Ελάχιστες είναι οι ειδήσεις που αφορούν την πόλη της Κατερίνης στις αρχές του 20ού αιώνα, λίγο πριν από την απελευθέρωση. Ανάμεσά τους και η πολύκροτη υπόθεση της απαγωγής του Γερμανού γεωγράφου Εδουάρδου Ρίχτερ από λήσταρχους της περιοχής ( στο φ. της εφ. Μακεδονία με ημερομηνία 24.8.1911, σ. 3., δημοσιεύεται η επιστολή του Ρίχτερ).
Επίσης, στις 24.1.1912 στο άρθρο «Η εν Μακεδονία ληστεία» αναφέρεται πως «ελληνικαί και μικταί ληστρικαί συμμορίαι από μηνών λυμαίνονται τα περί την Κατερίνην μέρη και εκείθεν εις Ελασσώνα αγούσας οδούς: Τα μέρη ταύτα παρουσιάζουσι πολλά κρησφύγετα εις συμμορίας».
Τον επόμενο χρόνο (8.9.1913) σε ομόθεμο ρεπορτάζ («Η ληστεία οργιάζουσα») περιγράφονται και άλλα κατορθώματα των ληστών: «Προχθές την νύκτα η συμμορία του Γιάννη Ζαρογιάννη μεταβάσα εις τον πλησίον της Αικατερίνης κισλάν του Ελληνοβλάχου Γιάννη εφόνευσε εξ ημιόνους. Μόλις έλαβον γνώσιν τούτου αι αρχαί Αικατερίνης απέστειλαν αποσπάσματα προς καταδίωξιν της συμμορίας».
Μετά την απελευθέρωση, στις 9.5.1916, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εγκαινίασε τη νέα σιδηροδρομική γραμμή Παπαπούλι-Πλατύ, με την οποία συνδέθηκε η βόρεια με τη νότια Ελλάδα. Μέχρι το 1912, το Παπαπούλι ή Καραλή Δερβέν, συνοικισμός της Αιγάνης, ήταν ο ακραίος σταθμός του σιδηροδρόμου Πειραιώς-Συνόρων. Η σύνδεση του τμήματος Λάρισας-Παπαπούλι είχε γίνει το 1909.
Ο Παρθένιος Βαρδάκας θα γράψει στο πολύτιμο βιβλίο του που εκδόθηκε το 1918: «κατά Μάιον του 1916 εγένετο η ένωσις των σιδηροδρομικών ράβδων της γραμμής, της ενωσάσης τους ελληνικούς μετά των ευρωπαϊκών σιδηροδρόμων, υπό του βασιλέως, μεθ’ ήν ήρξατο η λειτουργία του σιδηροδρόμου τούτου, σχόντος την υψίστην τιμήν του γράφοντος να τελέση τον επί τούτω Αγιασμόν και προσφωνήση είτα τον ατυχήν εκείνον Βασιλέα […] Μεθ’ ό εν τη ευρεία αποθήκη του σταθμού Λιμπανόβου παρεκάθισεν εις γεύμα η Α. Μεγαλειότης μετά των παρευρεθέντων Υπουργών, στρατιωτικών ανωτέρων και βουλευτών».
Η σιδηροδρομική σύνδεση έφερε τεράστιες οικονομικές αλλαγές στην περιοχή αφού η πόλη απέκτησε επικοινωνία με τα μεγάλα εμπορικά κέντρα (Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Ευρώπη) και είδε τον πληθυσμό της μέσα σε μια δεκαετία (1910-1920) να διπλασιάζεται.
Οι στρατιώτες που αποβιβάζονται στην Κατερίνη είναι περισσότεροι από τους κατοίκους της!
Εν τω μεταξύ, στην προσωρινή κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, την περίοδο του εθνικού διχασμού (στην ουσία επρόκειτο περί εμφυλίου πολέμου σύμφωνα με τον Γ. Δερτιλή), ο Βενιζέλος στέλνει τον λοχαγό, τότε, Πλαστήρα και τον συνταγματάρχη Μπαρτζώκα και γίνεται η κατάληψη της Κατερίνης (18 Οκτωβρίου 1916).
