«Πόλις γεωργική […] Από απόψεως ρυμοτομίας δεν παρουσιάζει τι το ενδιαφέρον, έχουσα σκολιάς οδούς και παλαιά οικήματα»
(Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Πυρσός, Αθήνα 1930. Αρχείο Σάκη Κουρουζίδη)
Η εγκυκλοπαίδεια Πυρσός, για παράδειγμα, ιδρύθηκε το 1926 από τον Παύλο Δρανδάκη (1896–1945) κατά το πρότυπο της Εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα. Βοηθήθηκε από πολλούς γνωστούς και έμπειρους συνεργάτες και το αποτέλεσμα κρίθηκε εξαιρετικό. Γενικός Γραμματέας σύνταξης ήταν ο Ηρακλής Αποστολίδης και οι συγγραφείς περίπου 700. Η εκδοτική «Πυρσός» ανέλαβε την έκδοση της εγκυκλοπαίδειας και την 1η Μαρτίου 1926 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος. Αποτελείται από 23.000 σελίδες σε 24 τόμους, με περίπου 280.000 λήμματα και 37.000 εικόνες, σχέδια και χάρτες. Εκδόθηκε περίπου την ίδια εποχή με το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, το οποίο είχε να ανταγωνιστεί για το ίδιο αναγνωστικό κοινό (πληροφορίες από τη Βικιπαίδεια).
Η εξαίρετη βάση δεδομένων της Ανέμης, του Πανεπιστημίου Κρήτης, επισημαίνει πως η εγκυκλοπαίδεια αυτή είναι η εγκυρότερη, «ιδίως για βιογραφίες. Ειδικότερα ο δέκατος τόμος, που αποτελεί μόνος-του το λήμμα «Eλλάς», χρησιμεύει και ως πολλαπλός βιβλιογραφικός οδηγός: η πρώτη, καλύτερη από πολλές απόψεις, έκδοση (1939) υποδιαιρείται στα εξής κεφάλαια: Φυσική Γεωγραφία, Oικονομική Γεωγραφία, Πολιτική Γεωγραφία, Eθνογραφία, Iστορία, Δίκαιον, Θρησκεία, Γλώσσα, Eλληνισμός της διασποράς, Eλληνικός πολιτισμός.
Tο κάθε κεφάλαιο υποδιαιρείται σε πολλά μικρότερα, και στο τέλος του καθενός παρατίθεται πλούσια, όχι πάντα μεθοδικά συνταγμένη, βιβλιογραφία. Στην ουσία ολόκληρος ο τόμος είναι ένα «εγχειρίδιο», πλούσιο καί έγκυρο, με χάρτες, πίνακες, διαγράμματα κλπ. Γενικό ευρετήριο ονομάτων στο τέλος. H δεύτερη έκδοση του τόμου (1960;) έχει ελαφρώς διαφορετική διάρθρωση στην ύλη, ανανεωμένη βιβλιογραφία, αλλά υποδεέστερη ως επίτευγμα. Oπωσδήποτε, παρά τις αναπόφευκτες ανισότητες, ο τόμος έχει αξία, και μπορεί να απαντήσει σε πολλά ερωτήματα» [anemi.lib.uoc.gr].
«Κατερίνη (και Αικατερίνη) [Γεωγρ.]. Πόλις της Νοτίου Μακεδονίας, πρωτεύουσα της επαρχίας Πιερίας του νομού Θεσσαλονίκης και έδρα δήμου, κειμένη εις ευφορωτάτηςν πεδιάδα, εκτεινομένην από των υπωρειών του Ολύμπου και του Πιέρου μέχρι του Θερμαϊκού, αφ’ ού απέχει μίαν ώραν. Εν τη ιστορία απαντά τον πρώτον κατά τον ΙΔ΄ αιώνα, δεν αναφέρεται όμως γεγονός τι άξιον λόγου εν αυτή. Από απόψεως ρυμοτομίας δεν παρουσιάζει τι το ενδιαφέρον, έχουσα σκολιάς οδούς και παλαιά οικήματα. Πόλις γεωργική, από της ιδρύσεως της ενωτικής γραμμής των ελληνικών και ευρωπαϊκών σιδηροδρόμων και του ενταύθα σταθμού του Διεθνούς (435 χιλ. εξ Αθηνών και 84 εκ Θεσσαλονίκης) έλαβε πρόοδον από εμπορικής απόψεως, διότι συγκεντρούνται εν τη πόλει τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα της περιφερείας. Πλην της διά της σιδηροδρομικής γραμμής και της αμαξιτής οδού συγκοινωνίας μετά της Θεσσαλονίκης, έχει προσέτι και επίνειον την 6 χλμ. Απέχουσαν Βρωμερήν, όπου εις τον εκεί ορμίσκον προσεγγίζουν ατμόπλοια της ακτοπλοϊας και φορτηγά ιστιοφόρα (200 μίλια εκ Πειραιώς, 114 από Βόλου). Εξάγονται σιτηρά, καπνά, λαχανικά, βούτυρον, τυρός, μέλι, κουκούλια κ.ά. Αξιόλογος δ’ είναι η κίνησις, την οποίαν σημειούν οι συγκεντρούμενοι ενταύθα κυνηγοί ή εκδρομείς διά τον Όλυμπον.
Ναοί της πόλεως είναι: ο της Αγίας Αναλήψεως, ο της Αγίας Παρασκευής, ο της Αγίας Τριάδος και ο της Αγίας Αικατερίνης, εδρεύει δε εν αυτή ο μητροπολίτης Κίτρους. Έχει ειρηνοδικείον και πταισματοδικείον, εξατάξιον γυμνάσιον, 4 δημοτικά σχολεία, νηπιαγωγείον, οικον. Εφορείαν, ταμείον, δασαρχείον, υποτελωνείον, Τ. Τ. Τ. γραφείον και υποκαταστήματα Εθνικής Τραπέζης και Αθηνών.
Εκ των εν τη πόλει συλλόγων και σωματείων αξιόλογοι είναι: ο φιλανθρωπικός σύλλογος «Ελεημοσύνη», η φιλόπτωχος αδελφότης «Πιερία» και ο γυμναστικός σύλλογος. Εκ των εργοστασίων αξιομνημόνευτα είναι οι τρεις αυτής αλευρόμυλοι, το εργοστάσιον ηλεκτροφωτισμού και το παγοποιείον.
Η Κατερίνη μετά των περί αυτήν συνοικισμών απετέλει μέχρι του 1929 κοινότητα, οπότε προήχθη εις δήμον. Ο πληθυσμός αυτής των 1928 ανήρχετο εις 10.138 κατ., όλου δε οτ δήμου εις 14.557. Οι λοιποί συνοικισμοί του δήμου Κατερίνης είναι: Άγ. Ιωάννης (κάτ. 834), Αλώνια ή Σαλώνια ή Κούκος (κάτ. 248), Γαννόχωρα ή Τουργιά (κάτ. 461), Καλύβια Χαράδρου ή Καλύβια Μπρατινίσττης (κάτ. 200), Κεραμίδι (κάτ. 318), Κολοκούρι (κάτ. 521), Σεβαστή (κάτ. 565), Στουπί ή Σπί (κάτ. 1091) και Χράνι (κάτ. 181). Ι. Σ. Σ.»
Μικροϊστορικά του Αντώνη Κάλφα
