«Τὸν λόγχαις κληρωσάμενον, τῆς σωτηρίου πλευρᾶς τὴν χάριν» Άγιο Δημήτριο εορτάζουμε στις 26 Οκτωβρίου, όπου και τιμάται ο Ιερός σας Ναός, εδώ στην Αστόρια. Μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε ότι η τιμή του Μεγαλομάρτυρα Αγίου δεν είναι μόνο στην πόλη της Θεσσαλονίκης, στην οποία γεννήθηκε και μαρτύρησε, αλλά και σε ολόκληρη την οικουμένη. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς χαρακτηρίζει τον Άγιο Δημήτριο ως: «τὸ μέγα τῆς οἰκουμένης θαῦμα, τὸ μέγα τῆς Ἐκκλησίας ὡράϊσμα, ὁ πολὺς τὰ πάντα καὶ θαυματουργὸς καὶ μυροβλήτης Δημήτριος»[1]
Ο συγγραφέας του πρώτου βιβλίου των διηγήσεων των θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου, αναφέρει σχετικά για τον Άγιο: «Δημήτριός ἐστιν ὁ πανάγιος, ὦ φιλόθεος ἐκκλησία, ὁ σοῦ μὲν πολίτης φιλόπονος γεγονὼς καὶ ὑπάρχων, ζῇ γὰρ ἀεὶ καὶ ἡμῖν καὶ θεῷ, Χριστοῦ δὲ τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ μάρτυς ἀστεμφὴς καὶ συνήγορος ἀτελεύτητος τῆς αὐτοῦ θείας οἰκονομίας καὶ ἀναστάσεως»[2].
Με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, γόνος ευσεβούς και αριστοκρατικής οικογένειας, γεννιέται γύρω στο 280-284 μ.Χ. Σε πολύ μικρή ηλικία, καταφέρνει να φτάσει μέχρι το βαθμό του χιλίαρχου του ρωμαϊκού στρατού[3]. Σχετικά με την καταγωγή του Αγίου από τη Θεσσαλονίκη, η οποία εγκωμιάζεται εξαιτίας της καταγωγής του, ο Συμεών ο Φιλόσοφος στον εγκωμιαστικό του λόγο για τον Άγιο, αναφέρει ότι: «Πατρὶς δ’ ἦν αὐτῷ Θεσσαλονίκῃ, τὸ δι’ αὐτὸν ἐκεῖνον εὐκλεὲς ἡμῶν ἔδαφος, οὐχ ἧττον εὐδόκιμος οὖσα πόλεων τῶν λοιπῶν, εἰ μὴ καὶ πασῶν ἐν πᾶσι κρατοῦσα τῶν δι’ ὅσα πόλις ἐγκωμιάζεται, πολλῷ δὲ πλέον τῷ πολιοῦχον ἔχειν τὸν μάρτυρα»[4].
Στην πόλη που γεννήθηκε, γνωρίζει τη νέα θρησκεία και βαπτίζεται νέο μέλος της κοινότητας. Ακόμα, δημιουργεί ένα κύκλο νέων, με σκοπό την μελέτη της Αγίας Γραφής. Όταν έμαθε ο Μαξιμιανός την χριστιανική πίστη του Δημητρίου, τον κάλεσε για απολογία. Παράλληλα, εκείνη την περίοδο, ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός εκδίδει διάταγμα «περί αρνήσεως του χριστιανισμού».
Ο Άγιος Δημήτριος ομολογεί έμπροσθεν του διοικητή Μαξιμιανού την πίστη του στο Χριστό. Αποφασίζει ο διοικητής τη φυλάκιση του Δημητρίου στις φυλακές της πόλης της Θεσσαλονίκης.
Μπορούμε να σταθούμε στο εξής σχετικά με τη ζωή του Δημητρίου.
