Και αφού πολιτικοί και κυβερνήσεις δεν κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το πρόβλημα – όπως και στην Ελλάδα, άλλωστε – οι ίδιοι οι πολίτες αποφάσισαν να αναλάβουν δράση.
Το μποϊκοτάζ των καταστήματα ξεκίνησε από μια ομάδα στο Facebook, με την ονομασία «Γεια σου, επιθεωρητή» («Halo, inspektore» στα κροατικά), το κίνημα απέκτησε υποστήριξη από ομάδες προστασίας των καταναλωτών, συνδικάτα, πολιτικά κόμματα, ακόμη και από τον υπουργό Οικονομίας της χώρας.
Μποϊκοτάζ στην Ελλάδα στις 19 Φεβρουαρίου – Το μήνυμα του ΙΝΚΑ στους καταναλωτές
Η πρωτοβουλία στην Κροατία ξεκίνησε με μηνύματα που κυκλοφόρησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προτρέποντας τους πολίτες να απέχουν από την αγορά οποιουδήποτε προϊόντος. Οι διοργανωτές κάλεσαν αρχικά σε μποϊκοτάζ μεγάλων διεθνών αλυσίδων, όπως η γερμανική Lidl ή η ιταλική discounter Eurospin, και αργότερα σε μποϊκοτάζ της κροατικής αλυσίδας λιανικής Konzum για μια εβδομάδα.
Έκτοτε, το κίνημα έχει εξαπλωθεί σε όλη την περιοχή των Βαλκανίων, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βουλγαρία και την Σερβία, ενώ στον «χορό» του μποϊκοτάζ μπαίνει πλέον και η Ελλάδα.
Το ΙΝΚΑ καλεί τους Έλληνες σε μποϊκοτάζ στις 19 Φεβρουαρίου
Σε μποϊκοτάζ καλεί τους πολίτες, την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025, το ΙΝΚΑ Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδας, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη ακρίβεια.
Όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση, «το ΙΝΚΑ Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδας καλεί τους πολίτες καταναλωτές την Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2025 να μην ξοδέψουμε ούτε καν ένα ευρώ στην αγορά. Εάν είναι δυνατόν, να μην πληρώσουμε εκείνη την ημέρα του μήνα, 19 Φεβρουαρίου 2025, ούτε ένα ευρώ σε τράπεζες, κράτος, νερό, ρεύμα, τηλέφωνα, καύσιμα, σούπερ μάρκετ, καφέ, εστιατόρια, εμπορική αγορά, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά καταστήματα και πουθενά στην αγορά».
ΙΝΚΑ: Αφεντικά της αγοράς είναι οι πολίτες καταναλωτές
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά το Ινστιτούτο Καταναλωτών, «ας στείλουμε όλοι μαζί το μήνυμα πως αφεντικά της αγοράς είναι οι πολίτες καταναλωτές. Φτάνει πια με την κοροϊδία, παραπλάνηση, αισχροκέρδεια, κερδοσκοπία εις βάρος των πολιτών καταναλωτών».
«Όλοι είμαστε πολίτες καταναλωτές και πόσο άλλο θα αντέξουμε να μην τα βγάζουμε πέρα; Φτάνει και δεν φτάνει να έχουμε λεφτά μέχρι τα μισά του μήνα. Πόσο ακόμα ανοχή; Μια ημέρα, είναι αυτή που πρέπει να δείξουμε την δύναμή μας», υπογραμμίζει.
Λιγότερο ψωμί στο καλάθι
Το πρόβλημα είναι διττό – αφενός οι υψηλές τιμές καθιστούν δύσκολο για πολλούς καταναλωτές να τα βγάλουν πέρα, αφετέρου οι τοπικοί παραγωγοί λένε ότι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις μεγάλες αλυσίδες, λόγω των φθηνότερων εισαγωγών και τα χρήματα που τους καταβάλλονται, και δεν καλύπτουν το κόστος παραγωγής.
Το κόστος διαβίωσης αυξάνεται σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς οι μισθοί και τα ημερομίσθια δεν συμβαδίζουν με την αύξηση των τιμών των τροφίμων.
Στον εναρμονισμένο δείκτη τιμών καταναλωτή της Eurostat, ο μέσος όρος της ΕΕ για τις τιμές των τροφίμων διαμορφώθηκε στις 145,2 μονάδες τον Δεκέμβριο του 2024, από τη βάση των 100 μονάδων το 2015.
Στη ζώνη του ευρώ, η Eurostat εκτίμησε ότι ο ετήσιος πληθωρισμός ήταν 2,5% τον Ιανουάριο. Ο πληθωρισμός για τα είδη διατροφής, το αλκοόλ και τον καπνό διαμορφώθηκε στο 2,3%.