Ακολούθως, στις 2 Μαρτίου 1917, έφτασαν στην Κατερίνη εφτά πολυβόλα και νέες δυνάμεις συνοδευόμενες από στρατολόγους της νέας «προσωρινής κυβέρνησης» ενώ στις 18 Μαρτίου ήλθαν στην Κατερίνη 12.000 Γάλλοι στρατιώτες οι οποίοι μετά από τρεις ημέρες αποσύρθηκαν στον Γιδά. Στις 12 Μαίου έρχονται 7.000 Γάλλοι στρατιώτες ενώ δύο μέρες αργότερα αποβιβάστηκαν 5.000 Γάλλοι ιππείς στην Παραλία και στρατοπέδευσαν κοντά στην πόλη.
12.000 στρατιώτες σε διάστημα δύο ημερών! Σημειωτέον ότι η πόλη, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της εποχής («Γεωγραφία-Άτλας» του Μεταξά, εκδ. Κολλάρος, 1925), έχει εκτενή αναφορά στην περιοχή και την πόλη: «Υποδιοίκησις Κατερίνης- εκτείνεται κατά μήκος της δυτικής παραλίας του Θερμαϊκού κόλπου και κατέχει την χώραν της αρχαίας Πιερίας. Πληθυσμός 31.696 κάτοικοι. Πόλεις.- Κατερίνη (6.540 κάτ.)».
Πλημμύρα εις Αικατερίνην
Στη στήλη «Ηχώ της πόλεως» (3.12.1917) και υπό τον τίτλο «Αναχώρησις υποδιοικητού» διαβάζουμε: «Ο από τριημέρου ευρισκόμενος εν τη πόλει μας υποδιοικητής Κατερίνης κ. Επαμεινώνδας Φαρμάκης αναχωρεί αύριον διά την θέσιν του» (η Κατερίνη όπως είναι γνωστό αποτελούσε μέχρι το 1949 υποδιοίκηση του Νομού Θεσσαλονίκης). Υπάρχουν όμως και σοβαρότερα προβλήματα (εφ. Μακεδονία, 17.10.1917): «Εξ άλλου επλημμύρισε και ολόκληρος η πεδιάς της Κατερίνης, ήμισυ δε εκατομ. Ξυλανθράκων εναποθηκευμένων εις την παραλίαν της πόλεως παρεσύρθη υπό των υδάτων».
Διαμαρτυρία των ξυλεμπόρων της Κατερίνης
Ο οικονομικός έφορος Κατερίνης Στέφανος Κυλώνης (εφ. Μακεδονία, 9.10.1917) σε ανακοίνωσή του «διακηρύττει ότι εκτίθεται εις πλειοδοτικήν δημοπρασίαν η ενοικίασις του αποκλειστικού δικαιώματος υλοτομίας δασικών προϊόντων (ξυλείας, καυσοξύλων, ξυλανθράκων κλπ.) εκ διαφόρων θέσεων και δασών της επαρχίας Κατερίνης». Είκοσι μέρες αργότερα δημοσιεύεται κείμενο του Παν. Δανιηλόπουλου (εφ. Μακεδονία, 29.10.1917) στο οποίο καταγγέλεται «εξ ονόματος των ξυλεμπόρων» πως οι ξυλέμποροι της πόλης παραγκωνίστηκαν από το δικαίωμα υλοτομήσεως στα εθνικά δάση με αποτέλεσμα κάποιοι να πλουτίσουν εκμεταλλευόμενοι τις περιστάσεις: «Εξαιτούμεθα παρά της σεβαστής Κυβερνήσεως όπως γίνη νόμιμος δημοπρασία εις τα δασαρχεία εκείνα, εις των οποίων την δικαιοδοσίαν υπάγεται το υλοτομηθησόμενον δάσος».
Μικροϊστορικά του Αντώνη Κάλφα
antoniskalfas@yahoo.gr
