Η ιστορία τής (φιλοτεχνημένης από τον Ευθύμη Καλεβρά) προτομής του Σάββα Κανταρτζή

Στο νεκροταφείο των Ευαγγελικών βρίσκεται και η προτομή του σπουδαίου Σάββα Κανταρτζή (1900-1985), επιφανούς στελέχους της ευαγγελικής κοινότητας, συνεταιριστή, πολιτικού, απομνημονευματογράφου αλλά κυρίως δημοσιογράφου—του σπουδαιότερου δημοσιογράφου της Πιερίας στον 20ό αιώνα.

Στη βάση της προτομής την οποία φιλοτέχνησε ο γλύπτης Ευθύμης Καλεβράς (1929-2011) διαβάζουμε και την αφιέρωση: «Αφιέρωμα αγάπης στον ευεργέτη μου Σάββα Ι. Κανταρτζή. Ο γλύπτης Ευθύμιος Καλεβράς». Η ευεργεσία στην οποία αναφέρεται ο ποντιακής καταγωγής καλλιτέχνης από τον Καταχά αφορά τις πολύχρονες προσπάθειες του δημοσιογράφου της Νέας Εποχής να εισαχθεί στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ο χαρισματικός γλύπτης παρά το γεγονός ότι δεν είχε απολυτήριο Γυμνασίου.

Ο δημοσιογραφικός αγώνας του Κανταρτζή για την ανάδειξη του Ευθύμη Καλεβρά

Όταν αυτό έγινε εφικτό ανήγγειλε το γεγονός ο ίδιος από της στήλες της εφημερίδας του: «Δικαιούμεθα, νομίζομεν, να εκφράσωμεν την χαράν και την ικανοποίησίν μας δια την ευτυχή εξέλιξιν του ζητήματος του αυτοδιδάκτου καλλιτέχνου Καταχά. Ούτος ενθαρρυνθείς από το ζωηρόν ενδιαφέρον που προκάλεσεν εις την κοινήν γνώμην επί πανελληνίου κλίμακος, η εντεύθεν, από των στηλών της Νέας Εποχής, παρακινηθείσα εκστρατεία διά την αξιοποίησην της εξαιρετικής καλλιτεχνικής ιδιοφυίας που διαθέτει, εσυνέχισε την προσπάθειάν του και εδημιούργησε νέα έργα καταπληκτικής εμπνεύσεως και αριστουργηματικού κάλλους. Ταύτα έδωσαν αφορμήν να υπερχειλίσει ο ενθουσιασμός των θαυμαστών της πηγαίας τέχνης του και ήδη, χάρις εις το ενδιαφέρον φιλόμουσων και φιλοπάτριδων Ελλήνων, εξησφαλίσθη διά τον καλλιτέχνην πλήρης υποτροφία διά να εισαχθή εις την Ανωτ. Σχολήν Καλών Τεχνών  Αθηνών, αρθέντων εξαιρετικώς δι’  αυτόν των υφισταμένων τυπικών κωλυμάτων […]. («Η δικαίωσις του αγώνος μας. Ο καλλιτέχνης Καταχά», εφ. Νέα Εποχή, 15. 7. 1961, σ. 1).

Τι είχε ωστόσο προηγηθεί; Ήδη, από τον προηγούμενο χρόνο, ο Κανταρτζής έγραφε συστηματικά για να αναδείξει το ταλέντο του πτωχού επαρχιωτόπουλου. Στο κείμενό του «Οι θησαυροί της Ελληνικής επαρχίας. Μια καλλιτεχνική ιδιοφυϊα εις τον Καταχά. Δια την Ανωτάτην Σχολήν Καλών Τεχνών» (εφ. Νέα Εποχή, 15.3.1960) γίνεται μνεία για τον Ευθύμη αλλά και για τον πατέρα τού Ευθύμη, Σταύρο Καλεβρά, ο οποίος είχε αγιογραφήσει και την εκκλησία του χωριού. Στο άρθρο της επόμενης μέρας, με τίτλο «Ο καλλιτέχνης Καταχά» (εφ. Νέα Εποχή, 16.3.1960) αναφέρεται με θαυμασμό για τα γλυπτά από λάσπη (!) του 17χρονου Καλεβρά (ανάμεσά τους και ο Ερμής του Πραξιτέλη).

Έναν χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 1961, δημοσιεύεται άρθρο με τον τίτλο «Ο καλλιτέχνης Καταχά. Ζωηρόν ενδιαφέρον του κοινού και αδιαφορία των αρμοδίων» (εφ. Νέα Εποχή 15.4.1961) στο οποίο ο Κανταρτζής επισημαίνει την θετική ανταπόκριση των εφημερίδων της Θεσσαλονίκης (Μακεδονία) και των Αθηνών (Έθνος) για τα «προϊόντα της καλλιτεχνικής ιδιοφυϊας του νεαρού αγρότου».

Λίγους μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 1961 ο Κανταρτζής επανέρχεται με το άρθρο του «Ο καλλιτέχνης Καταχά εις Αθήνας δι’  ανωτέρας σπουδάς. Αποφασιστική η συμβολή του κ. Ανδρεάδη» (15.8.1961) μιλώντας με πολύ θετικά λόγια για τον Πρόεδρο του Εθνικού Οργανισμού Καπνού Θέμη Ανδρεάδη, ο οποίος και ξεναγήθηκε στα έργα του Καλεβρά. Ταυτόχρονα, ο ενθουσιασμένος Κανταρτζής επαινεί τον νεαρό Καλεβρά και το ταλέντο τού παιδιού «βγαλμένο από τα σπλάχνα της καπνοπαραγωγικής μας τάξεως, ποτισμένου με τα νάματα του καθαρόαιμου ποντιακού ελληνισμού και σκληραγωγημένο υπό την σκιάν του Ολύμπου εις τους αιματοβαμμένους αγρούς της Μακεδονίας μας».

Τον Σεπτέμβριο του 1961 ο Ευθύμης Καλεβράς εγκαθίσταται στην Αθήνα για σπουδές στην Καλών Τεχνών—στην τάξη του Σμυρνιού σπουδαίου γλύπτη Θανάση Απάρτη (1899-1972)—με τον οποίο άλλωστε μοιράζεται τη λιτότητα και τη ρεαλιστική διάθεση στην απόδοση των μορφών.

Μικροϊστορικά του Αντώνη Κάλφα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Νικόλαος Γραίκος, «Ο γλύπτης Ευθύμης Καλεβράς και ο άγνωστος ευεργέτης του». Αδημοσίευτη εργασία με αφορμή εκδήλωση προς τιμήν του Ευθύμη Καλεβρά από τον Οργανισμό Φεστιβάλ Ολύμπου στην Αστική Σχολή Κατερίνης στις 15 Δεκεμβρίου του 2014.   [Αρχείο Νίκου Γραίκου].

Αντώνης Κάλφας (κείμενα)-Παναγιώτης Φτάρας (φωτογραφίες), Ο ιστορικός Συνοικισμός Ευαγγελικών, Ημερολόγιο 2026, εκδόσεις Οξύνοια, Κατερίνη 2025 (υπό έκδοση).