Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος
Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος
Οκτώβρης του 2020, ο covid-19 συνεχίζει το «βιολί» του διεθνώς και στην Πατρίδα μας, σε αγαστή συνεργασία με τον κλασικό εθνικό μας ‘ωχαδερφισμό’, συνεχίζουν να γεμίζουν οι πλατείες με μεγάλες παρέες.
Σήμερα καλώ την προσοχή σας στο διαχρονικά σημαντικό θέμα των διαδικασιών προσδιορισμού της σεξουαλικής μας «ταυτότητας» που διαφοροποιούν ευκρινώς το ανδρικό και το γυναικείο φύλο.
Από την αρχαιότητα 2 ήταν τα «φύλα» με βάση τη σωματική και οργανική μας ταυτότητα και τις επιλογές σεξουαλικών συντρόφων.
Από τότε μέχρι και σήμερα υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν με σωματικά και οργανικά κριτήρια «άνδρες» και «γυναίκες» τα οποία επιλέγοντας για σεξουαλικές συνευρέσεις και συναισθηματικούς δεσμούς με κριτήρια τις ψυχό-συναισθηματικές τους προτιμήσεις άτομα του ίδιου φύλου δημιουργούσαν την ανάγκη αναφοράς σε «τρίτο φύλο».
Πολλά άλλαξαν στο πέρασμα του χρόνου, και στην «ταυτότητα» που διαφοροποιούσε όπως είπαμε ανέκαθεν τα δύο ευδιάκριτα φύλα προστέθηκε τελικά και εξαιτίας μεγάλου αριθμού ατόμων, των δυναμικών τους απαιτήσεων για αναγνώριση και των γνωστών διεθνώς όπως και στην Ελλάδα «παρελάσεων» (gay parades) και η αποκαλούμενη «τρίτη» ταυτότητα.
Με τη σεξουαλική μας «ταυτότητα» σχετίζεται ο ρόλος που θα διαδραματίσουμε στο κοινωνικό σύστημα μέσα στο οποίο συμβιώνουμε και επιβιώνουμε και στηρίζεται, μεταξύ άλλων, και στην υποκειμενική εκτίμηση που όλοι έχουμε για το σύνολο τόσο της σωματικής μας διάπλασης όσο και των ψυχοκοινωνικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς μας.
Ο Βρετανός σεξολόγος Dr Havelock Ellis έγραψε τον περασμένο αιώνα ότι «οι πανίσχυρες διαδικασίες του σεξ είναι συνυφασμένες με την υπαρξιακή οντότητα κάθε άνδρα και κάθε γυναίκας, καθώς αποτελούν θεμελιακές σωματικές, οργανικές μας λειτουργίες, που είναι ίσως συνώνυμες και με την ίδια ακόμη τη διαδικασία της ζωής». Αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει δίχως σεξ, ενώ σίγουρα ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς νερό, οξυγόνο ή τροφή.
Κάθε παιδί μαθαίνει να ξεχωρίζει τα δύο φύλα γύρω στα 2 με 3 χρόνια της ζωής του, όπως ακριβώς μαθαίνει, π.χ., ότι το λαστιχένιο στρογγυλό αντικείμενο που χοροπηδά όταν το χτυπάμε το λέμε… μπάλα. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, προσθέτουν στην αρχική τους αντίληψη και κατανόηση της διαφοράς των δύο φύλων πέρα από τα σωματικά και άλλα ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά. Συνειδητοποιούν, δηλαδή, με το πέρασμα του χρόνου και με οπτικοακουστικές αντιλήψεις ότι οι άνδρες είναι «σκληροί», ενώ οι γυναίκες είναι «ευαίσθητες».
Σε μια πρωτοποριακή, πριν αρκετές δεκαετίες, κλασική πλέον έρευνα, ο Αμερικανός ψυχολόγος Dr Jerome Kagan, είχε διαπιστώσει ότι για τα παιδιά του νηπιαγωγείου «ο τίγρης είναι αρσενικός, ενώ σε αντιδιαστολή το κουνελάκι είναι θηλυκό».
Μεγαλώνοντας σε οικογένειες όπου υπάρχουν δύο γονείς, τα παιδιά αναπτύσσουν μια έντονη, κοινωνική, ψυχολογική και «σωματική», ταύτιση με τον γονιό του ίδιου φύλου. Δίνω ιδιαίτερη έμφαση στις οικογένειες όπου υπάρχουν δύο γονείς καθώς παγκοσμίως πλέον οι μονογονεϊκές οικογένειες αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς, ενώ το ανάλογο ποσοστό στην πατρίδα μας πλησιάζει το 10%.
Στην πορεία προς την ενηλικίωση, μέσα στην παρέα και στην κλίκα, τα παιδιά σφυρηλατούν την αντίληψη του φύλου με γνώμονα τις θέσεις της κοινωνικής ομάδας στην οποία ανήκουν. Έτσι, για παράδειγμα, ένα παιδί υπέρβαρο ή με πολλές ευαισθησίες ενδέχεται να δημιουργήσει υποκειμενικές αμφιβολίες για τη σεξουαλική του ταυτότητα, εφόσον ζει σε μια γειτονιά όπου τα αγόρια ξεχωρίζουν από τα κορίτσια με κυρίαρχο κριτήριο τη σωματική τους διάπλαση και τις αθλητικές δεξιότητες. Αντίθετα, ένα τέτοιο αγόρι δεν θα αντιμετώπιζε παρόμοιο πρόβλημα μεγαλώνοντας μέσα σε παρέες όπου η αξία του ατόμου εστιάζεται σε εγκεφαλικούς προβληματισμούς και πνευματικές ανησυχίες.
