Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, πρόκειται για τη συνέχεια της πρώτης Διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε στην ίδια πόλη, τον Νοέμβριο του 2023. Αντικείμενο της Διάσκεψης αποτελεί η εξέταση της δυνατότητας σύγκλισης των Συμβάσεων της Παγκόσμιας Κληρονομιάς (1972) και της ‘Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (2003), προκειμένου να προσαρμοσθούν προσφορότερα στις σύγχρονες προκλήσεις.
Προϊόν της πρώτης διάσκεψης ήταν η έκκληση για δράση «Πνεύμα της Νάπολης», με 11 κύρια σημεία, την πρόοδο επί της οποίας καλείται να εξετάσει η παρούσα διάσκεψη. Ταυτόχρονα, σκοπό έχει να προετοιμάσει την επερχόμενη παγκόσμια διάσκεψη της UNESCO, για τις πολιτιστικές πολιτικές και τη βιώσιμη ανάπτυξη, MONDIACULT 2025, η οποία θα πραγματοποιηθεί στη Βαρκελώνη τον ερχόμενο Σεπτέμβρη.
Στην εισήγησή της, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη επεσήμανε: «Οι Συμβάσεις της UNESCO στηρίζονται σε μια ισχυρή ιδέα: Ο πολιτισμός δεν είναι μόνο οι ρίζες μας, αλλά και η γέφυρα που μας ενώνει. Μέσα σε ένα περιβάλλον κλιματικής αστάθειας, τεχνολογικών ανατροπών, ανισοτήτων και παγκόσμιων εντάσεων, ο Πολιτισμός προσφέρει κοινό έδαφος: Ειρήνη, ενσυναίσθηση και βιώσιμη ανάπτυξη. Η Ελλάδα πάντα ασπαζόταν αυτό το όραμα. Με πλούσια παράδοση, τόσο στην υλική όσο και στην άυλη κληρονομιά, πιστεύουμε πως η προστασία του Πολιτισμού δεν αρκεί να περιορίζεται στη διατήρηση. Απαιτεί συνοχή, συνεργασία και συμμετοχή της κοινωνίας».
Ενδεικτικά σημεία του «Πνεύματος της Νάπολης», «είναι η ανάγκη», είπε η Λίνα Μενδώνη, «να καταστούν οι εγγραφές στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς πιο αντιπροσωπευτικές της ιστορίας του παγκόσμιου πολιτισμού, ώστε να υπάρξει αναλογική εκπροσώπηση όλων τις ηπείρων, και δη του αναπτυσσόμενου κόσμου, καθώς και να αναγνωριστεί η συνδρομή των τοπικών κοινωνιών και των αυτόχθονων πληθυσμών στην διατήρηση των χώρων πολιτισμού, ιδιαιτέρως όσον αφορά σε εκείνους της παγκόσμιας κληρονομιάς. Η συνδρομή τους μέχρι πρόσφατα, είχε παραγνωριστεί. Σημαντικές προκλήσεις αποτελούν επίσης, η υπερέκθεση των μνημείων στον κίνδυνο του υπερτουρισμού και η αποξένωση των μελών των τοπικών κοινοτήτων από την υποχρέωση να διατηρήσουν την πολιτιστική τους κληρονομιά ζωντανή».
«Υπάρχει ξεκάθαρη ανάγκη για δράση σε πολλαπλά μέτωπα», τόνισε η Λίνα Μενδώνη: «Η υπερέκθεση ενέχει κίνδυνο αλλοίωσης. Η διασφάλιση της αυθεντικότητας είναι αναγκαία. Η αποσύνδεση από τις κοινότητες οδηγεί στην αποξένωση τους, επειδή η κληρονομιά παύει να βιώνεται. Εκλαμβάνεται, ως κάτι ξένο. Πρέπει η άποψη των τοπικών κοινωνιών να βρίσκεται στο επίκεντρο, όχι στο περιθώριο. Υπάρχουν νέα εργαλεία για την χάραξη πολιτικής, για την ενδυνάμωση των εθνικών και τοπικών φορέων, όπως το Toolkit της Διάσκεψης, που μπορούν να ευθυγραμμίσουν τις Συμβάσεις του 1972 και του 2003. Η Ελλάδα υποστηρίζει σθεναρά την αλληλεγγύη, για κοινές υποψηφιότητες για την επίτευξη ισοτιμίας στην προστασία της κληρονομιάς. Η καινοτομία, οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, πρέπει να χρησιμοποιούνται υπεύθυνα με ηθικό τρόπο, διαφυλάσσοντας το πλαίσιο και το νόημα της προστασίας της κληρονομιάς μας. Ο Πολιτισμός δεν είναι δεδομένα, είναι βίωμα».
Ο στόχος της Διάσκεψης της Νάπολης είναι να προωθήσει μία ολιστική, ανθρωποκεντρική και διεπιστημονική προσέγγιση της παγκόσμιας κληρονομιάς, τόσο της υλικής όσο και της άυλης. Αμφότερες συναντώνται στην έννοια του «πολιτιστικού τοπίου», με ουσιαστικό παράδειγμα το Ζαγόρι, το οποίο ενεγράφη στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, κατά το περασμένο έτος (2024).
Ο Ιταλός υπουργός Πολιτισμού Αλεσάντρο Τζούλι, καλώντας στο βήμα τη Λίνα Μενδώνη επεσήμανε: «Η λέξη διπλωματία είναι ελληνική. Η πολιτιστική διπλωματία βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο των εργασιών μας, αγαπητή μου υπουργέ, αγαπητή μου Λίνα, και ευχαριστούμε γι’ αυτό την Ελλάδα».
Στο περιθώριο της Διάσκεψης, η Λίνα Μενδώνη ξεναγήθηκε από τον γενικό διευθυντή του αρχαιολογικού χώρου της Πομπηίας Gabriel Zuchtriegel, στους νέους ανασκαφικούς τομείς, στους οποίους έχουν αποκαλυφθεί εξαιρετικά σημαντικά οικιστικά σύνολα, όπως η εντυπωσιακή villa, με τις σημαντικότατες τοιχογραφίες, που συνδέονται με τα Διονυσιακά Μυστήρια. Ακολούθως, η υπουργός Πολιτισμού συνοδευόμενη από τον Gabriel Zuchtriegel, ξεναγήθηκε στην περιοδική έκθεση «Γυναίκες της Πομπηίας», η οποία φιλοξενείται στην Μεγάλη Παλαίστρα.
