Θα πρέπει να σου πω ότι, όταν διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ήμουν 6 χρονών. Μένοντας στη Λάρισα, όπως καταλαβαίνεις, δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι «έζησα» το Πολυτεχνείο. Οι γνώσεις μου περιορίζονται σ’ αυτά, που έμαθα αρκετά χρόνια μετά και περιέχουν, όπως πιστεύω, και πολλά στοιχεία παραπληροφόρησης.
Γιώργος Βαρδακώστας
Θα πρέπει να σου πω ότι, όταν διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ήμουν 6 χρονών. Μένοντας στη Λάρισα, όπως καταλαβαίνεις, δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι «έζησα» το Πολυτεχνείο. Οι γνώσεις μου περιορίζονται σ’ αυτά, που έμαθα αρκετά χρόνια μετά και περιέχουν, όπως πιστεύω, και πολλά στοιχεία παραπληροφόρησης.
Υπάρχουν όμως πράγματα, που θυμάμαι και θα προσπαθήσω να σου μεταφέρω.
Θυμάμαι την σχετικά καινούργια μας ασπρόμαυρη τηλεόραση SABA, που είχε μάλιστα και τηλεχειριστήριο. Όταν άλλαζες κανάλι, ακουγόταν κάτι ήχοι σα να πετούσε αεροπλάνο. Δύο κανάλια υπήρχαν όλα κι όλα Ε.Ι.Ρ.Τ. (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας Τηλεοράσεως) και Υ.ΕΝ.Ε.Δ. (Υπηρεσία Ενημερώσεως Ενόπλων Δυνάμεων). Το πρόγραμμα ξεκινούσε στις 17:00, όμως εμείς, κάθε φορά είχαμε την ελπίδα ότι, το πρόγραμμα θα ξεκινήσει νωρίτερα και έτσι την ανοίγαμε πάντα πιο νωρίς.
Αυτή την ελπίδα, ότι κάτι μπορεί ν’ αλλάξει, τη διατηρήσαμε μέχρι σήμερα (οι περισσότεροι από εμάς) και περιμένουμε μετά από κάθε εκλογική αναμέτρηση κάτι ν’ αλλάξει. Όμως «τρώμε» την ίδια απογοήτευση, όπως και τότε.
Ακριβώς στις 17:00 λοιπόν, εμφανιζόταν το πουλί. Ξέρεις, ο φοίνικας, που αναγεννάται μέσα από μία φωτιά, που καίει, στο φόντο και σε πρώτο πλάνο ένας ταλαίπωρος φαντάρος, φύλακας (προφανώς) των ιδανικών της πατρίδας ή όπως αλλιώς το φαντάστηκε ο καλλιτέχνης, που το φιλοτέχνησε.
Εθνικός ύμνος και αμέσως μετά αυτό, που περιμέναμε. Ο καραγκιόζης. Ε ρε γλέντια. Η χαρακτηριστική μουσική υπόκρουση και η φωνή του Ευγένιου Σπαθάρη αντηχεί ακόμα στ’ αυτιά μου.
Θα πρέπει να σου πω ότι, την εποχή εκείνη με τον όρο καραγκιόζης εννοούσαμε αποκλειστικά το γνωστό θέατρο σκιών, που μας διασκέδαζε ως παιδιά. Η μεταφορική έννοια του όρου χρησιμοποιήθηκε αργότερα, για να περιγράψει όλους αυτούς, που μας διασκεδάζουν μέχρι σήμερα, μιμούμενοι (άθελά τους) το λαϊκό ήρωα, παίζοντας το δικό τους θέατρο, άλλες φορές κρυμμένοι στις σκιές, άλλες φορές πάλι ξεδιάντροπα μπροστά στο φως.