Για τον πατέρα της Ψυχανάλυσης Dr Sigmund Freud η διαφορά των κοινωνικών ρόλων ανδρών – γυναικών ήταν πρώτιστα βιολογική υπόθεση συγκεκριμένης ανατομικής κατασκευής.
Αξιοσημείωτη είναι η θέση του ανθρωπολόγου Dr Lionel Tiger που διατείνεται ότι μεταξύ των ανδρών υπάρχει μια «άγραφη, άφωνη συμφωνία» σκοπιμότητας, επειδή σε σημαντικές κοινωνικές, πολιτισμικές, στρατιωτικές ή οικονομικές λειτουργίες η συνύπαρξη ανδρών γυναικών σε ίση βάση θα ήταν… καταστροφική!
Πολλά κοινωνικά συστήματα διαφοροποιούν τους ρόλους του άνδρα και της γυναίκας με βάση βιολογικά «ψευδή-ή-δήθεν χαρακτηριστικά», τα οποία, όμως δεν επιβεβαιώνονται όταν υποβληθούν σε προσεκτική ανάλυση και αξιολόγηση!
Στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως και στην Ελλάδα, ο θηλυκός ρόλος έχει περισσότερα στοιχεία συναισθηματικής ευαισθησίας από τον ανδρικό ρόλο.
Η ανθρωπολόγος Dr Margaret Mead τον περασμένο αιώνα ανέφερε στις μελέτες της ότι στη Νέα Γουινέα υπήρχε ταύτιση σε βασικά στοιχεία των ρόλων του άνδρα και της γυναίκας, ενώ ανάμεσα σε ορισμένες φυλές της Αφρικής και Ινδιάνων της Αμερικής οι γυναίκες θεωρούνται σεξουαλικά πιο ικανές από τους άνδρες και γίνονται περισσότερο επιθετικές, παίρνοντας πολλές σεξουαλικές πρωτοβουλίες.
Στο θέμα της σεξουαλικής «επιθετικότητας», στην πατρίδα μας και άλλες δυτικές κοινωνίες, την πρωτοβουλία, μέχρι και πριν μερικά χρόνια, κατά κανόνα έπαιρνε ο άνδρας. Στην τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, όμως, και με ιδιαίτερη έμφαση στον 21ο αιώνα φαίνεται ότι αυτή η δοσμένη και αναμενόμενη πραγματικότητα έχει αρχίσει να αλλάζει σε σημαντικό και αξιοπαρατήρητο βαθμό καθώς τώρα κορίτσια και γυναίκες παρουσιάζονται περισσότερο «επιθετικές» ενώ αγόρια και άνδρες μοιάζει να έχουν χάσει τον αρχέγονο χαρακτήρα του… κυνηγού!
Σίγουρα κάθε ρόλος έχει το δικό του κόστος. Οι άνδρες παραπονιόμαστε ότι ξοδεύουμε άσκοπα χρόνια στη στρατιωτική θητεία και αργούμε να εισπράξουμε τη σύνταξή μας, ενώ οι γυναίκες με τη σειρά τους κατηγορούν την κοινωνία ότι τις καθηλώνει στο σπίτι, μακριά από την καριέρα και επαγγελματικές ικανοποιήσεις με τις απαιτήσεις του ρόλου της μητρότητας.
Η κλασική «Φροϋδική» θέση που ήθελε τη γυναίκα να διακατέχεται από «φαλλικό φθόνο» δεν φαίνεται να ισχύει και τόσο στις μέρες μας. Αν υπάρχει φθόνος στις γυναίκες, αυτός εστιάζεται περισσότερο στην κοινωνική ισχύ, την κοινωνική αναγνώριση (το prestige) και τους μεγαλύτερους μισθούς των ανδρών και λιγότερο στον ανδρικό «φαλλό»…
Υπάρχουν σήμερα άνδρες που βλέπουν με καλό μάτι τις προσπάθειες εξίσωσης των ρόλων των δύο φύλων, καθώς διανύουμε την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν εκείνοι οι υπερασπιστές του ανδρικού ρόλου που αντιμάχονται με φανατισμό μια τέτοια ιδέα, όπως ακριβώς την υπερασπίζονται με φανατισμό κάποιες φεμινιστικές οργανώσεις.
Αναμφίβολα βελτιώθηκε σημαντικά η θέση της σύγχρονης γυναίκας συγκριτικά με εκείνη μαμάδων και γιαγιάδων, αλλά η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα και οι διεκδικήσεις του «τρίτου φύλου» είναι ακόμη ένας μακρινός απόηχος μιας επιθυμίας που δεν φαίνεται να πραγματώθηκε στην πληρότητά της ακόμη και στις «αναπτυγμένες» κοινωνίες της Δύσης.
