Το τρίχωμα της είναι πολύ πυκνό το χειμώνα αλλά περνά από μια ανοιξιάτικη αλλαγή, στη διάρκεια της οποίας η γούνα πέφτει σε κομμάτια.
Γράφει ο Θόδωρος Δημητριάδης
Είναι ένα από τα άγρια σαρκοφάγα και την συναντούμε συνήθως μέσα σε πυκνά δάση όσο και σε θαμνώδεις περιοχές, σε πάρκα και στα περίχωρα των μεγάλων πόλεων. Η διατροφή της είναι θέμα πολλών αμφισβητήσεων, μια που οι οικολόγοι τη θεωρούν σαν ένα πολύ επιλεκτικό αρπακτικό, κι ορισμένοι κυνηγοί σαν ζημιογόνο ζώο. Στην πραγματικότητα η αλεπού ξέρει να εκμεταλλεύεται όλες τις ευκαιρίες και προσαρμόζει τη διατροφή της ανάλογα μ’ αυτά που της προσφέρει το περιβάλλον. Για παράδειγμα, σε περιοχές με πολλά αγριοκούνελα, τα ζώα αυτά γίνονται το συνηθισμένο της γεύμα. Όπως κάθε αρπακτικό καταβάλλει παρ’ όλ’ αυτά την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια και προτιμά να χορταίνει με φρούτα, ή μικρά τρωκτικά, αν αφθονούν, παρά να κυνηγά ένα δύσκολο φυσικό θήραμα.
Η αλεπού είναι κυρίως επικίνδυνη το Μάϊο, όταν μεγαλώνει τα μικρά της. Μπορεί τότε να τριγυρνά στο φως της ημέρας, κάνοντας ζημιές σε εκτροφεία θηραμάτων και σε κοτέτσια.
Τα φρούτα κι οι καρποί με κουκούτσια αποτελούν το 48,4% της διατροφής της, τα μικρά τρωκτικά το 27,2%, τα μικρά πουλιά το 3,1%, τα έντομα το 3,1%, λαγοί και κουνέλια το 6,5%, πάντα ανάλογα με την ποικιλία στις περιοχές των θηραμάτων. Κάθε αλεπού καταναλώνει κάθε χρόνο από 6.000 έως 10.000 αρουραίους, ποντικούς και τυφλοπόντικες.
Μπορεί πότε-πότε να φάει έντομα, ερπετά, αμφίβια ή και ψάρια. Σκελετοί από μικρά ζαρκάδια έχουν βρεθεί κοντά στις φωλιές, χωρίς να μπορούμε να πούμε αν ήταν από πληγωμένα ζώα, ή από μικρά που πιάστηκαν ζωντανά.
Η αλεπού είναι επιδέξια κυνηγός με νυχτερινές συνήθειες, εξαιτίας της ενστικτώδικης δυσπιστίας της απέναντι στον άνθρωπο. Συλλαμβάνει τη λεία της με καρτέρι ή με προσέγγιση, δηλαδή τρέχοντας μαζί με μια ομόφυλο της: η μια αλεπού ορμά πάνω στο θήραμα (λαγό, κουνέλι) ενώ η άλλη παραμονεύει το ζώο για να τ’ αρπάξει σε κάποιο πέρασμα.
Για τους κατοίκους αγροτικών περιοχών και τους πτηνοκτηνοτρόφους αποτελεί εχθρό, για τους κυνηγούς αποτελεί ανταγωνιστή που ευθύνεται για τη συρρίκνωση των πληθυσμών ορισμένων θηραμάτων, για τους καλλιεργητές είναι σύμμαχος στον περιορισμό των ζημιών από τα ποντίκια και για τους «οικολόγους» προστατευόμενο είδος.
Το ερώτημα είναι, Θέλουμε να έχουμε αλεπούδες για να ελέγξουμε τα ποντίκια ή θέλουμε να περιορίσουμε τις αλεπούδες γιατί υπάρχει υπερπληθυσμός που επιδρά δυσμενώς στους πληθυσμούς της πεδινής πέρδικας του φασιανού, του λαγού και άλλων ειδών;
Δυστυχώς όμως η ευρωπαϊκή και η εθνική νομοθεσία δεν επιτρέπει τον έλεγχο της αλεπούς με άλλα μέσα πλην του κυνηγίου της, με αποτέλεσμα να μην μπορεί ο διαχειριστής να αντιμετωπίσει προβλήματα που θα προκύψουν από τον υπερπληθυσμό του είδους.
Έτσι ωθείται ο κάθε πολίτης που αντιμετωπίζει πρόβλημα – έμμεσο ή άμεσο – να αναλάβει πρωτοβουλίες που πολλές φορές οδηγούν σε ακραίες καταστάσεις, όπως ανεξέλεγκτη τοποθέτηση δηλητηριασμένων δολωμάτων με δυσμενείς επιπτώσεις στην άγρια πανίδα (αρκούδες, λύκους, πτηνά κλπ) και τους σκύλους εργασίας (ποιμενικούς, κυνηγετικούς κλπ).
