στην… αντεπίθεση! Μας είπαν ότι άλλαξαν, όπως τον άλλαξαν, το Νόμο Καστανίδη, γιατί τάχατε δεν υπήρχε ορισμός στην ελληνική νομοθεσία της έννοιας της εξωχώριας εταιρίας, πράγμα όμως αναληθέστατο διότι τέτοιος ορισμός υφίσταται (στο αρ. 31.1 στ. του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, αρ. 5§7 του Ν. 3091/2002 και ΠΟΛ 1041/2003). Μας είπαν, επίσης, ότι τους ζητήθηκε η… επίμαχη αλλαγή από τη Greco (είναι ομάδα χωρών του Συμβουλίου της ΕΕ για την καταπολέμηση της διαφθοράς), αν και οι ίδιοι την παραπληροφόρησαν (βλ. έκθεση Greco για Ελλάδα, 4η αξιολόγηση, καλοκαίρι 2015) για την δήθεν ανυπαρξία νομικού ορισμού της εξωχώριας εταιρίας στο ελληνικό δίκαιο….
Και κατόπιν, αφού με ‘‘φθηνές’’ και ανερμάτιστες δικαιολογίες και αμήχανα ψελλίσματα αποπειράθηκαν να συμμαζέψουν ‘‘αβρόχοις ποσίν’’ τα…ασυμμάζευτα, ψήφισαν εν τέλει τροπολογία χθες που… απαγορεύει «καθολικά» την όποια συμμετοχή των άνω αναφερόμενων προσώπων σε εξωχώρια εταιρία.
Μα η δουλειά έχει ήδη γίνει (mission accomplished όπως θα έλεγαν και οι δικηγόροι offshore εταιριών) και δεν ‘‘ξεπλένουν’’, αμβλύνουν ή αποσείουν τις κολοσσιαίες ευθύνες της Κυβέρνησης γοερές μετάνοιες και υποκριτικά δάκρυα που συνοδεύουν την ύστερη νομοθετική πρωτοβουλία της. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ποινικού Κώδικα αν από την τέλεση της πράξης ως την αμετάκλητη εκδίκαση της ίσχυσαν δύο ή περισσότεροι νόμοι εφαρμόζεται αυτός που περιέχει τις ευμενέστερες για τον κατηγορούμενο διατάξεις. Με απλά λόγια, έστω και μια μέρα να ίσχυε, που ίσχυσε, η μεθόδευση του Ν. 4387/2016, όπως αρχικά την ψήφισαν οι Κυβερνώντες, είναι και θα είναι ο…ευμενέστερος Νόμος που θα αξιώνει την ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ εφαρμογή του ο κάθε κατηγορούμενος, συμμετέχων σε offshore εταιρία, Θεσμικός Παράγων. Το άλλοθι για τους μέχρι σήμερα συμμετέχοντες πολιτικούς σε τέτοιες εταιρίες και η έγκυρη νομική διέξοδος έχει ήδη δοθεί και δεν το κλονίζουν ή απαλείφουν ούτε μια, ούτε δύο, ούτε αναρίθμητες ex posteriori νομοθετικές πρωτοβουλίες (επαναφοράς στην έννομη τάξη του ηθικά και πολιτικά αυτονόητου).
Μέσα σε ένα Πολυνομοσχέδιο 7.500 σελίδων και σε κάποιο άρθρο 178 με μια δήθεν διευκρίνιση της μιας σειράς, συμπυκνώθηκε, λοιπόν, ο πολιτικός αμοραλισμός στην πιο ευτελή του εκδοχή, το εκμαυλισμένο πολιτικό ήθος στη χειρότερη μορφή του… Και δη σε ένα Πολυνομοσχέδιο που είναι ο ορισμός της ‘‘καταλήστευσης’’ και ολοκληρωτικής αναίρεσης της δημοκρατικής εκπροσώπησης του κατά το Σύνταγμα κυρίαρχου Λαού, από τον οποίο πηγάζουν όλες οι εξουσίες και για τον οποίο αυτές υπάρχουν. Διότι οι βουλευτές που, υποθετικά, συστημικά εκπροσωπούν το Λαό δεν ήξεραν τι ψηφίζουν (αντικειμενικά δεν θα μπορούσαν να αναγνώσουν πόσο μάλλον να συλλάβουν το αληθές νόημα του γιγαντιαίου νομοσχεδίου).
Η δημοκρατική εκτροπή έφτασε στο κορύφωμα της, διότι αυτοί που με τη φορολαίλαπα πολτοποιούσαν τη μεσαία τάξη και κατά συνεπαγωγικό τρόπο και όλους τους άλλους έλληνες, αυτοί που έθεταν όλη την περιουσία του Δημοσίου για 99 χρόνια στη διάθεση του Υπερταμείου που θα καθοδηγείται από αλλότριες δυνάμεις, ταυτόχρονα μοίραζαν πολιτικά συγχωροχάρτια σφραγισμένα με επίσημα νομικά βουλοκέρια σε όσους από το πολιτικό προσωπικό πιθανόν μέσω offshore να είχαν εμπλακεί σε αμφισβητούμενες από άποψη νομιμότητας δραστηριότητες και να είχαν αποκομίσει έσοδα απ’ αυτές και έστελναν έτσι ‘‘κρυφά και υπόγεια’’, γεγονός που οδηγεί σε ποικίλους συνειρμούς, το μήνυμα ότι η Διαπλοκή είναι εδώ, είναι παρούσα, και δη δυνατή και ατράνταχτη όσο ποτέ.
