Το να βάζει κανείς όλα τα αβγά σε ένα καλάθι δεν είναι φρόνιμο, διότι, αν του πέσει το καλάθι, θα μείνει χωρίς φαγητό. Στην οικονομία και στο εμπόριο η πρόνοια για το μοίρασμα των αβγών σε τουλάχιστον δύο καλάθια ονομάζεται «διαφοροποίηση» (diversification). Μια οικονομία ή μια επιχείρηση που θέλει να είναι κατοχυρωμένη απέναντι στο ενδεχόμενο να ξεμείνει από πρώτες ύλες, από εξαρτήματα ή και από πελάτες φροντίζει να «διαφοροποιεί» τους προμηθευτές και τους συνεργάτες της και να «ανοίγεται» σε περισσότερες της μιας αγορές.
Ακόμα κι αν αυτή η «διαφοροποίηση» της κοστίζει σε χρήμα, της εξασφαλίζει μια κάποια σιγουριά για το μέλλον σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Πρόκειται για μια ιδέα ανάλογη με εκείνη της ασφάλισης ενός σπιτιού, μιας επιχείρησης, ενός εμπορεύματος ή και της ανθρώπινης ζωής. Την κοινή αυτή λογική δεν την είχε η Ευρώπη. Ούτε καν η (υποτίθεται) μυαλωμένη και προνοητική Γερμανία, που τόσο άτεγκτη και τιμωρητική υπήρξε στο πρόσφατο παρελθόν με όσους εταίρους της «ξόδευαν ανέμελα και ζούσαν με δανεικά, πάνω από τις δυνατότητές τους».
Ο τζίτζικας στο βάθος
Εν προκειμένω στην κατάσταση του ελαφρόμυαλου και ανεύθυνου «τζίτζικα» βρέθηκαν κατά κύριο λόγο η Γερμανία αλλά και η Γαλλία και η Ιταλία, οι τρεις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης δηλαδή. Και επίσης οι περιβόητοι «φειδωλοί» της Βόρειας (Ολλανδία, Φινλανδία, Αυστρία κλπ), όπως επίσης και οι νεοφώτιστοι στον καπιταλισμό Κεντροευρωπαίοι. Η Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη έχει από μεγάλη έως απόλυτη (η Γερμανία) εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια και δη από το πάμφθηνο φυσικό αέριο που εισήγαγε από τον αίφνης δαιμονοποιηθέντα Πούτιν.
Έφτασαν οι (δήθεν) φειδωλοί και μυαλωμένοι μέρμηγκες στο σημείο να ζητούν και να εξασφαλίζουν (γιατί μπορούν) «αλληλεγγύη» από τους εταίρους τους που, όχι πως επέδειξαν κάποια ιδιαίτερη προνοητικότητα, αλλά έτυχε να μην εξαρτώνται τόσο από τη Ρωσία όσο εκείνοι. Πειθαναγκάζονται οι νότιοι τζίτζικες να μειώσουν κατά 15% την κατανάλωση φυσικού αερίου για να στέλνουν τις «περισσευούμενες» ποσότητες στους βόρειους τζίτζικες, που αυτοχαρακτηρίζονται μέρμηγκες. Εξαιρέθηκαν πάντως από την «αλληλεγγύη» η Κύπρος και η Μάλτα, που δεν έχουν πρακτικά τη δυνατότητα να στείλουν αέριο στους ντεμέκ μέρμηγκες που ζεσταίνονταν τζάμπα τα χρόνια της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους.
Κατεβαίνουν διακόπτες
Εκτενής έρευνα που υπογράφει η ανταποκρίτρια των «New York Times» στην Ευρώπη Λιζ Όλντερμαν αποκαλύπτει τον άκρως απειλητικό βαθμό εξάρτησης που έχει η ευρωπαϊκή βαριά βιομηχανία από τη ρωσική ενέργεια. Με αφετηρία τη μεγαλύτερη υαλουργία της Γηραιάς Ηπείρου Arc International, που λειτουργεί στο Αρκ της Βόρειας Γαλλίας, η ρεπόρτερ καταγράφει τον αντίκτυπο της απότομης διακοπής της ροής φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην Ευρώπη.
