Τα καρδιακά νοσήματα αποτελούν την πρώτη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας παγκοσμίως. Πέρα από το φάσμα της νόσου με το οποίο είναι αντιμέτωπος ο ασθενής, υπάρχει σημαντικό κόστος σε πολλούς τομείς, όπως οικογενειακό, κοινωνικό, εργασιακό, ψυχολογικό.
Γράφει ο Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος
Είναι εμφανής η σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης των νοσημάτων της καρδιάς, αλλά και των παραγόντων κινδύνου των καρδιακών παθήσεων.
Άλλωστε, αρκετοί από τους παράγοντες κινδύνου όπως η αρτηριακή υπέρταση ή το κάπνισμα είναι αναστρέψιμοι, ενώ υπάρχουν κι άλλοι όπως το φύλο, η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό που δεν επιδέχονται παρέμβασης.
Ποια είναι τα καρδιακά νοσήματα;
Παρακάτω αναφέρονται νοσήματα της καρδιάς, αλλά και γενικότερα του καρδιαγγειακού συστήματος.
- Στεφανιαία νόσος
- Οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή)
- Καρδιακή ανεπάρκεια
- Μυοκαρδιοπάθειες
- Βαλβιδοπάθειες
- Αρρυθμίες
- Συγγενείς καρδιακές παθήσεις
- Μυοκαρδίτιδα
- Ανεύρυσμα αορτής
- Περιφερική αρτηριακή νόσος
- Φλεβική θρόμβωση
- Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
Τρόποι πρόληψης των καρδιακών νοσημάτων
Για την εμφάνιση των καρδιακών νοσημάτων ευθύνονται ορισμένοι παράγοντες κινδύνου, δηλαδή καταστάσεις που αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης πάθησης του καρδιαγγειακού συστήματος.
Οι παράγοντες κινδύνου διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Τους τροποποιήσιμους και αυτούς που δεν μπορούν να τροποποιηθούν.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν καταστάσεις οι οποίες μπορούν να ελεγχθούν και να αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, οδηγώντας στη μείωση του κινδύνου εκδήλωσης καρδιακής νόσου.
Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν παράγοντες που δεν υπάρχει δυνατότητα παρέμβασης και τροποποίησης της επίδρασής τους στον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Πρόκειται για το φύλο, την ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης καρδιακής νόσου σε μικρή ηλικία (<65 έτη).
Τα καλά νέα είναι πως με την υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής μπορούμε να αποφύγουμε όχι μόνο τα καρδιακά νοσήματα, αλλά και τις καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν, μακροπρόθεσμα, σε καρδιακές παθήσεις. Παρακάτω ακολουθούν ορισμένες συστάσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Διακοπή καπνίσματος
Το κάπνισμα είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για στεφανιαία νόσο, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο περιφερική αρτηριακή νόσο, ανεύρυσμα αορτής, αρτηριακή υπέρταση. Συσχετίζεται με τριπλάσιο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου και διπλάσιο κίνδυνο καρδιαγγειακού θανάτου.
Είναι εμφανές πως πρόκειται για έναν αρκετά σημαντικό παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου. Συγκεκριμένα, το κάπνισμα, μέσω των ουσιών του, οδηγεί σε συσσώρευση αιμοπεταλίων στα τοιχώματα των αγγείων, καθώς και σε μοριακές και βιοχημικές τροποποιήσεις σε σημαντικές διεργασίες.
Μπορεί να προκαλέσει σπασμό των στεφανιαίων αγγείων, διαταραχή της μεταφοράς οξυγόνου, αρρυθμίες (ιδιαίτερα ταχυκαρδίες) και αρτηριακή υπέρταση. Ακόμα, ευθύνεται για στυτική δυσλειτουργία, μία κατάσταση που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε διαταραχή της λειτουργίας των αγγείων, ενώ έχει συσχετιστεί και με υπογονιμότητα.
Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας η διακοπή του καπνίσματος, καθώς μειώνεται σημαντικά ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Προς αυτή την κατεύθυνση υπάρχει δυνατότητα φαρμακευτικής (υποκατάστατα νικοτίνης, σεροτονινεργικές ουσίες) και μη φαρμακευτικής παρέμβασης (όπως η θεραπεία συμπεριφοράς).
Άσκηση
Μέσω της άσκησης ενεργοποιούμε το μεταβολισμό μας, ρυθμίζουμε την καρδιακή συχνότητα (τους παλμούς της καρδιάς ανά λεπτό) αποφεύγοντας τις αρρυθμίες και πετυχαίνουμε τη διατήρηση φυσιολογικού βάρους σώματος.
Επίσης, η άσκηση βοηθάει στην αποφυγή εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης, υψηλής χοληστερόλης και διαβήτη.
Ακόμη, η άσκηση οδηγεί σε μείωση της έκκρισης κορτιζόλης (ορμόνη που σχετίζεται με το στρες) και παράγεται ντοπαμίνη (ουσία που σχετίζεται με αίσθημα ευχαρίστησης κι ικανοποίησης), καθιστώντας την ως το “καλύτερο αντικαταθλιπτικό”.
Προσπαθήστε να ασκείστε για τουλάχιστον 30 λεπτά, τουλάχιστον 4 ημέρες της εβδομάδας. Ιδανικά, η άσκηση πρέπει να είναι μέτριας έντασης, ως επί το πλείστον αερόβια.
Ακόμη κι αν δεν υπάρχει χρόνος για άσκηση, έστω λίγα λεπτά μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Υγιεινή διατροφή
Όσο σημαντική κι αν είναι η άσκηση, ακόμη μεγαλύτερης σημασίας είναι η διατροφή που ακολουθούμε. Ο χρυσός κανόνας είναι η κατανάλωση τροφών χαμηλών σε λιπαρά, αλάτι και χοληστερόλη.
Οι τροφές που προστατεύουν κι ωφελούν την καρδιά είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, ορισμένα είδη ψαριών και τα γαλακτοκομικά προϊόντα που είναι χαμηλά σε λιπαρά.
Σχετικά με τα λιπαρά, υπάρχουν ορισμένοι τύποι που βλάπτουν την καρδιά και το σώμα μας (κορεσμένα, trans λιπαρά) και άλλοι που προσφέρουν όφελος. Τροφές πλούσιες σε κορεσμένο λίπος είναι το κόκκινο κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το φοινικέλαιο, ενώ τροφές πλούσιες σε trans λιπαρά είναι τα αρτοσκευάσματα, τα τυποποιημένα προϊόντα, τα fast foods και η μαργαρίνη.
Επομένως η ένταξη φρούτων και λαχανικών στην καθημερινή διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη καρδιακών νοσημάτων, ενώ μειώνει και την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου.
Από τα ωφέλιμα λιπαρά οξέα, τα πολυακόρεστα (Ω – 3 λιπαρά οξέα) σχετίζονται με μειωμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο και ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Υπάρχουν σε ορισμένα είδη ψαριών (όπως ο σολομός), σε μικρότερες ποσότητες στο λάδι καρύδας και το λάδι σόγιας, ενώ μπορούν να βρεθούν και σε συμπληρώματα διατροφής. Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα υπάρχουν στο ελαιόλαδο και συνοδεύονται με ευνοϊκή επίδραση στα λιπίδια του οργανισμού μας.
Τέλος, η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (ένα ποτήρι την ημέρα) μπορεί να έχει προστατευτική δράση στην καρδιά.
Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
Το αυξημένο σωματικό βάρος συνοδεύεται από διαταραχές του μεταβολισμού που μπορούν οδηγήσουν σε παράγοντες που αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο (αρτηριακή υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδη διαβήτη, μεταβολικό σύνδρομο).