Η τραγική ειρωνεία μάλιστα είναι ότι την ημέρα που δημοσιεύονταν ο Ν. 4387/2016 στο Λονδίνο λάμβανε χώρα το συνέδριο άπασας της Διεθνούς Κοινότητας για την καταπολέμηση της Διαφθοράς (London anti-corruption summit, 12 Μαΐου 2016). Αξίζει πραγματικά τον κόπο να διαβάσει κάποιος τι διακήρυξαν διεθνείς οργανισμοί και φορείς, στους οποίους συμμετέχει και η Ελλάδα, για το θέμα (βλ. ανακοίνωση του ΟΟΣΑ, της Κομισιόν και του ΟΗΕ, αλλά και γενικά την Global declaration against Corruption), απλά για να αντιληφθεί την για ακόμη μια φορά καταρράκωση του διεθνούς κύρους της χώρας και τον οικουμενικό διασυρμό της. Διασυρμό που συνεπάγεται η εικόνα που περνά προς τα έξω ότι οι… κατεργάρηδες από τα Βαλκάνια σκάρωσαν πάλι με εύσχημες και ευφάνταστες μεθοδεύσεις και προσέφεραν τελικά με μνημειώδη…‘‘ατσιδοσύνη’’ αμνήστευση και απαλλαγές για τους (όποιους κι αν είναι αυτοί) ‘‘αμαρτωλούς’’ της πολιτειακής και πολιτικής νομενκλατούρας τους.
Σε όλα τα παραπάνω, πέραν βέβαια του γεγονότος ότι το… ‘‘ηθικό πλεονέκτημα’’ της Αριστεράς αποδείχθηκε για άλλη μια φορά, και δη τούτη τη φορά παταγωδώς, σκέτος …‘‘μαρξιστικός’’ μύθος, υποβόσκει, δυστυχώς, η λυπηρή διαπίστωση πως εδώ και πολλά χρόνια, με ακέραια την ευθύνη και συμβολή του πολιτικού συστήματος, η Πολιτική έγινε, για πολλούς, οικονομική επιχείρηση. Στην Ελλάδα, σε πάμπολλες περιπτώσεις, επικρατούν οι πολιτικοί και προσλαμβάνουν… ‘‘λαϊκό έρεισμα’’ όχι δια της όποιας αξιοσύνης και κοινωνικής τους πορείας αλλά μέσω του χρήματος (και δη του χρήματος που οι πηγές του, πολλές φορές, είναι άδηλες και ύποπτες). Και αυτό είναι η ζώσα πραγματικότητα στη χώρα, αληθινή τροχοπέδη του πολιτικού της στερεώματος, μα δικλείδα ασφαλείας παράλληλα για τη διαιώνιση της καθεστηκυίας πολιτικής τάξης και τη μη ποιοτικής της ανανέωσης. Διαπλοκή και Λαϊκισμός, λοιπόν, μας έχουν φέρει σε επικίνδυνες ατραπούς, τις οποίες θα αναδείξει και μελετήσει ο μέλλων Εθνικός Ιστορικός. Μένει να δούμε αν θα το πληρώσουμε ως χώρα και με ποιο τίμημα. Θαρρώ δε ότι η απάντηση σ’ αυτήν την αγωνιώδη απορία συνυφαίνεται και αλληλεξαρτάται από το κάτωθι κορυφαίας σημασίας ερώτημα.
Το μέγα ερώτημα, συνεπώς, είναι αν η Ελλάδα βρίσκεται σε χρόνια Κρίση ή παρατεταμένη Παρακμή; Στην Κρίση, είτε από ντετερμινιστική αιτιότητα είτε από… ‘‘ασύμμετρη’’ ιστορική συγκυρία, εξασθενίζεις, πέφτεις, υπομένεις, αλλά συνήθως σηκώνεσαι (γιατί προφανώς η Κρίση σε σοκάρει, σε αποσταθεροποιεί, αλλά δεν σε… ‘‘σκοτώνει’’), συνεχίζεις και πολλές φορές βγαίνεις πιο δυνατός από πριν, δηλαδή στο τέλος ‘‘νικάς’’ γιατί η Κρίση αναδεικνύεται, ενίοτε, σε μια βάσανο επανατοποθετήσεων και επαναξιολογήσεων αρχών και ιδανικών και συνιστά έτσι εκ του αποτελέσματος μια διαδικασία αυτοκάθαρσης και εξαγνισμού που οδηγεί στην επανεκκίνηση. Στην Παρακμή όμως συντελείται αποσύνθεση του κοινωνικού-πολιτικού corpus και εθνικού ιδεώδους και δεν επανακάμπτεις. Στην Παρακμή, αν φτάσεις ως το απώτατο σημείο της, τελικά ‘‘πεθαίνεις’’. Σε… ‘‘ξεπερνάει’’ η Φύση, η Γεωπολιτική, η Ιστορία και ο Χρόνος δίδει τέλος στο μόρφωμα της κρατικής σου υπόστασης και συνέχειας. Αν πάντως συμβαίνει το δεύτερο ενδεχόμενο, τότε δεν την σώζουν την Ελλάδα όχι ένα, δύο ή τρία (φτάσαμε ήδη στο τρίτο) Μνημόνια αλλά ούτε χίλια…