«Είναι η πιο δραματική κατάσταση που έχουμε βιώσει ποτέ», δηλώνει ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Νικολά Οντλέρ, εξηγώντας ότι «για επιχειρήσεις εντάσεως ενέργειας, όπως είναι η Arc, η σημερινή κατάσταση ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό». Για χρόνια, η Arc τροφοδοτούνταν και λειτουργούσε με φθηνή ενέργεια, κάτι που τη βοήθησε να μετατραπεί στον κορυφαίο παραγωγό γυάλινων επιτραπέζιων σκευών στον κόσμο – «και σε ζωτικό εργοδότη σε αυτήν την εργατική περιοχή της βόρειας Γαλλίας», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η ρεπόρτερ.
Γιατί η κατάσταση μοιάζει με ακρωτηριασμό της επιχείρησης; Ο Νικολά Οντλέρ, ο οποίος αναγκάστηκε να σβήσει και ξαναγράψει μέσα δύο μήνες έξι φορές τις οικονομικές προβλέψεις της Arc, αποκαλύπτει ότι έως τώρα έχει θέσει σε «μερική άδεια» το ένα τρίτο των συνολικά 4.500 εργαζομένων που απασχολούνται στη μονάδα της Αρκ. Ζητήθηκε από περίπου 1.600 εργαζόμενους να μένουν στο σπίτι τους δύο ημέρες την εβδομάδα και να εισπράττουν το 80% του μισθού τους προκειμένου να εξοικονομήσει η εταιρεία χρήματα.
Τέσσερις από τους εννέα κλιβάνους της τεράστιας βιομηχανικής μονάδας (έχει έκταση όσο το μισό Σέντραλ Παρκ, γράφει η ρεπόρτερ των «NYT») έχουν τεθεί σε αδράνεια. Οι υπόλοιποι θα συνεχίσουν να λειτουργούν με το φθηνότερο πλέον, αλλά πολύ πιο ρυπογόνο ντίζελ, αφού ολοκληρωθούν οι απαραίτητες τεχνικές μετατροπές. Σημειωτέον ότι η μονάδα της Arc καταναλώνει καθημερινά ενέργεια που αντιστοιχεί με την ημερήσια κατανάλωση 200.000 νοικοκυριών!
Ενεργειακός ακρωτηριασμός
Η Arc, που ιδρύθηκε το 1825 ως Verrerie Cristallerie d’Arques και ξεκίνησε ως μια μικρή τοπική βιοτεχνία κρυστάλλινων ποτηριών, δεν είναι η μόνη ευρωπαϊκή βιομηχανία που «ακρωτηριάζεται» λόγω εκτίναξης των τιμών ενέργειας. Πάμπολλα εργοστάσια που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς μειώνουν δραστικά την παραγωγή τους και θέτουν σε αναγκαστική αργία ή σε αναστολή εργασίας δεκάδες χιλιάδες υπαλλήλους.
Οι περικοπές, αν και ανακοινώνονται ως προσωρινές, αυξάνουν τους κινδύνους μιας επώδυνης ύφεσης στην Ευρώπη. Εξάλλου η βιομηχανική παραγωγή στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε κατά 2,3% τον Ιούλιο σε ετήσια βάση. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη πτώση που καταγράφεται μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, στις αρχές του 2020.
Οι κατασκευαστές μετάλλων, χαρτιού, λιπασμάτων και άλλων προϊόντων που εξαρτώνται από το αέριο και την ηλεκτρική ενέργεια για να μετατρέψουν τις πρώτες ύλες σε προϊόντα από πόρτες αυτοκινήτων μέχρι χαρτόκουτα, σπεύδουν να σφίξουν το ζωνάρι. Η παραγωγή αλουμινίου και ψευδαργύρου στην Ευρώπη έχει μειωθεί κατά το ήμισυ, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή ένωση εμπορίου μετάλλων Eurometaux.