Διάδοση του μποϊκοτάζ στα Δυτικά Βαλκάνια
Χαρακτηριστικό είναι ότι και οι καταναλωτές στις υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ χώρες, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Σερβία, Βόρεια Μακεδονία και Μαυροβούνιο, ακολουθούν επίσης την τακτική τού μποϊκοτάζ.
Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, για παράδειγμα, όπου η ακρίβεια «καλπάζει» – το βιοτικό επίπεδο μειώνεται, καθώς οι μισθοί δεν μπορούν να συμβαδίσουν με το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης – η άτυπη ομάδα «Bojkot u BiH» κάλεσε σε μποϊκοτάζ των μεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης, μέσω των social media στις 7 και 8 Φεβρουαρίου. Αποτέλεσμα; Ο τζίρος μειώθηκε και τις δύο ημέρες.
Στις 31 Ιανουαρίου και στις 7 Φεβρουαρίου, τα σούπερ μάρκετ στη Βόρεια Μακεδονία ήταν μισοάδεια, με τον κόσμο να ψωνίζει από τις λαϊκές αγορές και τα τοπικά καταστήματα ή να μην ψωνίζει καθόλου. Οι πολίτες υποστηρίζουν την εκστρατεία, αν και δεν είναι σίγουροι κατά πόσο ένα μποϊκοτάζ μιας ημέρας μπορεί να λύσει τα προβλήματα, υποστηρίζοντας ότι οι τιμές αυξάνονται διαρκώς, ενώ οι μισθοί είναι στάσιμοι.
Πριν από το μποϊκοτάζ, πάντως, ορισμένοι έμποροι λιανικής ανακοίνωσαν εκπτώσεις και παροχές για τους καταναλωτές, ενώ κατηγόρησαν τους προμηθευτές για την αύξηση των τιμών.
Μποϊκοτάζ σε Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία
Η σερβική καταναλωτική οργάνωση «Efektiva» κάλεσε τους καταναλωτές σε μονοήμερο μποϊκοτάζ των αλυσίδων λιανικής στις 31 Ιανουαρίου, υπενθυμίζοντας ότι τον περασμένο Οκτώβριο η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού κίνησε διαδικασία κατά τεσσάρων αλυσίδων λιανικής, με την υποψία του καθορισμού τιμών. Προανήγγειλε επίσης νέο μποϊκοτάζ, με το σύνθημα «Θέλετε να σας ληστέψουν ή όχι;». Ξεκινώντας από τις 10 Φεβρουαρίου, οι καταναλωτές καλούνται να μποϊκάρουν πέντε μεγάλες αλυσίδες λιανικής πώλησης – Delhaize, Mercator, Univexport, DIS και Lidl – για πέντε ημέρες.
Μποϊκοτάζ πραγματοποιήθηκε και στο Μαυροβούνιο στις 31 Ιανουαρίου, καθώς και στις 7-8 Φεβρουαρίου. «Κάθε μέρα γινόμαστε μάρτυρες πρωτοφανών αυξήσεων στις τιμές των βασικών προϊόντων, ενώ οι ιδιοκτήτες των μεγάλων αλυσίδων συσσωρεύουν κέρδη εις βάρος του λαού. Ήρθε η ώρα να πούμε: αρκετά!», ανέφερε η οργάνωση «Εναλλακτικό Μαυροβούνιο» στα κοινωνικά δίκτυα. Η δράση υποστηρίχθηκε ακόμη και από τον πρωθυπουργό της χώρας, από ΜΚΟ και συνδικάτα.
Η ιδέα εξαπλώθηκε και στην Βουλγαρία, όπου τέσσερις οργανώσεις κάλεσαν σε μποϊκοτάζ των καταστημάτων λιανικής πώλησης και των παντοπωλείων στις 13 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με τον Velizar Enchev, συντονιστή της πρωτοβουλίας και πρώην πρέσβη της Βουλγαρίας στην Κροατία.
Διαφορετική εικόνα σε Ρουμανία και Αλβανία – Ψώνια στην Ιταλία για τους Σλοβένους
Δεν έχουν επηρεαστεί από το κίνημα μέχρι στιγμής η Αλβανία και η Σλοβενία, ενώ οι Ρουμάνοι παραμένουν σε στάση αναμονής.
