Ιλιγγιώδεις εξελίξεις στην γενετική θεραπεία της δυσλιπιδαιμίας, ραγδαία πρόοδος στον καρκίνο του πνεύμονα και στο μελάνωμα, χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης σε διαγνωστικά μοντέλα, εμβόλια κατά της ελονοσίας και του AIDS, χρήση βλαστοκυττάρων κατά της Parkinson, και αντισώματα για τις μεταστάσεις στον εγκέφαλο αντιπροσωπεύουν μερικές από τις σημαντικότερες κλινικές δοκιμές που ήδη «τρέχουν».
Ας τις δούμε πιο αναλυτικά:
Γενετική αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας
Περίπου 1 στους 300 ανθρώπους γεννιέται με ετερόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία, γεγονός που την καθιστά μία από τις πιο κοινές κληρονομικές γενετικές παθήσεις. Η ασθένεια προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο PCSK9, το οποίο κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη που διασπά τους υποδοχείς της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL). Αν και οι στατίνες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε αυτούς τους ασθενείς, οι περισσότεροι δεν είναι σε θέση να επιτύχουν τα βέλτιστα επίπεδα LDL χοληστερόλης σε χρόνια θεραπεία.
Η δοκιμή heart-1 είναι μια παγκόσμια πρώτη σε άνθρωπο μελέτη της in vivo επεξεργασίας βάσεων του DNA με στόχο το PCSK9 για τη διαρκή μείωση της LDL χοληστερόλης. Το VERVE-101 είναι ένα ερευνητικό, in vivo, φάρμακο σχεδιασμένο ως εφάπαξ θεραπεία, που χορηγείται με ενδοφλέβια έγχυση σε άτομα με ετερόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία (HeFH), αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο (ASCVD) και ανεξέλεγκτη υπερχοληστερολαιμία και αδρανοποιεί το PCSK9 στο ήπαρ για να μειώσει σταθερά την «κακή» χοληστερόλη LDL που προκαλεί ασθένειες.
AI για πρώιμη διάγνωση καρκίνου του πνεύμονα
Μια τυχαιοποιημένη δοκιμή ελέγχου με 150.000 ασθενείς σε έξι νοσοκομεία του Ηνωμένου Βασιλείου δοκιμάζει εάν η τεχνητή νοημοσύνη (AI) που εφαρμόζεται κατά την ακτινογραφία θώρακα, μειώνει το χρόνο μέχρι την αξονική τομογραφία και τη διάγνωση. Η αναμονή για τα αποτελέσματα μιας εξέτασης είναι μια περίοδος αγωνίας για τους ασθενείς. Εάν υπάρχει υποψία καρκίνου του πνεύμονα, οι ασθενείς συχνά παραπέμπονται για αξονική τομογραφία που μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω άγχος. Συνήθως, οι ασθενείς και οι γιατροί τους δεν λαμβάνουν αμέσως αυτά τα αποτελέσματα και μπορεί να υπάρξουν μεγαλύτερες καθυστερήσεις
Η δοκιμή θα ολοκληρωθεί το καλοκαίρι του 2024. Οι επιστήμονες, με βάση την προηγούμενη έρευνά τους, πιστεύουν ότι θα είναι σε θέση να εντοπίσουν τον καρκίνο του πνεύμονα νωρίτερα και να μειώσουν το χρόνο μέχρι τη διάγνωση έως και 50%.
Εμβόλιο Τ κυττάρων για το AIDS
Ο σκοπός της δοκιμής είναι να αξιολογήσει την ασφάλεια, την αντιδραστικότητα και την ανοσογονικότητα του VIR-1388, ενός εμβολίου για την πρόληψη της μόλυνσης από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) σε ενήλικες με καλή υγεία χωρίς HIV. Αυτή η φάσης 1, τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, πολυκεντρική μελέτη περιλαμβάνει ενήλικες 18-55 ετών, οι οποίοι θα λάβουν ένα από τα τρία επίπεδα δόσης του VIR-1388 ή του εικονικού φαρμάκου.
Το VIR-1388 είναι ένα εμβόλιο φορέα κυτταρομεγαλοϊού (CMV) που έχει σχεδιαστεί για να καθοδηγεί το ανοσοποιητικό σύστημα να παράγει Τ-κύτταρα που μπορούν να αναγνωρίσουν τον HIV και να σηματοδοτήσουν μια ανοσολογική απόκριση για να τον αποτρέψουν να προκαλέσει παρατεταμένη μόλυνση. Ο CMV είναι παρών σε μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν με CMV δεν εμφανίζουν συμπτώματα και δεν γνωρίζουν καν ότι συμβιώνουν με τον ιό. Ο ιός παραμένει ανιχνεύσιμος στο σώμα εφ’ όρου ζωής, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να βοηθήσει με ασφάλεια το σώμα να διατηρήσει το υλικό του εμβολίου HIV για μεγάλο χρονικό διάστημα, δυνητικά ξεπερνώντας την εξασθένηση που παρατηρείται με τους περισσότερους βραχύβιους φορείς εμβολίων.
