Η Κυνηγετική Ομοσπονδία Μακεδονίας – Θράκης (ΚΟΜΑΘ), ως ένας από τους πλέον ενεργούς θεσμικούς φορείς στη διαχείριση της άγριας πανίδας και την υπεράσπιση της ισορροπίας ανθρώπου – φύσης, αναλαμβάνει δημόσια θέση απέναντι σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη και πρωτόγνωρη απόφαση: τη σύλληψη και μετεγκατάσταση λύκων από τον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Η απόφαση αυτή, η οποία συνοδεύεται από Εισαγγελική παρέμβαση και είναι άμεσα εκτελεστέα, εγείρει μια σειρά από σοβαρά ερωτήματα, τόσο πρακτικά όσο και οικολογικά.
Μέσα από τεκμηριωμένες παρατηρήσεις και επιστημονικά επιχειρήματα, η Κυνηγετική Ομοσπονδία Μακεδονίας – Θράκης (ΚΟΜΑΘ) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου τονίζοντας τις επιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν.
Η απόφαση για τη διαδικασία αυτή, χωρίς προηγούμενο στην ελληνική πραγματικότητα, φέρνει στο φως τα σύνθετα ζητήματα διαχείρισης της άγριας ζωής. Το άρθρο που ακολουθεί επιχειρεί να αναδείξει όλες τις πτυχές αυτής της δύσκολης εξίσωσης, με οδηγό την τεκμηριωμένη τοποθέτηση της Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Μακεδονίας – Θράκης (ΚΟΜΑΘ)
Σύλληψη και μεταφορά λύκων – σκέψεις και προβληματισμοί
Η σύλληψη και μεταφορά λύκων (Canis lupus) από μία περιοχή σε άλλη, όπου ήδη υπάρχει εγκατεστημένος πληθυσμός, αποτελεί μια σύνθετη διαχειριστική πρακτική, η οποία πρέπει να πληροί συγκεκριμένες οικολογικές προϋποθέσεις.
Σκοπός τέτοιων παρεμβάσεων μπορεί να είναι η ενίσχυση της γενετικής ποικιλότητας των λύκων μιας γεωγραφικά απομονωμένης περιοχής, η ενίσχυση πληθυσμού λύκου που έχει υποστεί συρρίκνωση, η απομάκρυνση ατόμων από περιοχές που παρατηρείται υπερπληθυσμός, η απομάκρυνση ατόμων τα οποία εκδηλώνουν αντισυμβατική συμπεριφορά, η άμβλυνση των επιπτώσεων σε φυσικούς πληθυσμούς άλλων άγριων ζώων (πχ ελάφια), η απομάκρυνση ατόμων που δημιουργούν προβλήματα στον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του κ.α..
Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται, μεταξύ άλλων, για τη σύλληψη και μεταφορά λύκων από περιοχή σε περιοχή είναι οι εξής:
- Μελέτη του ισχύοντος Νομικού Πλαισίου και λήψη απαιτούμενων αδειών
Η σύλληψη και μεταφορά λύκων διέπεται από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, καθώς το είδος προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης και την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (άρθρο 16) και απαιτούνται ειδικές άδειες από τις αρμόδιες αρχές, ειδικά αν η σύλληψη αφορά πληθυσμούς λύκων κάτω από τον 39ο παράλληλο (χονδρικά προσδιορίζεται νοτιότερα από τη νοητή γραμμή που ενώνει τον Βόλο με το Μεσολόγγι).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2023) έχει τονίσει ότι η εφαρμογή οποιουδήποτε διαχειριστικού μέτρου για τους λύκους, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, πρέπει να τεκμηριώνεται επιστημονικά και να είναι συμβατή με το καθεστώς προστασίας του είδους.
Ωστόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε πρόσφατα (08-05-2025) την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τροποποίηση του καθεστώτος προστασίας του λύκου, εγκρίνοντας τη μεταφορά του από το Παράρτημα IV («αυστηρά προστατευόμενο») στο Παράρτημα V («προστατευόμενο») της Οδηγίας 92/43. Η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής, η οποία καταρτίστηκε μετά από σχετικό ψήφισμα του Κοινοβουλίου εγκρίθηκε με 371 ψήφους υπέρ, 162 κατά και 37 αποχές. Η απόφαση αυτή αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα προς μια πιο ρεαλιστική και ισορροπημένη προσέγγιση για τη διαχείριση των μεγάλων σαρκοφάγων στην Ευρώπη.
Για να τεθεί σε ισχύ, η νέα νομοθεσία απαιτεί την τελική έγκριση από το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ, το οποίο ενέκρινε ήδη την πρόταση της Επιτροπής στις 16 Απριλίου 2025. Η οδηγία θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους 18 μήνες για να τη μεταφέρουν στο εθνικό τους δίκαιο. Μετά από την ενσωμάτωση της οδηγίας στην Εθνική Νομοθεσία η επιστημονική κοινότητα και η Διοίκηση θα αποκτήσουν μεγαλύτερη ευελιξία στην εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων επιπτώσεων από τον υπερπληθυσμό ή την ανεπιθύμητη παρουσία του λύκου σε συγκεκριμένες περιοχές.
- Αποτύπωση της γενετικής ταυτότητας και εξέταση της υγείας των υπό σύλληψη και μεταφορά ατόμων
Τα προς σύλληψη και μεταφορά άτομα λύκου πρέπει να προέρχονται από πληθυσμούς γενετικά «καθαρούς» (αποκλεισμός υβριδίων) και συμβατούς με τους πληθυσμούς των περιοχών υποδοχής, ώστε να αποφεύγεται η γενετική μόλυνση. Επιπλέον, απαιτείται κατάλληλος υγειονομικός έλεγχος ώστε να αποκλειστεί η μεταφορά παθογόνων στους πληθυσμούς των περιοχών υποδοχής.
- Υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας (ζωοχωρητικότητα) των ενδιαιτημάτων της περιοχής υποδοχής
Ο Υπολογισμός της φέρουσας ικανότητας μιας περιοχής και ο υπολογισμός των ικανοποιητικών τιμών διατήρησης ενός είδους, όπως του λύκου, είναι πολυπαραμετρική, πολύπλοκη, πολυδάπανη και χρονοβόρα διαδικασία. Η περιοχή υποδοχής πρέπει να διαθέτει επαρκείς φυσικούς πόρους (τροφή, κάλυψη κ.α.) ασφαλή «καταφύγια» (περιοχές με χαμηλά επίπεδα ανθρωπογενούς όχλησης), ενώ πρέπει να εξασφαλίζεται η μη σύγκρουση ζώων και ανθρώπου ώστε να μπορεί να υποστηρίξει επιπλέον άτομα χωρίς να διαταραχθεί η ισορροπία του οικοσυστήματος ή ο ήδη υπάρχων πληθυσμός.
- Διασφάλιση της μη διατάραξης της κοινωνικής δομής του υπάρχοντος πληθυσμού και των επικρατειών των μελών του
Οι λύκοι είναι ζώα που εκδηλώνουν έντονη χωροκρατικότητα με σταθερή κοινωνική ιεραρχία. Η παρείσφρηση νέων ατόμων λύκων σε ήδη διαμορφωμένες χωροκράτειες μπορεί να οδηγήσει σε έντονες ενδοειδικές συγκρούσεις ή στην εκδίωξη, ακόμα και θανάτωση, των νεοεισερχόμενων ατόμων.
- Εξασφάλιση κοινωνικής αποδοχής και ενημέρωση τοπικών πληθυσμών
Η επιτυχία τέτοιων ενεργειών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αποδοχή της τοπικής κοινωνίας. Απαιτείται η συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών (κτηνοτρόφοι, κυνηγοί, περιπατητές, τοπική αυτοδιοίκηση κ.α.) και η διεξαγωγή δράσεων ενημέρωσης.
- Εξασφάλιση πόρων
Για την υλοποίηση του εγχειρήματος απαιτούνται σημαντικοί οικονομικοί πόροι και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό (Δασολόγοι, Βιολόγοι, Κτηνίατροι κ.α.) οι οποίοι είναι απαραίτητο να είναι γνώστες της βιολογίας, των τεχνικών σύλληψης, χειρισμού και μεταφοράς των ζώων (εν προκειμένω των λύκων), ενώ παράλληλα να είναι άριστοι γνώστες των περιοχών που θα πραγματοποιηθούν οι συλλήψεις.
Συμπεράσματα
Ειδικά για την σύλληψη και μεταφορά ατόμων λύκων από τον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας έχει εκδοθεί Εισαγγελική παρέμβαση η οποία είναι άμεσα εκτελεστέα. Ωστόσο θεωρούμε ότι πριν την υλοποίησή της πρέπει να ληφθούν υπόψη και να βρεθεί λύση στα παρακάτω:
Α) Είναι σχεδόν αδύνατον να εντοπιστούν και να συλληφθούν όλα τα άτομα λύκου που διαβιούν στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας
Β) Ακόμα κι αν ήταν δυνατόν να συλληφθούν και να απομακρυνθούν όλοι οι λύκοι της περιοχής, το επόμενο χρονικό διάστημα, τον χώρο τους θα καταλάμβαναν άλλα άτομα του είδους από γειτονικές περιοχές που αποδεδειγμένα διαβιούν.
Γ) Αν καταστεί δυνατή η μεταφορά σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, τα απελευθερωθέντα ζώα θα αντιμετωπίσουν κινδύνους από τις ήδη εγκαταστημένες ομάδες οπότε θα αναζητήσουν, εκδιωγμένα, ασφαλείς χώρους σε υποβαθμισμένα ενδιαιτήματα όπως είναι οι κατοικημένες περιοχές (αστικές και περιαστικές) και θα στραφούν σε ανθρωπογενείς πηγές τροφής (σκουπίδια, κροκέτες σε θέσεις τροφοληψίας αδέσποτων ζώων κ.α), αδέσποτα ζώα ή ζώα συντροφιάς κ.α. δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα.
Δ) Η μεταφορά σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, όπου παρατηρούνται έντονες συγκρούσεις (θηρεύσεις κυνηγετικών σκύλων, εμφάνιση κοντά σε οικισμούς, επιπτώσεις στην κτηνοτροφία κ.α.), εγείρει σημαντικά ζητήματα ομαλής συμβίωσης ανθρώπου και λύκου (αύξηση επιπτώσεων, αύξηση πιθανότητας επίθεσης νεαρών λύκων σε ανθρώπους, αύξηση πιθανότητας θανάτωσης λύκων από χρήστες που θίγονται κ.α.
Οι παραπάνω προβληματισμοί, προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά και ανησυχία σε χρήστες και επιστήμονες για το σχεδιασμό και την υλοποίηση της σύλληψης και της μετεγκατάστασης των λύκων της Πάρνηθας, μια διαδικασία που είναι πρωτόγνωρη για τη χώρα μας. Αναμένεται να αποδειχθεί στην πράξη, αν και κατά πόσο είμαστε έτοιμοι για ένα τέτοιο εγχείρημα.