Ορισμένοι πολιτικοί προέτρεψαν τους Ρουμάνους να μποϊκοτάρουν τα σούπερ μάρκετ για μία ημέρα, υποστηρίζοντας ότι δεν πωλούν ρουμανικά προϊόντα. Αντιθέτως, ο υπουργός Γεωργίας Florin-Ionuț Barbu δήλωσε πως πιστεύει ότι ένα τέτοιο μποϊκοτάζ θα σήμαινε «τη χρεοκοπία των ρουμανικών μεταποιητών», καθώς το 70% των προϊόντων που διατίθενται στα καταστήματα λιανικής στη Ρουμανία παρασκευάζονται από ρουμανικές εταιρείες επεξεργασίας τροφίμων.
Στην Αλβανία δεν έχει υπάρξει μποϊκοτάζ των σούπερ μάρκετ, παρά τις σποραδικές εκκλήσεις στα κοινωνικά δίκτυα. Η κυβέρνηση αύξησε πέρυσι τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, αύξησε τις συντάξεις και φέτος μείωσε τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος. Η αύξηση των μισθών και των συντάξεων δεν συνοδεύτηκε από σημαντική αύξηση των τιμών στα σούπερ μάρκετ.
Ούτε στην Σλοβενία υπήρξε οργανωμένο μποϊκοτάζ καταστημάτων, αν και οι υψηλές τιμές των τροφίμων αποτελούν μείζον θέμα στη δημόσια συζήτηση. Σύμφωνα με την εθνική στατιστική υπηρεσία, οι τιμές των τροφίμων και των μη αλκοολούχων ποτών σταθεροποιήθηκαν το 2024, μετά από μια περίοδο αλματώδους αύξησης. Ωστόσο, τα εμπορικά κέντρα στις σλοβενικές πόλεις κατά μήκος των κροατικών συνόρων κατέγραψαν αύξηση της επισκεψιμότητας κατά τη διάρκεια του κροατικού μποϊκοτάζ.
Οι αγοραστές από την Κροατία λένε ότι τα τρόφιμα και τα προϊόντα καθαρισμού στην Σλοβενία είναι πολύ φθηνότερα. Εν τω μεταξύ, οι Σλοβένοι αγοραστές κατευθύνονται συχνότερα στη γειτονική Ιταλία για φθηνότερες αγορές.
Το μποϊκοτάζ έφερε πλαφόν – όχι παντού…
Το αν τα μποϊκοτάζ έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα πέρα από την ευαισθητοποίηση του κοινού, μένει να το δούμε, αλλά μια πρώτη αντίδραση ήταν η κίνηση πολιτικών σε ορισμένες χώρες να ζητήσουν την επιβολή ανώτατων τιμών (πλαφόν) σε κάποια βασικά προϊόντα.
Η κυβέρνηση της Σερβικής Δημοκρατίας (Βοσνία – Ερζεγοβίνη) ανακοίνωσε ενισχυμένους ελέγχους επιθεώρησης και αυστηρότερες ποινές για τους λιανοπωλητές που αυξάνουν αδικαιολόγητα τις τιμές, ενώ η κυβέρνηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης υποσχέθηκε να «παγώσει» τις τιμές για 50 προϊόντα.
Στην Βουλγαρία, η κεντροαριστερή συμμαχία BSP – Ενωμένη Αριστερά κατέθεσε νομοσχέδιο για τον καθορισμό ανώτατου ορίου προσαυξήσεων στα βασικά τρόφιμα, δήλωσε η βουλευτής Νίνα Ντιμίτροβα, σύμφωνα με το European Newsroom. Το MRF – Νέα Αρχή κατέθεσε επίσης παρόμοιο νομοσχέδιο. Οι δύο πολιτικές δυνάμεις ανησυχούν ότι εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες δεν μπορούν να αγοράσουν τα πιο βασικά τρόφιμα, λόγω του υψηλού πληθωρισμού.
Η κροατική κυβέρνηση απάντησε στα μποϊκοτάζ με την επέκταση του καταλόγου των προϊόντων που υπόκεινται σε πλαφόν κατά 40 νέα προϊόντα, μεταξύ άλλων αλεύρι, γάλα, κρέας, ψωμί, αρτοσκευάσματα, χυμούς και προϊόντα υγιεινής.
Πολύ κακό για το τίποτα;
Παραμένει αμφίβολο κατά πόσο το μποϊκοτάζ μπορεί να συμβάλει στην επιβράδυνση του πληθωρισμού.
Σε κάθε περίπτωση, ο κόσμος στην Ελλάδα και στις βαλκανικές χώρες έχει εξαντληθεί αλλά και αγανακτήσει με την ακρίβεια, ειδικά όταν βλέπει ότι ακόμα και τα βασικά είδη διατροφής στα εγχώρια σούπερ μάρκετ είναι ακριβότερα από ό,τι σε ορισμένα από τα πιο ανεπτυγμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης – στα οποία, ωστόσο, οι μισθοί είναι τουλάχιστον τριπλάσιοι.