Η μελέτη περιλαμβάνει δύο μέρη, το πρώτο θα συμπεριλάβει έναν περιορισμένο αριθμό θετικών για ανθρώπινο κυτταρομεγαλοϊό (ΗCMV) ατόμων σε μη αναπαραγωγική ηλικία και το δεύτερο έναν ευρύτερο πληθυσμό θετικών σε αναπαραγωγική ηλικία (που θα πρέπει να χρησιμοποιούν δύο μορφές αντισύλληψης). Πρόσφατα χορηγήθηκε δόση στους πρώτους συμμετέχοντες στη μελέτη. Η δοκιμή διεξάγεται από το Δίκτυο Δοκιμών Εμβολίων για τον HIV σε δέκα τοποθεσίες στις ΗΠΑ και σε δύο τοποθεσίες στη Νότια Αφρική, με την υποστήριξη του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ και του Ιδρύματος Bill & Melinda Gates.
Βλαστοκύτταρα για τη νόσο του Πάρκινσον
Η νόσος του Πάρκινσον εμφανίζεται όταν μια περιοχή του εγκεφάλου αρχίζει να χάνει νευρικά κύτταρα που παράγουν μια χημική ουσία που ονομάζεται ντοπαμίνη, η οποία, μεταξύ άλλων βοηθά στη ρύθμιση της κίνησης του σώματος. Η απώλεια αυτών των νευρικών κυττάρων οδηγεί σε μείωση της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Μία από τις πιο πολλά υποσχόμενες θεραπείες μέχρι σήμερα είναι η μεταμόσχευση κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη στον εγκέφαλο.
Η δοκιμή STEM-PD θα μεταμοσχεύσει ντοπαμινεργικούς νευρώνες που προέρχονται από ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα στον εγκέφαλο ασθενών ηλικίας 50-75 ετών με μέτρια νόσο του Πάρκινσον. Η δοκιμή είναι σημαντική τόσο επειδή είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζεται θεραπεία με ανθρώπινα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα στη νόσο του Πάρκινσον, όσο και επειδή στοχεύει άτομα με μέτρια νόσο, δίνοντάς τους περισσότερες πιθανότητες να επωφεληθούν από τη θεραπεία. Στους πρώτους ασθενείς από το Ην. Βασίλειο και τη Σουηδία χορηγήθηκαν δόσεις τον Φεβρουάριο του 2023 και αναμένονται τα πρώτα αποτελέσματα μέχρι το τέλος του 2024.
Ανοσοθεραπεία για μελάνωμα
Η δοκιμή NADINA είναι μια διεθνής, τυχαιοποιημένη δοκιμή φάσης 3 που περιλαμβάνει 420 ασθενείς στην Αυστραλία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ με δερματικό ή άγνωστο πρωτοπαθές μελάνωμα σταδίου III. Το τρέχον πρότυπο για το μελάνωμα σταδίου ΙΙΙ είναι η επικουρική θεραπεία με αντι-PD-1, η οποία βελτιώνει μεν την επιβίωση χωρίς υποτροπές, αλλά ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών εξακολουθεί να υποτροπιάζει μετά τον θεραπευτικό λεμφαδενικό καθαρισμό.
Η δοκιμή NADINA βασίζεται στη χορήγηση ipilimumab σε συνδυασμό με nivolumab και συγκρίνει τα αποτελέσματα από τη χορήγηση μόνο του ανοσοενισχυτικού nivolumab. Οι ασθενείς στο πειραματικό σκέλος θα λάβουν τυχαία σε δύο κύκλους κάθε τρεις βδομάδες, 80 mg ipilimumab συν 240 mg nivolumab και θα υποβληθούν σε θεραπευτικό ολική λεμφαδενική εκτομή την έκτη εβδομάδα. Σε περίπτωση παθολογικής μερικής ανταπόκρισης ή μη, η χειρουργική επέμβαση θα ακολουθηθεί από nivolumab (11 κύκλοι) ή επικουρικό dabrafenib συν trametinib (για 46 εβδομάδες).
Οι ασθενείς στο τυπικό σκέλος ελέγχου θα υποβληθούν σε προκαταρκτική θεραπευτική λεμφαδενική εκτομή, ακολουθούμενο από 12 κύκλους 480 mg nivolumab. Το κύριο καταληκτικό σημείο θα είναι η επιβίωση χωρίς συμβάντα, που ορίζεται ως ο χρόνος από την τυχαιοποίηση έως την εξέλιξη σε μη εξαιρέσιμο μελάνωμα σταδίου III ή IV, υποτροπιάζον μελάνωμα, νέο πρωτογενές μελάνωμα ή θάνατο λόγω μελανώματος ή θεραπείας.