Τα τελευταία χρόνια, ειδικά η παιδική παχυσαρκία σε χώρες των δυτικών κοινωνιών αποτελεί έναν σημαντικό τομέα που χρήζει αξιολόγησης και παρέμβασης, καθώς σχετίζεται με μία ποικιλία παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου και καρδιακών νοσημάτων μακροπρόθεσμα.
Ενδεικτικά αναφέρεται σε πρόσφατα στοιχεία του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) πως το 29% των παιδιών έχουν μεγαλύτερο βάρος από το φυσιολογικό (ειδικά τα αγόρια). Το ενθαρρυντικό είναι πως ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και οι υπόλοιπες μεσογειακές χώρες, πέτυχαν τη μείωση των ποσοστών παιδικής παχυσαρκίας.
Ορισμένοι τρόποι αξιολόγησης του σωματικού βάρους είναι ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) και η περιφέρεια μέσης.
Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index – BMI) είναι το πηλίκο του βάρους προς το ύψος του ατόμου (kg/m2). Αντικατοπτρίζει την παρουσία λίπους στο σώμα και χρησιμοποιείται για το σχεδιασμό της πρόληψης και αντιμετώπισης παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου.
Τιμή ΔΜΣ από 25 και άνω συνδέεται με υψηλότερες τιμές αρτηριακής πίεσης, υψηλότερα επίπεδα λιπιδίων και, γενικότερα, αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.
| Δείκτης Μάζας Σώματος | |
| Λιποβαρές | <18,5 |
| Φυσιολογικό βάρος | 18,5 – 24,9 |
| Υπέρβαρο | 25 – 29,9 |
| Παχυσαρκία κατηγορίας Ι | 30 – 34,9 |
| Παχυσαρκία κατηγορίας ΙΙ | 35 – 39,9 |
| Παχυσαρκία κατηγορίας ΙΙΙ | >40 |
Ωστόσο, ο ΔΜΣ δεν είναι ακριβής δείκτης, γιατί δεν λαμβάνει υπόψη το είδος των ιστών. Για παράδειγμα ένα μυώδες άτομο μπορεί να έχει υψηλό ΔΜΣ, χωρίς να συνοδεύεται από αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Επομένως, για την εκτίμηση του ποσοστού λίπους, την παρουσία παχυσαρκίας και τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων πρέπει πάντα να εξετάζουμε και την περιφέρεια μέσης, καθώς ο προσδιορισμός του Δείκτη Μάζας Σώματος δεν αρκεί.
Συγκεκριμένα, η περιφέρεια μέσης αποτελεί ισχυρότερο παράγοντα εκτίμησης του σπλαχνικού λίπους, δηλαδή του λίπους που βρίσκεται στην κοιλιακή χώρα και αποτελεί απειλή για την υγεία.
Τα τελευταία έτη έχει παρουσιαστεί μία αλλαγή στα όρια, λαμβάνοντας υπόψιν και τον Δείκτη Μάζας Σώματος.
| Δείκτης Μάζας Σώματος (kg/m2) | Περιφέρεια μέσης (cm) (Γυναίκες) | Περιφέρεια μέσης (cm) (Άνδρες) |
| Φυσιολογικό βάρος | ≥80 | ≥90 |
| Υπέρβαρο | ≥80 | ≥100 |
| Παχυσαρκία Ι | ≥105 | ≥110 |
| Παχυσαρκία ΙΙ και ΙΙΙ | ≥115 | ≥125 |
Το μεγάλο όφελος της μείωσης του σωματικού βάρους αντικατοπτρίζεται στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, των επιπέδων της χοληστερόλης και της πιθανότητας εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη.
Με βάση στοιχεία του ΠΟΥ εκτιμάται πως με τον έλεγχο του σωματικού βάρους θα μειωθούν τα ποσοστά των μη μεταδοτικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, του σακχαρώδη διαβήτη και του καρκίνου.
Τακτικός έλεγχος για καρδιακά νοσήματα
Ο τακτικός και προγραμματισμένος έλεγχος από τον ιατρό σας συμβάλλει στην αποφυγή εκδήλωσης παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, στην έγκαιρη παρέμβαση προς ρύθμιση αυτών, αλλά και στην έγκαιρη διάγνωση και την αποτελεσματική αντιμετώπιση καρδιακών νοσημάτων.
