Ενόψει του αυριανού εορτασμού της επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940, ας σταθούμε για λίγο πίσω από τις γνωστές ημερομηνίες και τα συνθήματα. Ας γυρίσουμε τη ματιά μας στον Κολινδρό εκείνης της εποχής.
του Δημήτριου Χλεμέ
Σ’ έναν τόπο που μπορεί να βρισκόταν μακριά από τα χαρακώματα, μα είδε τα παιδιά του να πολεμούν στα βουνά της Ηπείρου και ένιωσε τον πόλεμο βαθιά στην ψυχή του.
Ο Κολινδρός λίγο πριν το ΟΧΙ
Το φθινόπωρο του 1940 ο Κολινδρός ήταν μια μικρή αγροτική κοινότητα, ζωντανή και αυτάρκης. Οι περισσότεροι κάτοικοι δούλευαν τη γη – σιτάρι, καλαμπόκι, όσπρια, λίγα αμπέλια. Τα καφενεία της πλατείας ήταν το κέντρο της ζωής. Εκεί μαζεύονταν οι άντρες, συζητούσαν για τη σοδειά, τις τιμές και –ψιθυριστά– για τον πόλεμο που φούντωνε στα Βαλκάνια.
Πρόεδρος της κοινότητας ήταν τότε ο Βασίλειος Κομψελίδης, άνθρωπος πράος αλλά αποφασιστικός. Είχε μάθει να κρατά ισορροπίες, να ακούει και να πράττει. Δίπλα του στάθηκαν οι δάσκαλοι του δημοτικού– Κολινδρινοί και μετατεθειμένοι από άλλες περιοχές – που δίδασκαν στα σχολεία του χωριού, και οι δύο ιερείς–εφημέριοιτων ενοριών του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Θεοδώρας. Ήταν άνθρωποι με επιρροή και κύρος. Μορφές που κράτησαν την ενότητα του τόπου μέσα από την πίστη, τη μόρφωση και την ψυχραιμία.
Το ραδιόφωνο ήταν σπάνιο αγαθό. Οι ειδήσεις έφταναν κυρίως από ταχυδρόμους και περαστικούς. Η ζωή συνέχιζε τους ρυθμούς της, ώσπου ήρθε εκείνο το πρωινό.
Το ξημέρωμα του πολέμου
Ξημέρωσε Δευτέρα, 28 Οκτωβρίου. Το αγιάζι κατέβαινε από τον Όλυμπο και τα σπίτια ξυπνούσαν με το τρίξιμο των ξύλων στο τζάκι. Στην πλατεία, ο κοινοτικός αγγελιοφόρος έφερε την είδηση: «Πόλεμος με την Ιταλία!» Μέσα σε λίγη ώρα ολόκληρος ο Κολινδρός αναστατώθηκε.
Η καμπάνα της εκκλησίας χτύπησε. Όμως, όχι για γιορτή… Ο κόσμος μαζεύτηκε έξω από το κοινοτικό γραφείο. Ο πρόεδρος διάβασε το τηλεγράφημα της επιστράτευσης. Οι άντρες, όσοι ανήκαν στις στρατιωτικές κλάσεις, πήραν την εντολή να παρουσιαστούν. Οι γυναίκες στάθηκαν γύρω τους, σιωπηλές.
Θυμούνταν μέχρι πρόσφατα οι παλιότεροι πως, εκείνο το πρωινό, οι δάσκαλοι άφησαν το σχολείο κι έτρεξαν να βοηθήσουν στην καταγραφή των στρατεύσιμων. Οι δύο ιερείς τέλεσαν μικρό αγιασμό, ευλογώντας τους άντρες πριν την αναχώρηση…
Οι ώρες της αναχώρησης
Μέσα σε μια μέρα, ο τόπος άλλαξε. Οι δρόμοι γέμισαν ανθρώπους με μικρές αποσκευές: ένα δέμα με ρούχα, λίγο ψωμί, μια φωτογραφία. Η επιστράτευση δεν είχε φωνές! Είχε βλέμματα! Οι γυναίκες σταύρωναν τους άντρες στην πόρτα και τους έδιναν ένα κομμάτι βασιλικό.
Από τον Κολινδρό ξεκίνησαν πεζοί ή με κάρα προς το Αιγίνιο, όπου επιβιβάζονταν στο τρένο για τη Θεσσαλονίκη και από εκεί προς το μέτωπο της Ηπείρου. Οι περισσότεροι πίστευαν πως θα γυρίσουν γρήγορα – «να ρίξουμε δυο τουφεκιές και να τελειώσει!». Κανείς δεν φανταζόταν το μέγεθος του αγώνα που ακολουθούσε.
Η ζωή που έμεινε πίσω
Ο πόλεμος έφυγε, μα ο Κολινδρός έμεινε. Όσοι έμειναν πίσω και οι γυναίκες κράτησαν το χωριό όρθιο. Μάζευαν τη σοδειά, φρόντιζαν τα ζώα, πήγαιναν στην εκκλησία για να ανάψουν ένα κερί. Το σχολείο λειτούργησε με δυσκολία. Τα παιδιά διάβαζαν με το νου τους στους πατεράδες τους.
Η καθημερινότητα έγινε αναμονή. Τα γράμματα από το μέτωπο έφταναν με καθυστέρηση, πολλές φορές με μουσκεμένα χαρτιά και κακογραμμένα γράμματα. Οι εφημερίδες που κυκλοφορούσαν στην Κατερίνη –όπως η “Μακεδονία” και η “Εστία”– έγραφαν για νίκες στην Πίνδο, κι ο κόσμος τις διάβαζε με λαχτάρα.
Από το ΟΧΙ στη μνήμη
Η 28η Οκτωβρίου δεν ήταν για τους Κολινδρινούς μόνο ένα ιστορικό γεγονός. Ήταν η μέρα που χώρισε τη ζωή τους στα δύο: πριν και μετά. Κι όταν, μήνες αργότερα, ήρθαν τα πρώτα τραγικά νέα από το μέτωπο, η πλατεία ξαναμαζεύτηκε όπως τότε, μα με σιωπή.
Μετά την Κατοχή και τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν, οι παλιοί έλεγαν συχνά πως «εκείνο το πρωινό έδειξε ποιοι είμαστε». Δεν χρειάστηκαν μεγάλα λόγια – ο τόπος μίλησε με τη στάση του…
Ο Κολινδρός του 1940 ήταν ένας μικρός κόσμος, αλλά καθρέφτισε όλη την Ελλάδα. Με απλότητα, με ήθος, με εκείνη τη βαθιά συνείδηση του χρέους που δεν χρειάζεται στόμφο.
Κάθε φορά που πλησιάζει η 28η Οκτωβρίου, δεν θυμόμαστε μόνο την ημερομηνία. Θυμόμαστε τον τρόπο που οι άνθρωποι του τόπου μας στάθηκαν απέναντι στην ιστορία – με καθαρή ματιά και σιωπηλή δύναμη!
Χρόνια πολλά στην πατρίδα μας!
Με μνήμη καθαρή και λευτεριά στην ψυχή!