Έλεγχος αποτελεσματικότητας του εμβολίου κατά της ελονοσίας
Σαράντα εμβόλια έχουν εισαχθεί σε κλινική δοκιμή με το ίδιο πρωτεϊνικό αντιγόνο περισποροζωίτη και μόνο δύο από αυτά έχουν δείξει χρήσιμη αποτελεσματικότητα: τα RTS, S και R21. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου για το RTS,S/ASO1 μειώνεται από 55% σε περίπου 30% στα 4 χρόνια μετά τον εμβολιασμό, επομένως η μακροχρόνια παρακολούθηση είναι πραγματικά σημαντική.
Τώρα ερευνητές βρίσκονται στα μέσα της φάσης 3, μιας τυχαιοποιημένης, ελεγχόμενης, πολυκεντρικής δοκιμής του εμβολίου R21/Matrix-M κατά της ελονοσίας σε ομάδες παιδιών ηλικίας 5-36 μηνών στην Αφρική. Σε κάθε ομάδα, μια αναμνηστική (τέταρτη) δόση του ίδιου εμβολίου έχει χορηγηθεί 12 μήνες μετά την τρίτη δόση. Η αρχική παρακολούθηση είναι για 2 χρόνια μετά την τρίτη δόση, με μια αρχική ανάλυση μετά από 12 μήνες. Μέχρι στιγμής 2.400 εθελοντές έχουν εγγραφεί για να λάβουν δόση σε ενδημικές περιοχές της ελονοσίας στη Μπουρκίνα Φάσο, την Κένυα και την Τανζανία και αναμένονται άλλοι τόσοι.
Αυτή η δοκιμή χρηματοδοτείται από το Serum Institute της Ινδίας, το οποίο έχει δεσμευτεί να παραγάγει 100 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου με κόστος 3–4 $ ΗΠΑ ανά δόση.
Αντισώματα για μεταστάσεις στον εγκέφαλο
Η DESTINY-Breast12 είναι μια ανοιχτή, πολυκεντρική, διεθνής μελέτη που αξιολογεί την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του trastuzumab deruxtecan (Enhertu), ενός συζεύγματος αντισώματος-φαρμάκου (ADC) που στοχεύει στον καρκίνο του μαστού HER2, σε συμμετέχοντες με ή χωρίς εγκεφαλική μετάσταση. Οι συμμετέχοντες με προχωρημένο μεταστατικό HER2 καρκίνο του μαστού έχουν λάβει προηγουμένως θεραπεία σε διάφορα σχήματα με βάση το anti-HER2, αλλά όχι περισσότερα από δύο (εκτός της tucatinib).
Η μελέτη είναι σημαντική όχι μόνο για την αξιολόγηση του ίδιου του φαρμάκου αλλά και για την κατανόηση της ενδοκρανιακής δραστηριότητας των ADCs και περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο αριθμό ασθενών (περίπου 500) με εγκεφαλικές μεταστάσεις που έλαβαν θεραπεία με trastuzumab deruxtecan (Enhertu).
Αξονική τομογραφία για καρκίνο του πνεύμονα
Δύο μεγάλης κλίμακας, τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες δοκιμές έχουν δείξει ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου του πνεύμονα με αξονική τομογραφία μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από τη νόσο. Άλλες μικρότερες δοκιμές έχουν δείξει συγκρίσιμα αποτελέσματα. Ωστόσο, η εφαρμογή του προσυμπτωματικού ελέγχου καρκίνου του πνεύμονα είναι πιθανό να είναι περιορισμένη, αργή και ποικίλης ποιότητας, εν μέρει επειδή οι αρχικές αξονικές τομογραφίες δεν δείχνουν σημάδια καρκίνου για τους 9 από τους 10 ασθενείς.
Η μελέτη 4-IN THE LNG RUN Ολλανδών ερευνητών θα συγκρίνει εάν ο προσυμπτωματικός έλεγχος κάθε 2 χρόνια είναι εξίσου αποτελεσματικός στην πρόληψη θανάτων από καρκίνο με τις ετήσιες εξετάσεις σε άτομα που δεν εμφανίζουν ανωμαλίες στην πρώτη τους σάρωση. Η δοκιμή θα εξετάσει 26.000 άτομα σε έξι ευρωπαϊκές χώρες. Εάν ο προσυμπτωματικος έλεγχος καρκίνου του πνεύμονα μπορεί να βελτιστοποιηθεί, πολλοί άνθρωποι θα επωφεληθούν γρήγορα, άλλοι θα αντιμετωπίσουν λιγότερες βλάβες και το κόστος υγειονομικής περίθαλψης θα μειωθεί.