Σε πολύ μικρή ηλικία, κατάφερε να κατακτήσει μία αξιόλογη θέση στο ρωμαϊκό στρατό. Μπορούμε, εύκολα, να καταλάβουμε ότι, εξαιτίας του αξιώματος, μπορούσε να έχει ό,τι ήθελε. Πλούτη, δόξα, υλικά αγαθά και οτιδήποτε άλλο μπορούμε να σκεφτούμε. Όμως, ο ίδιος επέλεξε τη στενή οδό· αυτή την οδό που αναφέρει ο Χριστός ότι: «στενὴ ἡ πύλη καὶ τεθλιμμένη ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν, καὶ ὀλίγοι εἰσὶν οἱ εὑρίσκοντες αὐτήν»[5]. Θυσίασε μία λαμπρή, κατά κόσμον, ζωή για να ζήσει αιώνια κοντά στον Δημιουργό Θεό. Ακόμα, δεν κρύφτηκε από το μαρτύριο για να το αποφύγει, αλλά ήθελε να μαρτυρήσει για το Χριστό[6].
Γυρίζουμε πίσω στη φυλάκιση του Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Εκεί μέσα συντελείται μία συνάντηση, η οποία έμελλε να αλλάξει τις ζωές και των δύο· και του Δημητρίου και του Νέστορα, ο οποίος πήγε για να συναντήσει το φίλο του. Μία φιλία, η οποία συνέχισε και μετά την επίγεια ζωή τους, καθώς ο Χριστός τους στεφάνωσε με το ηρωικό στεφάνι του μαρτυρίου. Πηγαίνει, λοιπόν, ο Νέστορας στη φυλακή για να ζητήσει και να λάβει την ευλογία του Δημητρίου σχετικά με την μονομαχία του με τον γιγαντόσωμο Λυαίο[7]. Ο αυτοκράτορας Μαξιμιανός τον είχε σε μεγάλη εύνοια, επειδή ήταν γιγαντόσωμος «τοῦ τῶν Οὐανδάλων ἔθνους ὑπάρχοντι»[8] και κέρδιζε πάντα στις μονομαχίες. Πήρε την απόφαση να ταπεινώσει τον Λυαίο, με την ευχή του φίλου του. Ο Δημήτριος τον παρότρυνε ότι θα νικήσει τον Λυαίο και για το Χριστό θα μαρτυρήσει.
Όπερ και εγένετο.
Γίνεται η μονομαχία και κερδίζει ο Νέστορας, ενώ ο Λυαίος βρίσκει θανατηφόρο χτύπημα στην καρδιά. Τότε, ο αυτοκράτορας, σε έξαλλη κατάσταση, καλεί τον Νέστορα και ο ίδιος ομολογεί τη βοήθεια του Δημητρίου και του Χριστού στην πάλη. Αποφασίζει τη θανάτωση και των δύο· και του Δημητρίου και του Νέστορα. Ο Δημήτριος θανατώνεται από τους ρωμαίους διά λογχισμού στο δημόσιο λουτρό της πόλης[9]. Κατάφερε να μιμηθεί «τὸ τοῦ δεσπότου πάθος ταῖς λόγχαις ἐξεικονίσας καὶ πλευρὰν κεντηθεὶς ὡς ἐκεῖνος καὶ ἀντὶ τοῦ τότε χυθέντος αἵματος κρουνηδὸν νῦν ἀναβλύζων ἰαματοφόρον μύρον καὶ εὐωδέστατον»[10].
Οι ευσεβείς χριστιανοί της Θεσσαλονίκης πήραν με ευλάβεια το σώμα του Δημητρίου και το ενταφίασαν στο μέρος, όπου μαρτύρησε. Με το πέρασμα των χρόνων, οι χριστιανοί της πόλης ανήγειραν μεγαλοπρεπή ναό για να τιμήσουν την μνήμη και το μαρτύριο του Μεγαλομάρτυρα Αγίου[11].
Τον πρώτο ναό, τον ανήγειρε ο έπαρχος του Ιλλυρικού Λεόντιος, ο οποίος «αὐτίκα τὰς τῶν καμίνων ἐκείνων καμάρας πάσης συρφετώδους <ὕλης> τὸν τόπον διακαθηράμενος ἀνεγείρει περικαλλῆ καὶ πάνσεπτον οἶκον τῷ μάρτυρι μεταξὺ τοῦ δημοσίου λουτροῦ καὶ τοῦ προρρηθέντος σταδίου, ὃν καὶ δαψιλείᾳ κατακοσμήσας χρημάτων πολλῶν κατεκάλλυνε σφόδρα…»[12]
Παράλληλα, από τον τάφο του ανέβλυζε μύρο, εξ’ ου και έλαβε και το προσωνύμιο «Μυροβλύτης». Ο Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος αναφέρει, στο εγκώμιό του για τον Άγιο, σχετικά με τον Άγιο ότι: «ἀποδεξάμενος θαυμάτων πολλῶν καὶ χαρισμάτων ἰαματικῶν αὐτὸν κατεκόσμησεν, ὥστε καὶ αὐτὴν τὴν τοῦ θείου λειψάνου αὐτοῦ λάρνακα ὡς πηγὴν ὕδατος ζῶντος τὸ μύρον ἀναπηγάζειν διὰ παντὸς, ὥστε ῥᾷον πηγῆς ὕδωρ λιγάσαι ἢ τὴν πηγὴν ἐκείνου ἐλαττωθῆναι τοῦ μύρου ποτέ»[13]
«Το μέγα της οικουμένης θαύμα, της Εκκλησίας το ωράισμα, ο πολύς τα πάντα, και θαυματουργός» Άγιος Δημήτριος κατάφερε να πραγματοποιήσει την προτροπή του Αποστόλου των Εθνών, Παύλου, προς τον μαθητή του, τον Τιμόθεο: «Σὺ οὖν κακοπάθησον ὡς καλὸς στρατιώτης ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ»[14] και, ακόμα: «μὴ οὖν ἐπαισχυνθῇς τὸ μαρτύριον τοῦ Κυρίου ἡμῶν μηδὲ ἐμὲ τὸν δέσμιον αὐτοῦ, ἀλλὰ συγκακοπάθησον τῷ εὐαγγελίῳ κατὰ δύναμιν Θεοῦ»[15]. Είναι «Χριστοῦ δὲ τοῦ ἀληθινοῦ θεοῦ μάρτυς ἀστεμφής καὶ συνήγορος ἀτελεύτητος τῆς αὐτοῦ θείας οἰκονομίας καὶ ἀναστάσεως»[16].
Η τιμή προς τον Μεγαλομάρτυρα Άγιο δεν περιορίζεται μόνο στα στενά πλαίσια της πόλης, στην οποία έζησε και μαρτύρησε. Μπορεί να έσωσε την πόλη αρκετές φορές από τις πολιορκίες των ξένων κατακτητών, όμως, η φήμη του και η θαυματουργική του παρέμβαση ξεπέρασε τα στενά όρια της Ελλάδας και αναδείχθηκε σε οικουμενικό Άγιο της Ορθοδοξίας. Όπως και στο Απολυτίκιο του Αγίου, έγινε υπέρμαχος της Οικουμένης: «Μέγαν εὕρατο ἐν τοῖς κινδύνοις, σὲ ὑπέρμαχον ἡ οἰκουμένη, ἀθλοφόρε τὰ ἔθνη τροπούμενον…».
