Με τη μέση θερμοκρασία της γης να αυξάνεται, οι καύσωνες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα εν γένει γίνονται όλο και πιο έντονα, επίμονα και συχνά.
Ελλείψει βούλησης και ουσιαστικού συντονισμού, οι προσπάθειες για δραστική μείωση των εκπομπών ρύπων προς ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής δεν δείχνουν μέχρι στιγμής να αποδίδουν.
Είναι σε αυτό το κενό που δείχνουν να κερδίζουν «έδαφος» διάφορες πειραματικές προσεγγίσεις για το πώς θα μπορούσε ο πλανήτης να γίνει πιο δροσερός με… ανθρώπινη παρέμβαση απέναντι σε μια ανθρωπογενή καταστροφή.
Ο κλάδος που συγκεντρώνει προσώρας το μεγαλύτερο ενδιαφέρον -καθώς και σημαντικά ιδιωτικά κεφάλαια- φαίνεται να είναι η ηλιακή γεωμηχανική.
Συνίσταται στη διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας, με ανάκλαση πίσω στο διάστημα, περιορίζοντας έτσι τη θέρμανση του πλανήτη.
Μπορεί ως μέτρο να ακούγεται ενδιαφέρον, είναι ωστόσο εξαιρετικά αμφιλεγόμενο.
Δεν περιορίζει τα αίτια της κλιματικής αλλαγής, παρά μόνο συμπτώματά της.
Και δη παροδικά, με ακόμη άγνωστες τις μακροπρόθεσμες συνέπειες για το περιβάλλον, τη γεωργία και τη δημόσια υγεία από τυχόν ευρείας κλίμακας εφαρμογή των τεχνικών της.
Αυτές κυμαίνονται από τη λεύκανση νεφών με χρήση θαλασσινού νερού -κάνοντας τα σύννεφα πιο φωτεινά, ώστε να αντανακλούν μέρος του ηλιακού φωτός πίσω στο διάστημα- μέχρι τον ψεκασμό της στρατόσφαιρας με αερολύματα, όπως σωματίδια διοξειδίου του θείου (SO2).
Κατά την Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ «η ηλιακή γεωμηχανική θα μπορούσε να μειώσει τις επιφανειακές θερμοκρασίες και ενδεχομένως να αμβλύνει ορισμένους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής», όπως ανέφερε σε προ διετίας έκθεση.
Μόλις τον περασμένο μήνα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν πενταετές ερευνητικό σχέδιο για τις τεχνικές τροποποίησης της ηλιακής ακτινοβολίας (SRM).
Πριν από λίγες ημέρες, σε μια άμεση αντίδραση, η ΕΕ ζήτησε τη διεξαγωγή διεθνών συνομιλιών για τους κινδύνους της γεωμηχανικής.
Ουδείς -τόνισε ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επικεφαλής του μπλοκ για το κλίμα, Φρανς Τίμερμανς- «μπορεί να διεξάγει μόνος του πειράματα με τον κοινό μας πλανήτη».
Δισεκατομμυριούχοι εν… δράσει
Ενόσω οι κυβερνήσεις προβληματίζονται και οι οι επιστήμονες διαφωνούν, τέτοιου είδους παρεμβάσεις κερδίζουν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον και τη στήριξη… ανήσυχων κροίσων.
Και δη Αμερικανών.
«Ξαναπαγώστε την Αρκτική για να σώσετε τον πολιτισμό» ήταν το μήνυμα του 92χρονου Ουγγροαμερικανού κερδοσκόπου μεγαλοεπενδυτή-φιλανθρώπου Τζορτζ Σόρος στη φετινή Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια.
Η λύση, υποστήριξε, είναι η τεχνολογία ελέγχου του καιρού.
Ο ίδιος στηρίζει ενεργά το έργο του Σερ Ντέιβιντ Κινγκ: πρώην επικεφαλής επιστημονικού συμβούλου της βρετανικής κυβέρνησης, νυν ιδρυτή και προέδρου του Centre for Climate Repair στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Μεταξύ άλλων, εξετάζει την εφαρμογή της ηλιακής γεωμηχανικής στην Αρκτική με τεχνητή λεύκανση των σύννεφων, μέσω ψεκασμού με θαλασσινό νερό.