Οι αλεπούδες ζουν σε ομάδες που μοιράζονται μία περιοχή. Σε περιοχές πλούσιες σε τροφή, με πυκνούς πληθυσμούς, τα θηλυκά αλεπουδάκια της προηγούμενης γέννας μοιράζονται την ίδια περιοχή με τους γονείς τους. Οι αλεπούδες υπερασπίζονται την περιοχή τους και δεν επιτρέπουν την είσοδο άλλων. Όταν κάποιος «παρείσακτος» εισβάλλει και γίνει αντιληπτός, συνήθως ακολουθεί μάχη. Οι αλεπούδες σηκώνονται, στηριζόμενες στα πίσω πόδια, και χτυπούν τους ώμους και το στήθος του αντιπάλου, ενώ με ανοιχτό το στόμα προσπαθούν να τον φοβίσουν. Οι μάχες εκδηλώνονται κυρίως μεταξύ νεαρών και ιδίου φύλου ατόμων και διαρκούν ως την αποχώρηση του ηττημένου.
Τα νεαρά αλεπουδάκια διασκορπίζονται σε ηλικία 6 – Ί 2 μηνών. Αν και γενικά δεν απομακρύνονται από την περιοχή που γεννήθηκαν, στις ΗΠΑ διαπιστώθηκε ότι μπορούν να μετακινηθούν έως και 300 χιλιόμετρα, ενώ στην Ευρώπη βρέθηκε ότι μετακινούνται έως 100 χιλιόμετρα. Το χρονικό διάστημα που διαρκούν οι «βόλτες» τους ποικίλει από μερικές μέρες έως και λίγους μήνες. Εννοείται ότι έχουν το ένστικτο και την ικανότητα του προσανατολισμού και παρά τις μεγάλες αποστάσεις μπορούν να επιστρέψου στη φωλιά τους.
Σε γεωργικές περιοχές δραστηριοποιούνται κυρίως μετά τα μεσάνυχτα, χωρίς αυτό να αποτελεί και κανόνα, διότι δεν αποκλείεται να δει κάποιος μέρα μεσημέρι αλεπού στο κέντρο ενός χωριού ή μιας μικρής πόλης.
Οι δραστηριότητες της ποικίλουν και επηρεάζονται άμεσα από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Τις κρύες νύχτες μειώνονται οι μετακινήσεις, ενώ αντίθετα τις θερμές και υγρές νύχτες εξασφαλίζονται όλες οι προϋποθέσεις για ένα επιτυχημένο κυνήγι.
Η αλεπού επίσης μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα αρπακτικότητας σε αποικίες πουλιών, όπως είναι οι γλάροι. ΄Ένας ερευνητής αναφέρει ότι σε περιοχή της Βρετανίας μέσα σε μία μόνο αναπαραγωγική περίοδο σκοτώθηκαν 800 γλάροι από τις τέσσερις αλεπούδες που ζούσαν εκεί και μάλιστα οι 240 απ’ αυτούς σε μία μόνο νύχτα.
Οι πεδινές πέρδικες είναι ευάλωτες κατά τη διάρκεια της επώασης των αβγών τους, οι πληθυσμοί των φασιανών δέχονται μεγάλη πίεση και συρρικνώνονται, οι λαγοί αποτελούν τμήμα του διαιτολογίου της κάποιες εποχές του έτους, ενώ για τα νεαρά ζαρκάδια η αλεπού αποτελεί διαρκή απειλή. Όσο για τα οικόσιτα ζώα (περιστέρια, κότες κλπ), η αλεπού μπορεί να σκοτώσει μεγάλους αριθμούς τους και να τα εγκαταλείψει χωρίς να τα καταναλώσει. Κατά συνέπεια είναι βέβαιο ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα προσαρμοστικό ζώο που μπορεί να εποικίσει μεγάλη ποικιλία βιοτόπων, να δημιουργήσει προβλήματα σε πτηνά και μικρά θηλαστικά, παράλληλα δε να περιορίσει τους πληθυσμούς των τρωκτικών.
Για την αλεπού υπάρχουν πολλές παροιμίες και εκφράσεις:
Τι γυρεύει η αλεπού στο παζάρι;
Η αλεπού στον ύπνο της πετειναράκια έβλεπε.
Όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια.
Ο λύκος έχει τ’ όνομα κι η αλεπού τη χάρη.
Κλαίει η αλεπού που πήρε ο αετός την κλώσα.
Ούτε κότες έχω, ούτε την αλεπού φοβάμαι.
Της αλεπούς τα μάτια και το διάβολο παντρεύουν.
H πονηρή αλεπού πιάνεται απ’ τα τέσσερα.
Η γριά αλεπού δεν πάει εύκολα στην παγίδα.
Η αλεπού εκατό και το αλεπουδάκι εκατόν δέκα.
Η αλεπού σαν γεράσει γίνεται καλόγρια.
Η αλεπού που κοιμάται όρνιθες δεν πιάνει.
Όταν βγάζει λόγο η αλεπού, πρόσεχε τις κότες.
Εβάλανε την αλεπού τις όρνιθες να φυλάει.
Διώξαμε την αλεπού και μπήκε το λιοντάρι.
Ο λύκος έχει τ’ όνομα κι η αλεπού τη χάρη.
Η αλεπού μ’ ακρίδες δε χορταίνει.
Η αλεπού και το παιδί της, ένα τομάρι έχουνε.
Να κι ένα παιδικό παραμύθι με την πονηρή αλεπού, την κυρά Μαριώ, και τον κόρακα:
