Ο αιώνιος θυμός των Ελλήνων και το τραύμα των Τούρκων για το millet-I sadika
Με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, Έλληνες και ξένοι διανοητές προσπαθούν να προσεγγίσουν το θέμα και παράλληλα να διερευνήσουν την ελληνική και τουρκική άποψη για το ιστορικό γεγονός.
Με το βιβλίο του που πρόσφατα έχει εκδοθεί ο Τάκης Θεοδωρόπουλος μας περιγράφει τα 200 χρόνια συλλογικής… νευρικής κρίσης των Ελλήνων και η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης Esra ¨Οzsϋer το τραύμα των Τούρκων από το Φετίχ στην Εξέγερση.
Στον Όμηρο μας λέει ο Τάκης Θεοδωρόπουλος η λέξη θυμός σημαίνει την ψυχή, την καρδιά, την ίδια τη ζωή.
Η δική μας ανάσταση κουβαλάει ήρωες και μάρτυρες. Οι περισσότεροι Έλληνες θυμόμαστε την Επανάσταση του 21 ως μια σειρά ηρωικών ή μαρτυρικών πράξεων.
Έτσι η συλλογική εθνική μας εγγραφή έγινε σε ένα υπερβατικό τοπίο όπου οι ήρωες Αθανάσιος Διάκος, ο Παπαφλέσσας, ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης κ.α. έδρασαν ταυτόχρονα ως ο Χριστός ή ο Λεωνίδας και έτσι οι αγωνιστές του ’21 μπορούσαν να ιδωθούν ως απόγονοι και ισάξιοι των αρχαίων ελλήνων που διεκδικούν μαχητικά την εθνική τους ελευθερία ως χριστιανοί ορθόδοξοι (ομόδοξοι των Ευρωπαίων), θυσιάζονται για την χριστιανική τους πίστη αλλά ταυτόχρονα η ελληνική επανάσταση είναι του Ελληνισμού, της ελληνικής αρχαιότητας. Στη δόμηση αυτών των δύο μοτίβων η υψηλή διανόηση συναντήθηκε και συγχωνεύτηκε με τη λαϊκή κουλτούρα. Η ένωση αυτή δεν ήταν ανώδυνη. Η εμπέδωση της λέξης πατρίδα ζυμώθηκε με ανταρσίες, αμφισβητήσεις, δολοφονίες, εξοστρακισμούς. Από την αρχή ακόμη ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε, και ο Οθων οδηγήθηκε σε έξωση χωρίς ποτέ να καταλάβει ακριβώς ποια ήταν η χώρα που κλήθηκε να κυβερνήσει. Κι ας τον γοήτευε.
Αν υπάρχει όμως ένα θαύμα στην επανάσταση καταλήγει ο Τ. Θεοδωρόπουλος είναι ότι παρ’ όλα αυτά κατάφεραν και την πατρίδα τους να βρουν και κράτος να φτιάξουν.
Και είπαν: «Ο Θεός της Ελλάδας είναι μεγάλος και τον εμπιστεύτηκαν. Κράτησαν όμως το θυμό τους και συνέχισαν να κάνουν τα ίδια μέχρι σήμερα.»
Η Esra Ozsϋer αναλύει και προσπαθεί να εξηγήσει το τραύμα και το θυμό που δημιούργησε στη χώρα της ως ιστορικό γεγονός η επανάσταση του 1821.
Στην ιστορία της Τουρκίας, η εξέγερση του Μοριά του 1821 είναι ένα ιστορικό συμβάν που πρώτη φορά έφερε στην επιφάνεια τα αισθήματα θυμού που μπορούσαν να θεωρηθούν «αρνητική εγγραφή» κατά των Ελλήνων. Διότι, όταν αξιολογείται από την οπτική της πολιτικής ψυχολογίας, η απώλεια ενός ατόμου ή ενός αντικειμένου ξεκινά τη διαδικασία του πόνου και του πένθους και τελικά το πένθος μετατρέπεται σε θυμό. Ωστόσο δεδομένου ότι είναι πολύ πιο δύσκολο να υπάρξει θρήνος στις πολιτικά και στρατιωτικά εξευτελιστικές καταστροφές, η διαδικασία πένθους, που ξεκινά συχνά από την απώλεια και την αλλαγή, μπορεί να είναι δύσκολη υπό ορισμένες συνθήκες, εάν δεν έχει ολοκληρωθεί. Συνεπώς πολιτικές παραχωρήσεις, όπως η παράδοση γης σε μια περιοχή στον εχθρό δεν είναι εύκολο να γίνουν αποδεκτές.
Στην τουρκική ιστορία επικρατεί γενικώς σιωπή για την εξέγερση του Μοριά το 1821 που επέτυχε το 1829 και δημιούργησε την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος.
Η σιωπή οφείλεται στο ότι η εξέγερση του Μοριά σηματοδοτεί την απώλεια εδαφών των Οθωμανών στα Βαλκάνια.
Γιατί, ενώ δεν υπήρχε καμία ένδειξη περί τούτου, το να γεννηθεί ξαφνικά ελληνικό κράτος προκάλεσε έκπληξη στους πάντες.
