Τον γύρο του κόσμου έκανε τις προηγούμενες ημέρες η «είδηση» πως ο Ρότζερ Γουότερς «ντύθηκε ναζί» κατά τη διάρκεια συναυλίας του στο Βερολίνο, στην οποία μάλιστα (αναπαρήγαγαν τα δημοσιεύματα με τη συνοδεία φωτογραφίας) υπήρχε «ένα φουσκωτό γουρούνι με το Αστέρι του Δαυίδ». Είτε όμως από ακούσια άγνοια, είτε από εκούσια δυσφημιστική διάθεση, οι καταγγέλλοντες (έκαναν πως) δεν αντιλήφθηκαν ότι επρόκειτο για συναυλία της αντιφασιστικής ροκ όπερας «The Wall» — και πως το φουσκωτό γουρούνι της φωτογραφίας ήταν από συναυλία προ δεκαετίας.
Το άλμπουμ «The Wall» των Pink Floyd κυκλοφόρησε στις 30 Νοεμβρίου 1979. Πρόκειται για ένα θεματικό άλμπουμ με τη μορφή της ροκ όπερας, όπου τα τραγούδια ακολουθούν έναν ροκ σταρ με το όνομα Pink. Σε μία κρίση παραισθήσεων μεγαλείου και υπό την επήρεια ναρκωτικών, ο Pink φαντασιώνεται επί σκηνής πως είναι ένας φασίστας δικτάτορας και μετατρέπει τη συναυλία του σε νεοναζιστική συγκέντρωση, προτού «κατεδαφίσει το τείχος» μέσα στο μυαλό του, δηλαδή συνειδητοποιήσει τι τον οδήγησε σε αυτήν την κατάσταση και μετανοήσει.
Η συνεπακόλουθη ζωντανή περφόρμανς του άλμπουμ παίχτηκε πρώτη φορά τον Φεβρουάριο του 1980, το άλμπουμ έγινε ταινία το 1982 και, έπειτα από την αποχώρηση του Γουότερς από τους Pink Floyd, ο ίδιος συνεχίζει να περιοδεύει με το σόου «The Wall», αρχής γενομένης από τη μεγάλη συναυλία στο Βερολίνο τον Ιούλιο του 1990.
Όμως μία συναυλία του «The Wall» στην ίδια πόλη σχεδόν 33 χρόνια μετά οδήγησε σε ανόητες κραυγές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά του Γουότερς, πως δήθεν «ντύνεται σαν αξιωματικός των SS επί σκηνής» και «εκθειάζει» το ναζιστικό καθεστώς. Οι κραυγές αυτές διανθίστηκαν και με κατηγορίες περί «αντισημιτισμού» με αφορμή μία φωτογραφία, δήθεν από τη φετινή συναυλία στο Βερολίνο, όπου εμφανίζεται ένα φουσκωτό γουρούνι που φέρει το Αστέρι του Δαυίδ.
Αν όλα αυτά έμεναν σε κραυγές στο Twitter και τα άλλα social media, δεν θα υπήρχε κάποιο ιδιαίτερο θέμα — λόγια τέτοιου επιπέδου λέγονται συνεχώς στο ίντερνετ. Όμως αυτή τη φορά οι ανοησίες μεταφέρθηκαν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, έφτασαν μέχρι το βρετανικό κοινοβούλιο και οδήγησαν στην έναρξη ποινικής έρευνας από τη βερολινέζικη αστυνομία κατά του καλλιτέχνη, για δήθεν «υποκίνηση του λαού».
Από τα ΜΜΕ στο κοινοβούλιο, μια παραπληροφόρηση δρόμος
«Η Σκοτεινή Πλευρά του Τρελού: Στο φως σοκαριστικές εικόνες του Ρότζερ Γουότερς των Pink Floyd ντυμένου Ναζί σε συναυλία στο Βερολίνο, όπου φουσκωτό γουρούνι διακοσμημένο με το Αστέρι του Δαυίβ αιωρείται πάνω από το κοινό». Αυτός ήταν ο μακροσκελής τίτλος με τον οποίο παρουσίασε το θέμα η κατακίτρινη βρετανική εφημερίδα Daily Mail.
