Ανησυχία έχει προκαλέσει στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα η σημαντική άνοδος των περιστατικών παχυσαρκίας, διαβήτη τύπου 2, καθώς και των καρκίνων του γαστρεντερικού συστήματος. Η αύξηση αυτή απειλεί κίνδυνο για την καλή υγεία και τη μακροζωία των πολιτών, ενώ έχει επηρεάσει και την χώρα μας, με τους ειδικούς να προειδοποιούν ότι οφείλεται κυρίως στην αντικατάσταση της Μεσογειακής Διατροφής με τη δυτικού τύπου διατροφή.
Όπως, λοιπόν, αποκαλύπτει μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Clinical Chemistry», το ποσοστό της παχυσαρκίας ανάμεσα στους Έλληνες ενήλικες αυξήθηκε κατά 50% μεταξύ 1990-2016. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC), η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης μιας σειράς σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως είναι η υπέρταση, ο διαβήτης τύπου 2, το εγκεφαλικό, νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος, κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή, οστεοαρθρίτιδα και διάφορα είδη καρκίνου.
Όσον αφορά το διαβήτη τύπου 2, τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) αποκαλύπτουν ότι ανάμεσα στο 1990 και στο 2022, τα περιστατικά τετραπλασιάστηκαν. Σε μεγάλη ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Nature» το 2023, διαπιστώθηκε ότι για το 70,3% των νέων περιστατικών ευθυνόταν η κακή διατροφή.
Επιπλέον, έντονο προβληματισμό έχει προκαλέσει και η ανησυχητική αύξηση των περιστατικών καρκίνων του γαστρεντερικού συστήματος και ιδίως στους νεότερους ασθενείς κάτω των 60 ετών.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του πανεπιστημίου του Yale, ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι και η νούμερο 1 αιτία θανάτου από καρκίνο για τους άνδρες κάτω των 50 ετών και η νούμερο 2 για τις γυναίκες (μετά τον καρκίνο του μαστού). Αξίζει, δε, να σημειώσουμε ότι υπάρχουν στοιχεία που προβλέπουν ότι τα περιστατικά για αυτή την ηλικιακή ομάδα αναμένεται να σημειώσουν αύξηση που ξεπερνάει το 140%.
Πώς η σύγχρονη διατροφή θέτει σε κίνδυνο τη μακροζωία
Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, η αστικοποίηση και η εκβιομηχάνηση της παραγωγής έχουν φέρει και στην Ελλάδα μια πιο δυτικού τύπου διατροφή, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε φτηνά, επεξεργασμένα τρόφιμα. Τα τρόφιμα αυτά είναι ιδιαίτερα εύγευστα και μπορούν να καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες, αλλά είναι πλούσια σε θερμίδες, συντηρητικά, απλούς υδατάνθρακες, κορεσμένα λιπαρά και αλάτι, με αποτέλεσμα να οδηγούν στην αύξηση του βάρους και να αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων υγείας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες έχει παρατηρηθεί ραγδαία άνοδος του αριθμού των περιστατικών σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, μετά από τη εκδυτικοποίηση της διατροφής των πληθυσμών της. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν των κατοίκων της Οκινάουα, ενός νησιού στην Ιαπωνία που ήταν γνωστό για τη μακροζωία των κατοίκων της.
Σε μεγάλο βαθμό, οι επιστήμονες έχουν αποδώσει τη μακροζωία αυτή στην παραδοσιακή διατροφή του νησιού, που χαρακτηριζόταν από υψηλή κατανάλωση λαχανικών, οσπρίων, σόγιας και φρούτων, μέτρια κατανάλωση άπαχων πρωτεϊνών και σχεδόν μηδενική κατανάλωση ζάχαρης και κόκκινου κρέατος. Εντούτοις, καθώς η δυτικού τύπου διατροφή άρχισε να εξαπλώνεται στο νησί, το προσδόκιμο ζωής άρχισε να μειώνεται. Σήμερα, είναι αρκετά χαμηλότερο από το μέσο όρο της Ιαπωνίας και η Οκινάουα δεν αποτελεί πια «μπλε ζώνη».
