Ένας γνωστός ιεροκήρυκας έγραψε, σε κάποιον φίλο του: «Φίλε μου, αν κάποιος σκέφτεται άσχημα ή αρνητικά για σένα, μη θυμώνεις μαζί του, γιατί είσαι χειρότερος από ό,τι σε νομίζει αυτός. Αν σε κατηγορήσει ψευδώς σε κάτι, τότε να είσαι ικανοποιημένος, γιατί, αν σε γνώριζε καλύτερα, θα μπορούσε ν’ αλλάξει την κατηγορία, κι έτσι δεν θα κέρδιζες τίποτα από τη διόρθωση. Αν είχες ζωγραφίσει το ηθικό πορτρέτο σου και σου φαινόταν άσχημο, να είσαι ικανοποιημένος, γιατί χρειάζονται μερικές ακόμη πιο μαύρες πινελιές και τότε θα ήταν ακόμα πιο κοντά στην αλήθεια».
Υπάρχουν κυρίως δύο είδη κριτικής:
α) Η καλοπροαίρετη, αντικειμενική, εποικοδομητική και β) η αρνητική, κακοπροαίρετη, υστερόβουλη, κακοήθης, καταστρεπτική.
Υπάρχει και μια τρίτη, που λίγοι την κάνουμε. Είναι η αυτοκριτική.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έκανε κάποτε κριτική για κάποιο πρόσωπο ή να μην δέχτηκε και ο ίδιος κριτική. Οι άνθρωποι εύκολα μας κρίνουν γι’ αυτά που λέμε ή δεν λέμε, γι’ αυτά που κάνουμε ή δεν κάνουμε, τι ρούχα φοράμε, πώς μιλάμε, πώς συμπεριφερόμαστε, με ποιους κάνουμε παρέα, τι δουλειά κάνουμε κλπ.
Δεν έχει σημασία πόσο σπουδαίοι και αψεγάδιαστοι νομίζουμε ότι είμαστε, κάποιοι θα βρουν κάτι για να μας κριτικάρουν. Οι επικριτές του Χριστού και του Ιωάννη του Βαπτιστή- και δεν ήταν λίγοι- έλεγαν ότι ο μεν Ιωάννης ο Βαπτιστής είναι δαιμονισμένος, επειδή δεν έτρωγε ψωμί και δεν έπινε κρασί, τον δε Χριστό Τον κατέκριναν λέγοντας ότι ήταν «καλοφαγάς, κρασοπότης και φίλος τελωνών και αμαρτωλών» (Λουκάς 7:33,34). Αν τον αναμάρτητο Θεάνθρωπο Κύριό μας έκριναν σκληρά, εμείς οι αμαρτωλοί θα εξαιρεθούμε;
Ο Αριστοτέλης είπε: «Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να αποφύγεις την κριτική, να μη λες τίποτα, να μην κάνεις τίποτα, να μην είσαι τίποτα».
Πώς αντιδράς στην κριτική; Πανικοβάλλεσαι, αμύνεσαι, οργίζεσαι; Μερικές φορές, και την καλοπροαίρετη κριτική, τη θεωρούμε ως σκόπιμη επίθεση εναντίον μας. Κι έτσι χρησιμοποιούμε κάθε τρόπο για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας και άλλοτε κάνουμε αντεπίθεση με σκληρούς χαρακτηρισμούς.
Η Βίβλος μάς διδάσκει πώς να αντιδρούμε. «Η γλυκιά απόκριση καταπραΰνει θυμό· αλλ’ ο λυπηρός λόγος διεγείρει οργή» (Παροιμίες 15:1). Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Χριστού: «Αυτός, όταν τον χλεύαζαν δεν απαντούσε με χλευασμούς κι όταν έπασχε δεν απειλούσε αλλά εμπιστευόταν στον δίκαιο Κριτή» (Α΄ Πέτρου 2:23). Αντί να αντιδρούμε πικρόχολα, καλύτερα ν’ απαντούμε με πραότητα.
Όταν σου γίνεται κριτική, ηρέμησε και εξέτασε:
α) Ποιος κάνει την κριτική. Είναι φίλος που μας αγαπά και θέλει το καλό μας; Είναι σοφό να προβληματιστούμε μ’ αυτά που λένε οι κακόβουλοι επικριτές μας. Ίσως να μας πονέσουν και να μας εξοργίσουν, αλλά ας σκεφτούμε μήπως αυτά που λένε για εμάς είναι αλήθεια. Το πρόσωπο που κάνει την κριτική σ’ αγαπά ειλικρινά ή θέλει να σε ταπεινώσει; Ποιες είναι οι προθέσεις του; Να σε οικοδομήσει ή να σε ξευτελίσει;
β) Μην αντιδράς αρνητικά. Ακόμη και στην κακοπροαίρετη κριτική, μη βιάζεσαι να πεις κάτι ανάρμοστο εν θερμώ και μετά να μετανιώσεις. Αντίθετα, «Η γλυκιά απόκριση καταπραΰνει θυμό».
γ) Συμβουλεύσου τους φίλους σου αν συμφωνούν με την κριτική που σου έγινε;
δ) Ανταποκρίσου με σοφία. Όποιος δέχεται την εποικοδομητική κριτική συγκαταλέγεται μεταξύ των σοφών.
ε) Ωριμάζουμε πνευματικά. Με την κριτική αυξανόμαστε στην πραότητα και ταπεινοφροσύνη.
στ) Η υπερηφάνεια οδηγεί στην καταστροφή.«Η υπερηφάνεια προηγείται τού ολέθρου, και η υψηλοφροσύνη τού πνεύματος προηγείται της πτώσης»
(Παροιμ. 16:18). Αν προσέχουμε την κριτική των φίλων, θα γίνουμε καλύτεροι. Στους κακόβουλους επικριτές μας, αντί να αμυνθούμε και να επιτεθούμε, να δούμε την κριτική τους ως ευκαιρία να εξετάσουμε τους εαυτούς μας.
Είναι αλήθεια, πολλές φορές η κριτική μάς παραλύει. Συνεχώς φοβόμαστε ότι κάποιος μας παρακολουθεί… Αν η κριτική είναι χρήσιμη, θα έχουμε κερδίσει πολλά. Τουλάχιστον, θα μας έχει εκπαιδεύσει στη χάρη της υπομονής και της μακροθυμίας.
Μάλιστα, όσοι ασχολούνται με την εκκλησία, κληρικοί, ιεροκήρυκες, κατηχητές, να προσέξουν την προτροπή του αποστόλου Παύλου: «…ο δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να λογομαχεί, αλλά να είναι ήπιος απέναντι σε όλους, διδαχτικός, ανεξίκακος, και με πραότητα να διδάσκει αυτούς που αντιδρούνε, μήπως και τους δώσει κάποτε ο Θεός μετάνοια για να γνωρίσουν την αλήθεια» (Β΄ Τιμόθ. 2:24,25).
Γιώργος Σ. Κανταρτζής