Η παραπληροφόρηση της βρετανικής ταμπλόιντ ενέχει ιδιαίτερη ειρωνεία, καθώς η Daily Mail τη δεκαετία του 1930 είχε υποστηρίξει ένθερμα την άνοδο του Μουσολίνι, του Χίτλερ και του Βρετανού φέρελπι φασίστα Όσβαλντ Μόσλεϊ. Ο ιδιόκτητης, μάλιστα, της εφημερίδας εκείνη την εποχή, Χάρολντ Χάρμσγουορθ, 1ος Υποκόμης Ρόδερμιρ, ήταν προσωπικός φίλος του Μουσολίνι και του Χίτλερ. Οι απόγονοι του Λόρδου Ρόδερμιρ είναι ακόμα και σήμερα ιδιοκτήτες της Daily Mail, η οποία συνεχίζει πιο συγκαλυμμένα μεν να προωθεί θέσεις με φασιστικά στοιχεία, ρατσισμό, σεξισμό, ομοφοβία και παραπληροφόρηση.
Αντίστοιχα δημοσιεύματα υπήρξαν και σε παρομοίου φήμης εφημερίδες της απέναντι όχθης του Ατλαντικού, όπως η New York Post. Από τις ηλεκτρονικές και έντυπες σελίδες αυτών των εφημερίδων, η «καταγγελία» ενάντια στον Γουότερς έφτασε μέχρι το βρετανικό κοινοβούλιο, όπου ο πρώην Τόρι και νυν Εργατικός βουλευτής της περιφέρειας Bury South του Ευρύτερου Μάντσεστερ, Κρίστιαν Γουέικφορντ, κατέθεσε ερώτηση για την επερχόμενη συναυλία του μουσικού στο Μάντσεστερ.
«Ο κ. Γουότερς έπαιξε στο Βερολίνο αυτή την εβδομάδα και χρησιμοποίησε το όνομα της Αν Φρανκ για να τροφοδοτήσει τη διχόνοια, ερμήνευσε ντυμένος ως στρατιώτης των SS και χρησιμοποίησε το Αστέρι του Δαυίδ για να υπονοήσει πως οι Εβραίοι διοικούν τον κόσμο», είπε ο Βρετανός βουλευτής.
Roger Waters has a long history of vile attacks against Jewish people. His recent shows in Berlin show why he should not be welcome in Manchester.
My letter to the AO Arena outlines why his concert next month should not go ahead. pic.twitter.com/vvcug5kJPE
— Christian Wakeford MP (@Christian4BuryS) May 25, 2023
Στο Twitter, ο Γουέικφορντ δημοσίευσε και επιστολή του προς τον συναυλιακό χώρο στον οποίο πρόκειται να παίξει ο Waters, όπου αναφέρεται στη «μακρά ιστορία [του Γουότερς] άθλιων επιθέσεων ενάντια στον εβραϊκό λαό».
Εκεί έγκειται και όλη αυτή η φασαρία, στην ανάγκη εξίσωσης της κριτικής στις πολιτικές του ισραηλινού κράτους με «επιθέσεις ενάντια στον εβραϊκό λαό». Στην αποσιώπηση της στήριξης στον αγώνα του παλαιστινιακού λαού για δικαιώματα και δικαιοσύνη. Έναν αγώνα που στηρίζουν πάμπολλοι Εβραίοι ανά τον κόσμο και πολλοί Ισραηλινοί πολίτες.
Η ανάγκη αυτής της εξίσωσης φτάνει στο επίπεδο γελοιότητας να παίρνει κανείς εικόνες από μία αντιφασιστική μουσικοθεατρική παράσταση και να τις παρουσιάζει ως εκθειαστικές προς το καθεστώς το οποίο σατιρίζουν και κριτικάρουν. Η ανάγκη αυτή μπορεί και να είναι υπόρρητη — να συνδυάζεται με την άγνοια και την έλλειψη επιθυμίας για έρευνα, και να προκαλεί αυτό το γελοίο αλλά επικίνδυνο αποτέλεσμα.
Και αν στην περίπτωση του Γουότερς «ντυμένου Ναζί» μπορεί να γίνει μια, έστω ακραία, επίκληση σε αδυναμία κατανόησης, όταν φτάνουμε στο περιβόητο φουσκωτό γουρούνι πρέπει να μιλήσουμε για ξεκάθαρα ψέμματα.
Γουρουνιές
Η σύνδεση του φουσκωτού γουρουνιού με το Αστέρι του Δαυίδ με τη συναυλία στο Βερολίνο στις 17 Μαΐου δείχνει να ξεκίνησε από το tweet ενός άσημου Ισραηλινού συγγραφέα μυθιστορημάτων στις 25 Μαΐου, το οποίο έφτασε μέσα σε μία ημέρα να έχει πάνω από ένα εκατομμύριο θεάσεις.