Ο Θεός προίκισε τον Άγιο Δημήτριο, τον Στρατηλάτη της Θεσσαλονίκης, να επιτελεί ποικίλα θαύματα στους ανθρώπους, οι οποίοι προστρέχουν στη χάρη του. Αν μπορούσαμε να καταγράψουμε όλα τα θαυμαστά γεγονότα του Αθλοφόρου, «τὰς […] γεγενημένας θαυματουργίας τοῦ αθλοφόρου», δεν θα χωρούσαν «πρὸς κατασκευὴν χαρτῶν ἐν γραφῇ βιβλίων τοῖς ἄθλοις ἤ τοῖς θαύμασιν ἤ ταῖς ἐπιστασίαις ὁραταῖς τε καὶ ἀοράτοις κηδεμονίαις τοῦ μάρτυρος»[17]. Ο Συμεών ο Φιλόσοφος αναφέρει σχετικά με τις θαυματουργικές παρεμβάσεις του, ότι: «Περὶ γὰρ τῶν ὁσημέραι γενομένων θαυμάτων πειρωμένῳ τινὶ διεξέρχεσθαι ἴσον ἐμοὶ δοκεῖ καὶ οὐρανίους ἀστέρας ἢ τὴν παράλιον ψάμμον ἢ σταγόνας ὑετοῦ καὶ τὰ Δημητρίου τεράστια ἐξαριθμεῖν τινα οἴεσθαι»[18].
Κατά καιρούς, οι ευσεβείς χριστιανοί της πόλης της Θεσσαλονίκης, αλλά και ολόκληρης της οικουμένης, προσέδωσαν διάφοροι χαρακτηρισμοί στο πρόσωπο του Μυροβλύτη Αγίου: «ἀθλοφόρος»[19], «ἐνδοξότατος»[20], «πάνσεπτος»[21], «χριστοφόρος»[22], «ὁ καλὸς τῆς Θεσσαλονίκης οἰκοδεσπότης»[23] και τόσα άλλα, τα οποία προσδόθηκαν εξαιτίας της πνευματικής σχέσης των ανθρώπων με τον Μεγαλομάρτυρα.
Αυτή η τιμή προς τον Άγιο φαίνεται και από το γεγονός της επισκευής του κιβωρίου, εντός του ναού, στο οποίο φυλάσσεται το ιερό λείψανο του Αγίου[24].
Ας είναι αυτός ο μεγάλος Άγιος, ο υπέρμαχος της Οικουμένης, πρότυπο θυσίας και μίμησης στην πορεία μας για το Χριστό. Μια πορεία μαρτυρική, αλλά στεφανωμένη από το Χριστό.
Βιβλιογραφία:
[1] Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Εγκωμιαστικοί Λόγοι επιφανών Βυζαντινών Λογίων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2004, σελ. 315, 1
[2] Συμεών Φιλόσοφος, Εγκωμιαστικοί Λόγοι επιφανών Βυζαντινών Λογίων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2004, σ. 172 § 5 [5]
[3] «Στρατεῖα δὲ καὶ τἆλλα, δι’ ὧν ἡ κάτω διαγινώσκεται περηφάνεια, λαμπρὰ μὲν προσῆν αὐτῷ καὶ μεγάλα, μικρὰ δὲ πρὸς τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν καὶ τὸν ἐκεῖθεν ὄλβον καὶ τὴν διαιωνίζουσαν εὔκλειαν κατεφαίνετο», Συμεών Φιλόσοφος, Εγκωμιαστικοί Λόγοι επιφανών Βυζαντινών Λογίων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2004, § 4, σελ. 74
[4] Συμεών Φιλόσοφος, Εγκωμιαστικοί Λόγοι επιφανών Βυζαντινών Λογίων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2004, § 4, σελ. 74
[5] Μτ. 7, 14
