Το γεγονός μοιάζει πλέον αδιαμφισβήτητο. Η απρόκλητη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου επιβεβαίωσε ότι το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Και η Βορειοατλαντική Συμμαχία, η οποία γεννήθηκε με σκοπό την ανάσχεση της σοβιετικής ισχύος, αποφάσισε να ακολουθήσει τη μέθοδο που τόσο καλά απέδωσε επί τέσσερις δεκαετίες (1949-1989) ώστε να ανασχέσει τη διάδοχο της Σοβιετικής Ένωσης, τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν, επιστρέφοντας σε ένα δόγμα με ξεκάθαρη ψυχροπολεμική σφραγίδα.
Αυτή η «σύνοδος μετασχηματισμού», όπως επανειλημμένως αποκάλεσε ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας Γενς Στόλτεμπεργκ τη Σύνοδο Κορυφής που πραγματοποιήθηκε στις 29-30 Ιουνίου στη Μαδρίτη, έδειξε ότι το νέο (αλλά παράλληλα και τόσο «παλιό») ΝΑΤΟ επιστρέφει στα ιστορικά γεωπολιτικά του νάματα.
Ο δε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Τζο Μπάιντεν αποκάλυψε ότι είπε στον ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν να μην εισβάλει στην Ουκρανία διότι αυτό θα έκανε ισχυρότερο το ΝΑΤΟ. Εκείνος δεν τον άκουσε. Και τι συνέβη; «Ο Πούτιν νόμιζε ότι θα μας «έσπαγε». Ηθελε τη «φινλανδοποίηση» του ΝΑΤΟ και έλαβε τη «νατοποίηση» της Φινλανδίας» είπε ο κ. Μπάιντεν.
Οι τέσσερις άξονες του μετασχηματισμού
Ο μετασχηματισμός στον οποίο αναφέρθηκε ο κ. Στόλτεμπεργκ θα προχωρήσει επί τη βάσει τεσσάρων αξόνων απέναντι στην «ευθεία απειλή» που συνιστά η Ρωσία. Πρώτον, οι κατευθυντήριες γραμμές καθορίζονται από το νέο Στρατηγικό Δόγμα (ή «Στρατηγική Αντίληψη» – «Strategic Concept»), το οποίο υιοθέτησαν οι 30 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων με το βλέμμα στο 2030. Δεύτερον, η Συμμαχία θα αποκτήσει δύο νέα μέλη, τη Σουηδία και τη Φινλανδία, χώρες με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις που επεκτείνουν τη συνοριακή επαφή με τη Ρωσία. Τρίτον, το ΝΑΤΟ θέτει ως στόχο την αύξηση του αριθμού των στρατιωτών που θα βρίσκονται σε υψηλή ετοιμότητα σε 300.000 – αριθμός πάντως που από ορισμένους κρίνεται υπερβολικός και ίσως δύσκολο να επιτευχθεί καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί ο σχετικός προγραμματισμός. Τέταρτον, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμεύθηκαν στη σύσταση, για πρώτη φορά, μόνιμου αρχηγείου (για το 5ο Σώμα Στρατού) στο έδαφος της Ανατολικής Ευρώπης και σε μία χώρα του άλλοτε Συμφώνου της Βαρσοβίας, την Πολωνία.
Ενίσχυση των ασκήσεων συλλογικής άμυνας
«Μπορείς να μειώσεις την αντιπαράθεση εφόσον είσαι ισχυρός, αυτό μάθαμε τη δεκαετία του 1980» δήλωσε μεταξύ άλλων ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, αποτυπώνοντας το πνεύμα που επικρατεί στους κόλπους της Συμμαχίας. Στο Κοινό Ανακοινωθέν αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι Σύμμαχοι «θα ενισχύσουν τις ασκήσεις συλλογικής άμυνας ώστε να είμαστε έτοιμοι για επιχειρήσεις υψηλής έντασης και σε πολλαπλούς τομείς, αλλά και για να διασφαλίσουμε την ενίσχυση ενός συμμάχου σε σύντομο χρονικό διάστημα». Πρόκειται για μία απάντηση στις ανησυχίες ηγετών όπως η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλας, η οποία προσφάτως είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο η χώρα της «να εξαφανιστεί από τον χάρτη» αν δεν ενισχυθεί δραστικά η άμυνα των κρατών-μελών της Ανατολικής Ευρώπης απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα.