Έτσι, εμείς στην επαρχία μάθαμε τον Καραγκιόζη, τίποτα όμως για το Πολυτεχνείο. Στα χρόνια, που πέρασαν μαθαίναμε για την πορεία προς την αμερικάνικη πρεσβεία και τα επεισόδια, που γινόταν κάθε χρόνο την ίδια μέρα. Κανείς όμως δεν μας έλεγε το γιατί. Αυτό βέβαια έδωσε τροφή στην Αριστερά, η οποία καπηλεύθηκε το γεγονός το προσάρμοσε στα δικά της δεδομένα και έτσι η επέτειος του Πολυτεχνείου έγινε η γιορτή της Αριστεράς. Η Δεξιά προτιμούσε την 28η Οκτωβρίου και την 25η Μαρτίου.
Στα σχολεία ως γιορτή εμφανίστηκε μετά το 1981, όταν βγήκε το ΠΑΣΟΚ. Τα χρόνια, που ακολούθησαν, διαδραματίστηκαν τραγελαφικές σκηνές στα σχολεία. Οι αριστεροί καθηγητές, που απέφευγαν, όπως ο διάολος το λιβάνι τις εθνικές επετείους, σκοτώνονταν για το ποιος θα πρωτοαναλάβει τη γιορτή του Πολυτεχνείου. Υπήρχαν μάλιστα και Διευθυντές, που δεν τους το επέτρεπαν, φοβούμενοι τυχόν επεισόδια. Πρέπει να σου πω βέβαια ότι, τέτοια επεισόδια δε θυμάμαι να έγιναν ποτέ.
Για να καταλάβεις το πνεύμα της εποχής, θα πρέπει να σου πω ότι, η μαθητιώσα νεολαία τα χρόνια εκείνα ήταν ιδιαίτερα πολιτικοποιημένη και κομματικοποιημένη. Τα κόμματα είχαν αποφασίσει ότι, για να αποκτήσουν φανατικούς πελάτες … ε οπαδούς ήθελα να πω, θα πρέπει να τους προσεγγίσουν από μικρή ηλικία, όταν ακόμη οι νέοι είναι αγνοί, ευαίσθητοι και ιδεολόγοι.
Για να μπορέσουν να εκτελέσουν το έγκλημα, πλύση εγκεφάλου λέγεται, δημιούργησαν τις κομματικές μαθητικές νεολαίες: Π.Α.Μ.Κ. (ΠΑ.ΣΟ.Κ), Ρήγας Φεραίος (ΚΚΕ εσωτερικού, μετέπειτα ΣΥΡΙΖΑ), Κ.Ν.Ε. (ΚΚΕ εξωτερικού τότε), Μ.Α.ΚΙ. (Νέα Δημοκρατία) και πιθανώς και άλλες, που εγώ αγνοούσα.
Οι τρεις πρώτες υιοθέτησαν τη γιορτή του Πολυτεχνείου, ενώ η τέταρτη είχε οδηγίες να τη σαμποτάρει. Οι μαθητές εμφανίζονταν στη γιορτή κρατώντας κόκκινα γαρύφαλλα. Προσέξτε γιατί έχει σημασία για τη συνέχεια. Τα κόκκινα γαρύφαλλα έχουν τα δύο βασικά χρώματα, που ήταν απαραίτητα για να «χρωματιστεί» η γιορτή, κόκκινο (τα πέταλα) και πράσινο (το κοτσάνι και όχι οι κοτσάνες). Τα τραγούδια, αυτά που λίγο ως πολύ ακούγονται και σήμερα, δημιουργούσαν το ανάλογο επαναστατικό κλίμα. Οι ομιλητές μιλούσαν για τον ιμπεριαλισμό, τον καπιταλισμό και τους κακούς αμερικάνους.
Οι μαθητές, που στα προηγούμενα μαθητικά τους χρόνια είχαν παρακολουθήσει πολλάκις τις τυποποιημένες ξενέρωτες γιορτές για τις άλλες εθνικές επετείους, έδειξαν ενδιαφέρον για το Πολυτεχνείο. Άλλωστε αναφερόταν σε σχετικά πρόσφατα γεγονότα και γαργαλούσε το επαναστατικό νεανικό πνεύμα. Το παιχνίδι φαινόταν να χάνεται. Η άλλη πλευρά το ξανασκέφτηκε.