Η τουρκική ιστορία γενικώς αντιπαρέρχεται με σιωπή κάποια γεγονότα τα οποία θεωρούνται εθνικά τραύματα. Αυτό ισχύει κυρίως από την περίοδο των Νεότουρκων (1908) που θεωρείται η αρχή του τουρκικού εκσυγχρονισμού, ως και το 1923, οπότε ιδρύθηκε η Τουρκική Δημοκρατία. Ιδίως η αίσθηση που προκλήθηκε μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, με την απώλεια των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, στο επόμενο διάστημα έμεινε στην Τουρκική Δημοκρατία ως κληρονομιά ιδεολογικής παράνοιας. Διότι μετά την απώλεια το να αισθάνεσαι συνεχώς τον εαυτό σου ως θύμα ή να νιώθεις διαρκώς υπό απειλή είναι μια από τις αντιδράσεις των κοινοτήτων που έζησαν κάποιο τραύμα. Και η εξέγερση του Μοριά το 1821, η οποία είναι ο πρώτος κρίκος της τραυματικής περιόδου στην τουρκική ιστοριογραφία, είναι η αφήγηση της προδοσίας που ξεκίνησε από μέσα και δεν μνημονεύεται πολύ. Αλλά και δεν ξεχνιέται.
Συνεπώς το ελληνικό έθνος που κάποτε ονομαζόταν «πιστό έθνος (millet-i sadika) μετατράπηκε σε απάνθρωπους προδότες που χτυπούν ύπουλα. Τελικά τα εδάφη που κατέκτησε η κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία με Φετίχ (Άλωση) τα απώλεσε με «εξεγέρσεις» οι οποίες επισκίασαν το ένδοξο πνεύμα της Άλωσης. Η άποψη που προβάλλεται στην τουρκική ιστοριογραφία είναι ότι οι εξεγέρσεις που έγιναν στα Βαλκάνια ήταν αποτέλεσμα της αχαριστίας των Ελλήνων και των άλλων βαλκανικών εθνών που ζούσαν ήσυχα κάτω από την ειρήνη των Οθωμανών. Όπως οι Έλληνες, έτσι και τα άλλα βαλκανικά έθνη που εξεγέρθηκαν είχαν υποκινηθεί από τη Γαλλική Επανάσταση, τον εθνικισμό και από ξένο δάκτυλο. Δηλαδή η λέξη – κλειδί της πορείας των εξεγέρσεων είναι η λέξη «υποκίνηση».
Η εξέγερση του Μοριά, που στην τουρκική συλλογική μνήμη θεωρείται ως ήττα, δεν αναφέρεται εκτενώς στα τουρκικά βιβλία ιστορίας. Αν γινόταν εκτενέστερη αναφορά, αυτό θα σήμαινε την επίσημη αναγνώριση της εξέγερσης που προέκυψε από το απελευθερωτικό κίνημα των Ελλήνων. Αυτή η περίοδος περνάει υποτονικά στα τουρκικά βιβλία Ιστορίας, επειδή προβάλλει ένα τέτοιο επαναστατικό κίνημα, που σηματοδότησε την καταστροφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από μέσα, ως νίκη της ανεξαρτησίας στη μνήμη του τουρκικού έθνους. Επειδή ο πρώτος λαός, που κατέστρεψε από μέσα το κράτος, ήταν οι Έλληνες που θεωρούνταν millet-I sadika (πιστό έθνος) στην τουρκική κοινή γνώμη, η εξέγερση του Μοριά το 1821, αυτό το ιστορικό γεγονός, μετατράπηκε σε «επιλεγμένο τραύμα». Έτσι η εξέγερση του Μοριά το 1821, είναι η αφετηρία που διαμόρφωσε την πρώτη εικόνα του «προδότη Έλληνα» στην τουρκική κοινότητα. Η εξέγερση του Μοριά, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «τραύμα» στην εθνική μνήμη σκιαγράφησε τους Έλληνες με εικόνες όπως αναξιόπιστοι, εξαρτημένοι από το εξωτερικό, προδότες. Η εξέγερση του Μοριά στην εθνική τουρκική μνήμη απέχει πολύ από το να θεωρείται απλώς μια κίνηση αντίστασης που έγινε ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είναι η αφήγηση ενός εθνικού τραύματος και ίσως μιας προδοσίας.”
Με αυτό το υπόβαθρο εύκολα εξηγούνται οι απόψεις των γειτόνων μας και η έλλειψη κατανόησης και αποδοχής των εκατέρωθεν απόψεων. Απλά θα σημειώσουμε ότι παρόμοια τραύματα οι μεγάλοι ευρωπαϊκοί λαοί τα θεράπευσαν και έκαναν το επόμενο βήμα. Κάποτε βέβαια θα φτάσει η ώρα να ωριμάσουν και οι λαοί της περιοχής μας και οι πληγές του παρελθόντος να θεραπευτούν για το καλό όλων μας.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ωστόσο φαίνεται ότι τα τραύματα των λαών δύσκολα θεραπεύονται και η εισβολή στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ λένε ότι αντικατοπτρίζει τις αντιθέσεις του εμφυλίου πολέμου στην Αμερική σχεδόν 200 χρόνια μετά.
Μ.Κ.