Οκτώ ομάδες μάχης στην Ανατ. Ευρώπη
Η εμπροσθοβαρής άμυνα (forward defense) του ΝΑΤΟ θα δομηθεί γύρω από τις οκτώ ομάδες μάχης (battlegroups) που έχουν αναπτυχθεί (ή θα αναπτυχθούν) σε οκτώ κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και πιο συγκεκριμένα σε Πολωνία, Λιθουανία, Εσθονία, Λετονία (όπου τοποθετήθηκαν σε πρώτη φάση μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2014), αλλά και σε Σλοβακία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Βουλγαρία (μετά τη δεύτερη εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου 2022). Ο σκοπός είναι να ενισχυθούν οι ομάδες μάχης σε επίπεδο ταξιαρχίας και αργότερα, εφόσον χρειαστεί, ακόμη και σε επίπεδο μεραρχίας. Βασικός, επίσης, βραχίονας της νατοϊκής στρατηγικής είναι η διαμόρφωση συγκεκριμένων υποδομών στις χώρες πρώτης γραμμής ώστε να μπορεί να αποθηκευτεί υλικό που θα είναι απαραίτητο σε περίπτωση επιχειρήσεων, ενώ το χρονικό διάστημα για την απάντηση σε μία επίθεση ορίζεται στις 30 ημέρες.
Η γκρίζα ζώνη των 300.000 στρατιωτών
«Γκρίζα ζώνη» αποτελεί πάντως η ανακοίνωση του κ. Στόλτεμπεργκ, η οποία προκάλεσε σύγχυση σε πολλούς, για αύξηση των δυνάμεων υψηλής ετοιμότητας του ΝΑΤΟ σε 300.000 στρατιώτες ή και περισσότερους. Σήμερα η Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης (NRF) αριθμεί 40.000 άνδρες που βρίσκονται υπό άμεση νατοϊκή διοίκηση. Δεν είναι όμως σαφές πως προκύπτει ο αριθμός των 300.000 και ο Γενικός Γραμματέας υποχρεώθηκε σε μία σχετική αναδίπλωση την Πέμπτη, λέγοντας ότι η διαμόρφωση του νέου σχήματος θα προκύψει έπειτα από διαβουλεύσεις των αρμοδίων στρατιωτικών υπηρεσιών. Περισσότερες λεπτομέρειες επί αυτού θα προκύψουν μόνο όταν τα κράτη-μέλη αρχίσουν να δεσμεύουν δυνάμεις. Και παράλληλα, όπως επισημαίνει ο Γκούσταβ Γκέσελ, αναλυτής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), «επισήμως η NRF δεν ενεργοποιήθηκε μετά την 24η Φεβρουαρίου» – στοιχείο που δείχνει ότι οι σχετικές διαδικασίες δεν είναι ποτέ ευθύγραμμες.
Η εκ περιτροπής παρουσία δυνάμεων
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν περίπου 100.000 άνδρες ανεπτυγμένους σε ευρωπαϊκό έδαφος, ενώ ο πρόεδρος Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι η Ουάσιγκτον θα αναπτύξει 5.000 άνδρες στη Ρουμανία, αλλά και εκ περιτροπής δυνάμεις στις χώρες της Βαλτικής. Δύο μοίρες μαχητικών αεροσκαφών 5ης γενιάς F-35 θα αναπτυχθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ άλλα δύο αντιτορπιλικά θα αναπτυχθούν στη ναυτική βάση της Ρότα στην Ισπανία, από όπου σήμερα επιχειρούν τέσσερα Arleigh Burke με σύστημα Aegis. Σε ανάλογη γραμμή θα κινηθεί και το Ηνωμένο Βασίλειο που θα στείλει άλλους 1.000 άνδρες στην Εσθονία, ενώ και ο Καναδάς θα αυξήσει την παρουσία του στην ομάδα μάχης στη Λετονία. Η εκ περιτροπής παρουσία των νατοϊκών δυνάμεων στην ανατολική πτέρυγα διασφαλίζει, σύμφωνα με αξιωματούχους της Συμμαχίας, ότι δεν παραβιάζεται η Ιδρυτική Πράξη (Founding Act) ΝΑΤΟ – Ρωσίας του 1997, που απαγορεύει μόνιμη στάθμευση μάχιμων δυνάμεων στις χώρες του πρώην κομμουνιστικού συνασπισμού.