[6] «Τότε δὴ καὶ ὁ φωταυγὴς λυχνίτης τῆς εὐσεβείας Δημήτριος οὐκ ἔξω που καὶ μακρὰν τῆς ἐνεγκαμένης, ἀλλ’ ἐν αὐτῇ μέσῃ κρυπτόμενος, ὡς οὐκ ἄν τις οἰηθείη τὴν μαρτυρίαν ἀναδυόμενος ἢ πρὸς τὴν ἄθλησιν ἐνδοιάζων καὶ πρὸς τοὺς πόνους ἀπαγορεύων…., ἀλλ’ ὡς ἂν πλείους τῷ Χριστῷ τῆς διδασκαλίας προσάξῃ διανοούμενος τοῖς προσιοῦσι πλουσίως τὸν θεῖον φωτισμὸν ἐπωχέτευεν», Συμεών Φιλόσοφος, Εγκωμιαστικοί Λόγοι επιφανών Βυζαντινών Λογίων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2004, § 8
[7] Σχετικά με το Νέστορα, ο Συμεών ο Φιλόσοφος τονίζει ότι: «Νέστωρ τις, κομιδῆ νεανίας, χριστιανὸς καὶ τὸν τρόπον καὶ τὴν ἀνδρείαν καὶ τοῦ Πυλίου Νέστορος ἔν τε φρονήσει καὶ θάρσει κατὰ πολὺ κραταιότερος, φρουρουμένῳ προστρέχει τῷ μάρτυρι καὶ τὴν βουλὴν ἐξαγγέλλει καὶ δι’ εὐχῆς αὐτὸν ἐξαιτεῖ συνεπαμύναι τῇ πρὸς τὸν ἀλλόφυλον μάχῃ καὶ τὸ τοῦ Λυαίου θράσος ἀμύνεσθαι», Συμεών Φιλόσοφος, Εγκωμιαστικοί Λόγοι επιφανών Βυζαντινών Λογίων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2004, § 14, σελ. 86
[8] Συμεών Φιλόσοφος, Εγκωμιαστικοί Λόγοι επιφανών Βυζαντινών Λογίων, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2004, § 10
[9] «ὁ τὸ σῶμά σου ταῖς λόγχαις τιτρωσκόμενον θεωρήσας ὑπὲρ αὐτοῦ…», Ό.π., σ. 194 § 16 [19]
«διὰ λόγχης βίαιον θάνατον» και «λογχόπληκτος καὶ βιαιοθάνατος» Ό.π., σ. 270 § 4 [76]
[10] Ο.π., σ. 96, § 25
[11] Ο Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος αναφέρει σχετικά με το λείψανο του Αγίου: «Ἀλλ’ ἐπειδὴ «οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι ἐπάνω ὄρους κειμένη», οὐδ’ αὐτὸ εἴασε κρυβῆναι τὸ λείψανον ἡ τῶν θαυμάτων πηγή, ἀλλὰ γέγονε περιβόητος διὰ πάσης Μακεδονίας καὶ Θετταλίας ὁ ἅγιος, ἐν τοῖς θαύμασι δηλονότι, μεθ’ ὧν καὶ τὰ τῆς εἰδωλομανίας φρυάγματα κατεβλήθησαν καὶ τὰ τῆς ἀμωμήτου τῶν χριστιανῶν πίστεως δόγματα ἐφαιδρύνοντο», Ο.π., σελ. 136, § 18
[12] Νεόφυτος ο Έγκλειστος, Ο.π., σελ. 138, § 20
[13] Νεόφυτος ο Έγκλειστος, Ο.π., σελ. 134-136, § 16
[14] Β’ Τιμ. 2, 3
[15] Β Τιμ. 1,8
[16] Ό.π., σ. 172 § 5
[17] Χρήστου Π, Ἡ γραμματεία τῶν Δημητρίων Α΄. Διηγήσεις περὶ τῶν θαυμάτων τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, Θεσσαλονίκη 1993, σ. 446 § 39 [269]
[18] Ο.π., § 21, σελ. 90-92
[19] Ό.π., σ. 168
[20] Ό.π., σ. 198 § 17 [20]
[21] Ό.π., σ. 218 § 8 [35]
[22] Ό.π., σ. 240 § 2 [51]
[23] Πασχαλίδης Σ., Ἡ γραμματεία τῶν Δημητρίων Β΄. Μαρτύρια, Συλλογές θαυμάτων καὶ Ἐγκώμια στόν Ἃγιο Δημήτριο. Πρωτοβυζαντινή – Μεσοβυζαντινή περίοδος, Θεσσαλονίκη 2005, σ. 87
[24] Ό.π., σ. 250, 252 § 6 – 7