Επίσης, ο ιατρός σας θα προγραμματίσει τον κατάλληλο εργαστηριακό έλεγχο.
Μέτρηση χοληστερόλης. Τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης συσχετίζονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο και αποτελούν βασικό παράγοντα πρόκλησης στεφανιαίας νόσου. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο προσδιορισμός της LDL χοληστερόλης, της “κακής” χοληστερόλης.
Κακή, διότι τα επίπεδά της συσχετίζονται θετικά με τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων, αλλά και καρδιαγγειακής θνησιμότητας.
Άλλωστε, μεγάλο πεδίο έρευνας έχει επικεντρωθεί στη δυσλιπιδαιμία και αρκετά νέα φάρμακα έχουν προστεθεί στη θεραπευτική αγωγή αυτής. Άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρδιακών νοσημάτων ή γενετικές μορφές αυξημένης χοληστερόλης, ξεκινούν τον έλεγχο ακόμη και από την παιδική ηλικία.
Μέτρηση αρτηριακής πίεσης. Η αρτηριακή υπέρταση είναι ένας ακόμη παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου που σχετίζεται με την εμφάνιση στεφανιαίας νόσου, περιφερικής αγγειοπάθειας, εγκεφαλικών επεισοδίων και καρδιακής ανεπάρκειας.
Στη διάγνωσή της παίζουν ρόλο οι μετρήσεις που γίνονται από τον ιατρό, αλλά εξίσου σημαντικές είναι οι μετρήσεις που πραγματοποιούνται κατ’ οίκον, στο περιβάλλον όπου ζει το κάθε άτομο, χωρίς να υπάρχει επιβάρυνση από το άγχος που πιθανόν να προκαλούν οι μετρήσεις και η εξέταση από τον ιατρό.
Επίσης, η παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης με μετρήσεις στο σπίτι βοηθούν στην έγκαιρη αναγνώριση αυξημένων τιμών και στον περαιτέρω έλεγχο.
Μέτρηση γλυκόζης νηστείας. Ο προσδιορισμός της γλυκόζης νηστείας μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση σακχαρώδη διαβήτη. Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία νόσος κατά την οποία δεν παράγεται αρκετή ινσουλίνη ή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το μεταβολισμό της γλυκόζης.
Το αποτέλεσμα είναι μία κατάσταση υπεργλυκαιμίας (αυξημένη γλυκόζη αίματος), με επιβλαβείς επιπτώσεις στις αρτηρίες, αλλά και σε άλλα όργανα.
Αυτές είναι οι 3 βασικές μετρήσεις – παθήσεις που είναι καλό να ελέγχονται στα πλαίσια της πρόληψης των καρδιακών νοσημάτων.
Σε κάθε περίπτωση, ανάλογα με το ατομικό ιστορικό, το οικογενειακό ιστορικό και τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης, ο ιατρός σας θα κρίνει τον ενδεδειγμένο έλεγχο που απαιτείται.
Συμπέρασμα
Συμπερασματικά, τα καρδιακά νοσήματα αποτελούν συχνή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας με ποικίλες επιπτώσεις στην υγεία. Ωστόσο, πρόκειται για καταστάσεις που μπορούν, σε μεγάλο βαθμό, να προληφθούν.
Η πρόληψη, μέσω αποφυγής καπνίσματος, υγιεινής διατροφής, άσκησης και τακτικού ελέγχου, μπορεί να οδηγήσει σε αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων και να προσφέρει πολλά οφέλη στην υγεία και τη ζωή μας.
Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος
Πηγές:
- Καρδιολογία (Τούσουλης Δ)
- cardiologynews.gr/paidiki-pachysarkia-pente-anisychitika-stoicheia-gia-tin-evropaiki-perifereia-tou-pou