«Θα τους χαρίσουμε τη γιορτή; Όχι βέβαια».
Κι έτσι οι Μακίτες άρχισαν να συμμετέχουν στον εορτασμό της 17 Νοέμβρη. Υπήρχαν βέβαια δύο θέματα. Το ένα αφορούσε τα τραγούδια και το οποίο δε λύθηκε ποτέ. Απλώς περνώντας τα χρόνια το αποδέχτηκαν. Το άλλο ήταν τα λουλούδια. Δεν μπορούσαν να εμφανιστούν με κόκκινα γαρύφαλλα. Αλλά τι λουλούδια θα μπορούσαν να χρησιμοποιούσουν; Τα κρίνα ήταν ξενέρωτα. Τα τριαντάφυλλα είχαν αγκάθια. Κι έτσι εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στις γιορτές του Πολυτεχνείου τα γαλάζια γαρύφαλλα!!
Ειλικρινά στο λέω, αγαπητέ αναγνώστη, για πολλά χρόνια νόμιζα ότι, υπήρχαν γαλάζια γαρύφαλλα (ας είναι καλά ο Mendel). Όπως επίσης πίστευα ότι, οι άνθρωποι ειδικά οι πολιτικοποιημένοι, είχαν ιδανικά και αξίες και ιδεολογία, που θα τους εμπόδιζε να αλλαξοπιστήσουν. Όμως τα γαρύφαλλα αποδείχτηκαν βαμμένα και στις πρώτες ψιχάλες ξέβαψαν, όπως ξέβαψαν και οι μεγάλες ιδέες, αφήνοντας πίσω μόνο τα μεγάλα λόγια.
Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου είναι σήμερα λίγο ως πολύ γνωστά, όπως και τα όσα προηγήθηκαν τα χρόνια της χούντας. Παρά τις υπερβολές και τους μύθους, που εσκεμμένα δημιουργήθηκαν, κανείς σήμερα δεν μπορεί στα σοβαρά να αμφισβητήσει ότι, την περίοδο της δικτατορίας υπήρξαν διώξεις, εκτοπίσεις και βασανισμοί, αλλά και στέρηση βασικών ατομικών ελευθεριών.
Όπως επίσης κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι, αρκετοί από τους πρωταγωνιστές της εποχής εκείνης χρησιμοποίησαν το νεανικό τους «παραστράτημα» για την προσωπική τους προβολή και την επαγγελματική τους ανέλιξη. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα βέβαια είναι η Μαρία Δαμανάκη, η φωνή του Πολυτεχνείου. Μέλος της ΚΝΕ και βουλευτής του ΚΚΕ μετέπειτα, αλλά και ο ορισμός της κωλοτούμπας. Στη συνέχεια γίνεται Πρόεδρος του Συνασπισμού, μεταπηδά στο ΠΑΣΟΚ και τα τελευταία χρόνια επίτροπος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα κόκκινο γαρύφαλλο, που ξέβαψε, έγινε ροζ, στη συνέχεια άσπρο και τελικά κάποιος το έβαψε γαλάζιο.
Ωστόσο μερικά από τα συνθήματα, που εκφωνούσε η κυρία επίτροπος μέσα από το Πολυτεχνείο, είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρα από ποτέ
Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία
Το ψωμί βέβαια δεν έλειπε τότε, λείπει όμως από πολλούς σήμερα. Την παιδεία, όπως και τότε, έτσι και σήμερα οι κυβερνώντες την έχουν γραμμένη κανονικά. Όσο για την ελευθερία, τα τελευταία ψήγματά της θα χαθούν μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι
Ας αναφωνήσουμε λοιπόν όλοι μαζί:
Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία
Μερικοί βέβαια συμπληρώνουν
Η χούντα δεν τελείωσε το 73
και δυστυχώς ούτε το 74, αλλά ούτε και μέχρι σήμερα.