Μεταξύ αυτών που έχουν ακρωτηριάσει την παραγωγή τους είναι η Arcelor Mittal, η μεγαλύτερη βιομηχανία χάλυβα της Ευρώπης, η οποία λειτουργεί υψικαμίνους και στη Γερμανία. Ο γιγαντιαίος αμερικανικός όμιλος αλουμινίου Alcoa μειώνει κατά το ένα τρίτο την παραγωγή του στο μεταλλουργείο της Νορβηγίας. Η βελγική μεταλλουργία Nyrstar, που είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ψευδαργύρου στον κόσμο, ανακοίνωσε ότι αναστέλλει μέχρι νεωτέρας την παραγωγή στο εργοστάσιό της στην Ολλανδία.
«Ακόμη και οι παραγωγοί χαρτιού υγείας νιώθουν την κρίση να τους χτυπά την πόρτα», σημειώνεται στο ρεπορτάζ των «ΝΥΤ». Στη Γερμανία η Hakle, ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς χαρτιού υγείας στην Ευρώπη, ανακοίνωσε ότι έχει πέσει σε αφερεγγυότητα, εξαιτίας μιας «ιστορικής ενεργειακής κρίσης» που αντιμετωπίζει.
Κοινωνικο-οικονομικός αντίκτυπος
Αν και εξαγωγική, η Hakle είναι εν πολλοίς μια εθνικής εμβέλειας εταιρεία και ως εκ τούτου φλερτάρει με τη χρεοκοπία. Η Arc, η Arcelor Mittal, η Alcoa, η Nyrstar είναι όμιλοι με διεθνή παρουσία, με μονάδες παραγωγής σε πολλές χώρες και ως εκ τούτου δεν αντιμετωπίζουν υπαρξιακό πρόβλημα. Η Arc, για παράδειγμα, λειτουργεί εργοστάσια στην Κίνα, στο Ντουμπάι και στο Νιού Τζέρσεϊ των ΗΠΑ. Αλλά στην ευρύτερη περιοχή του Πα-Ντε-Καλέ, όπου λειτουργεί το εργοστάσιο της Αρκ, περίπου 15.000 θέσεις εργασίας εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από αυτήν.
«Το κλείσιμο των φούρνων είναι πολύ κακό νέο. Ασφαλώς είναι κατανοητό μετά από την εκτίναξη των τιμών ενέργειας, αλλά είναι τρομακτικό το πόσο γρήγορα συρρικνώνετεαι η παραγωγή», δήλωσε στους «NYT» ένας βετεράνος εργαζόμενος (εδώ και 28 χρόνια) στη μονάδα της Αρκ.
«Σε κάποιο βαθμό η κρίση οφείλεται στις κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ στη Μόσχα για να την τιμωρήσει για την εισβολή της στην Ουκρανία. Ο αντίκτυπος των αντιποίνων έφθασε να υπονομεύει το κύρος και την εμπιστοσύνη που απολαμβάνουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες στις διεθνείς αγορές και να κλονίζει την ικανότητα των εταιρειών να σχεδιάζουν με αξιοπιστία το μέλλον τους», σημειώνει η ρεπόρτερ των «NYT».
Την περασμένη εβδομάδα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν πρότεινε πρωτοφανή μέτρα για να αντιμετωπιστεί το τεράστιο κόστος των τιμών ενέργειας. Πρότεινε ακόμα και να μοιράζουν οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων υποχρεωτικά κάποια από τα υπερκέρδη που αποκομίζουν χάρη στη συγκυρία. Αλλά «αυτές οι λύσεις ίσως δεν αποφέρουν σύντομα αποτελέσματα», γράφει η εφημερίδα. Εν τω μεταξύ η ενεργειακή κρίση εξελίσσεται τάχιστα σε οικονομική και κοινωνική.
Πηγή ΟΤ