Ζητούμενο, επισημαίνεται στην ιστοσελίδα του κέντρου, είναι «όχι μόνο να μειώσουμε τον ρυθμό απώλειας πάγου από την Αρκτική, αλλά να αρχίσουμε να παγώνουμε ξανά» τη βορειότερη περιοχή της Γης, όπου η θερμοκρασία αυξάνεται πλέον περίπου τέσσερις φορές ταχύτερα από ό,τι στον υπόλοιπο κόσμο.
Πέρα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, το λιώσιμο των πάγων επίσης απελευθερώνει σημαντικές ποσότητες μεθανίου, ένα από τα ισχυρότερα αέρια του θερμοκηπίου.
Κανείς ωστόσο δεν είναι σε θέση να πει με βεβαιότητα ότι τα σχέδια του Σερ Ντέιβιντ Κινγκ και του Σόρος θα είναι ακίνδυνα.
Ένα ανάλογο εγχείρημα του Μπιλ Γκέιτς, για παράδειγμα, «ναυάγησε» προ διετίας. Είχε χρηματοδοτήσει με 300.000 δολάρια ένα επιστημονικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ για τον ψεκασμό ανθρακικού ασβεστίου στην ατμόσφαιρα πάνω από τη Σουηδία.
Εν μέσω κατακραυγής από ομάδες αυτοχθόνων και περιβαλλοντολόγων, το έργο ακυρώθηκε σε πρώιμο στάδιο, το 2021.
Την ίδια χρονιά ο Τζεφ Μπέζος έθεσε υπερυπολογιστές της Amazon για τη μοντελοποίηση των επιπτώσεων ψεκασμού τεράστιων ποσοτήτων διοξειδίου του θείου (SO2) στην ατμόσφαιρα.
Φέτος τον Φεβρουάριο ο Ντάστιν Μόσκοβιτς, δισεκατομμυριούχος συνιδρυτής του Facebook, διέθεσε 900.000 δολάρια για τη χρηματοδότηση διεθνούς έρευνας για τις επιπτώσεις της ηλιακής γεωμηχανικής.
Κλιματικός «τζόγος»;
Ακόμη και μικρότερα «ψάρια» ωστόσο πειραματίζονται με αυτές τις τεχνικές, σε ορισμένες περιπτώσεις με στήριξη επενδυτών κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών.
Σε αυτή την κατηγορία συγκαταλέγονται μέχρι και αμφιλεγόμενες νεοφυείς επιχειρήσεις, όπως η Make Sunsets, που έχει προκαλέσει τους τελευταίους μήνες συναγερμό με δοκιμαστικές απελευθερώσεις ποσοστήτων διοξείδιο του θείου με μετεωρολογικά αερόστατα στο Μεξικό και στη Νεβάδα.
Η δράση της έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από όλες τις πλευρές, ακόμη και από υποστηρικτές της γεωμηχανικής, εν μέσω φόβων ότι πρωτοβουλίες σαν και αυτές δυσκολεύουν μια ήδη περίπλοκη κατάσταση.
Η ευρείας κλίμακας ανάπτυξη της γεωμηχανικής έχει περιοριστεί εδώ και πάνω από μια δεκαετία με μορατόριουμ σε μεγάλα υπαίθρια πειράματα.
Μεταξύ άλλων χωρών, τη συμφωνία δεν έχουν υπογράψει ούτε οι ΗΠΑ.
Οι πιέσεις προς την αντίθετη από το μορατόριουμ κατεύθυνση εν τω μεταξύ όλο και πληθαίνουν.
Περισσότεροι από 100 επιστήμονες έχουν υπογράψει ανοιχτή επιστολή, που δημοσιοποιήθηκε στα τέλη Φεβρουαρίου, με αίτημα να ενισχυθούν οι έρευνες σε τεχνικές αποκλεισμού της ηλιακής ακτινοβολίας.
Οι υποστηρικτές τους προβάλλουν την ηλιακή γεωμηχανική ως οιονεί ενδιάμεσο σταθμό στην μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής, με παράταση χρόνου στις προσπάθειες μείωσης των εκπομπών ρύπων.
Οι επικριτές της ιδέας εκφράζουν εύλογους φόβους ότι θα λειτουργήσει στην πραγματικότητα ως άλλοθι για την κλιματική «οκνηρία» κυβερνήσεων και επιχειρήσεων.
Αμφισβητούν επίσης την αποτελεσματικότητα της γεωμηχανικής -συμπεριλαμβανομένης δηλαδή της τεχνολογίας απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα- και εφιστούν την προσοχή σε κινδύνους της λεγόμενης διαχείρισης της ηλιακής ακτινοβολίας.