Οι τροφές που ευθύνονται για την «επιδημία» της παχυσαρκίας, του διαβήτη και των καρκίνων του γαστρεντερικού
Το μεγαλύτερο κίνδυνο, ωστόσο, εγκυμονούν τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα. Μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2019 στο επιστημονικό περιοδικό «BMJ» ανακάλυψε ότι τα άτομα που καταναλώνουν πάνω από 4 μερίδες σούπερ επεξεργασμένων τροφίμων την ημέρα ήταν κατά 62% πιο πιθανό να είχαν πεθάνει μέσα στα επόμενα 10,4 χρόνια σε σχέση με εκείνους που καταναλώνουν κάτω από 2 μερίδες ημερησίως.
Σε μια άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2024 στο ίδιο περιοδικό διαπιστώθηκε ότι οι πιθανότητες θανάτου από προβλήματα του καρδιαγγειακού συστήματος ήταν αυξημένες κατά 50% μεταξύ των ανθρώπων που έτρωγαν πολλά υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα.
Ποια είναι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα
Όταν χρησιμοποιούμε τον όρο υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, αναφερόμαστε σε προϊόντα όπως:
- αλλαντικά (ζαμπόν, γαλοπούλα σε φέτες, μπέικον, λουκάνικο, παριζάκι κ.ά)
- δημητριακά πρωινού με πρόσθετα σάκχαρα, χρώματα ή αρωματικές ουσίες
- ανθρακούχα ποτά
- πατατάκια, γαριδάκια κ.τ.λ.
- τα περισσότερα μπισκότα του εμπορίου
- γιαούρτια με γεύσεις φρούτων
- σούπες και άλλα γεύματα στιγμής
- ορισμένα αλκοολούχα ποτά (ουίσκι, τζιν και ρούμι)
- πολλά συσκευασμένα γλυκίσματα (σοκολάτες γάλακτος με ζάχαρη, ζαχαρωτά κ.ά.)
Όσον αφορά τον διαβήτη, η μελέτη του «Nature» που αναφέραμε στην παραπάνω ενότητα αποκάλυψε ότι οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες (λευκό ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι, ζάχαρη κ.τ.λ.) ήταν ο υπ’ αριθμόν 1 υπαίτιος για την αύξηση των περιστατικών του διαβήτη τύπου 2.
«Τα επεξεργασμένα δημητριακά, το άμυλο και τα σάκχαρα προκαλούν γρήγορη αύξηση της γλυκόζης στο αίμα και μετατροπή του σακχάρου σε λίπος στο συκώτι, το οποίο συσσωρεύεται γύρω από τα κοιλιακά όργανα. Επίσης, συχνά αντικαθιστά άλλες, πιο υγιεινές τροφές (όπως τα δημητριακά ολικής αλέσεως) που δρουν ωφέλιμα για τον οργανισμό. Έτσι, οδηγούμαστε σε αυξημένο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2», εξήγησε ο Δρ Ο’ Χερν, επικεφαλής της ανάλυσης.
Τι μπορεί να μας διδάξει η διατροφή των παππούδων μας για τη μακροζωία
Είναι γνωστό πως η Μεσογειακή Διατροφή είναι κορυφαία όσον αφορά την προώθηση της μακροζωίας, την αποφυγή της παχυσαρκίας και την πρόληψη των χρόνιων νοσημάτων.
Η επιστροφή, λοιπόν, στις «ρίζες» της ελληνικής διατροφής είναι υψίστης σημασίας για όσους θέλουν μια καλή υγεία μέχρι τα βαθιά γεράματα. Όπως, λοιπόν, οι παππούδες μας, θα πρέπει να δώσουμε έμφαση σε φυσικές, ακατέργαστες τροφές.
Η βάση αυτή της διατροφής μας θα πρέπει να είναι τα λαχανικά, τα φρούτα, τα καλά λιπαρά και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Ακολουθούν οι άπαχες πρωτεΐνες, με έμφαση στο ψάρι και στα πουλερικά, καθώς και στις φυτικές πρωτεΐνες, όπως είναι οι ξηροί καρποί, τα όσπρια και οι σπόροι.
Τα γαλακτοκομικά καλό είναι να καταναλώνονται με μέτρο, κυρίως με τη μορφή του στραγγιστού γιαουρτιού χαμηλών λιπαρών και του κεφίρ και όχι ως κρέμες γάλακτος και λιπαρά τυριά σε καθημερινή βάση.