Στην πραγματικότητα, όμως, η φωτογραφία που συνόδευε την ανάρτηση ήταν από κάποια παράσταση του «The Wall» την περίοδο 2012-13, πιθανόν μια συναυλία στην Ουάσινγκτον τον Ιούλιο του 2012. Το φουσκωτό γουρούνι αποτελεί σταθερά στην εικονογραφία των Pink Floyd από το άλμπουμ «Animals», που προηγείται του «The Wall», και φέρει σύμβολα και συνθήματα που ο καλλιτέχνης εντάσσει στη σφαίρα της φασιστικής επιρροής, όπως σήματα πολυθενικών εταιρειών. Στην περιοδεία του 2012-13, πάνω στο γουρούνι βρίσκονταν και σύμβολα των μεγάλων θρησκειών.
Εδώ έγκειται η δεύτερη πλήρης παραχάραξη του μηνύματος του Γουότερς — το γουρούνι εκείνης της περιοδείας έφερε τον χριστιανικό σταυρό και την ισλαμική ημισέληνο, πέρα από το εβραϊκό αστέρι του Δαυίδ. Ήταν, δηλαδή, ένα σχόλιο για την καθολική σύνδεση της οργανωμένης θρησκείας με τον φασισμό — με το οποίο μπορεί κανείς να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει, αλλά επ’ουδενί να το συνδέσει με μίσος κατά μίας συγκεκριμένης θρησκευτικής ομάδας.
Αστυνομία, δικαστήρια, ΜΜΕ
Ο θόρυβος που προκλήθηκε, αν και ψευδής ως προς το περιεχόμενό του, ήταν αποτελεσματικός. Όπως μετέδωσε το CNN στις 26 Μαΐου, η αστυνομία του Βερολίνου ξεκίνησε ποινική έρευνα κατά του Ρότζερ Γουότερς. «Έχουμε λάβει πληροφορίες, συμπεριλαμβανόμενων φωτογραφιών και βίντεο, οι οποίες σύμφωνα με την εξωτερική εμφάνιση είναι κατάλληλες για την πλήρωση του αδικήματος της υποκίνησης μίσους», δήλωσε στο αμερικανικό μέσο εκπρόσωπος της βερολινέζικης αστυνομίας.
Σε γραπτή δήλωση που απέστειλε στη συνέχεια η βερολινέζικη αστυνομία στο CNN, αναφέρεται πως «Το συγκείμενο της φορεμένης ενδυμασίας θεωρείται ικανό για έγκριση, εκθειασμό ή δικαιολόγηση της βίαιης και αυταρχικής εξουσίας του καθεστώτος των Ναζί με τρόπο που παραβιάζει την αξιοπρέπεια των θυμάτων και επομένως διαταράσσει τη δημόσια ειρήνη».
Όπως, όμως, έχουμε δει πιο πάνω, το περιεχόμενο της παράστασης «The Wall» έχει ακριβώς την αντίθετη λειτουργία. Είναι δηλαδή ακριβώς το συγκείμενο στο οποίο φοριέται η ενδυμασία από τον Γουότερς, με σύμβολα που δεν είναι ίδια αλλά παραπέμπουν στα σύμβολα των Ναζί, που λειτουργεί ως καταδικαστικό, σατιρικό και καταγγελτικό προς το ναζιστικό καθεστώς και όλα τα αυταρχικά καθεστώτα.
Αυτό έχει κριθεί και από γερμανικό δικαστήριο, όταν τον περασμένο Απρίλιο οι αρχές της Φρανκφούρτης προσπάθησαν να ακυρώσουν τη συναυλία του Γουότερς στην πόλη. Το δικαστήριο τότε έκρινε πως, παρά το γεγονός ότι η παράσταση χρησιμοποιεί «συμβολισμό ξεκάθαρα βασισμένο σε αυτόν του Εθνικού Σοσιαλιστικού καθεστώτος», το έργο του καλλιτέχνη «δεν εκθείαζε ούτε σχετικοποιούσε τα εγκλήματα των Ναζί ή ταύτιζε εαυτόν με τη ρατσιστική ιδεολογία των Ναζί». Έτσι, η παράσταση του «The Wall» πληροί τα εχέγγυα που απαιτεί ο γερμανικός νόμος για να επιτρέψει την απεικόνιση τέτοιων συμβόλων.
Σε αντίθεση με πολλά Μέσα, το ρεπορτάζ του CNN για την υπόθεση κάνει ξεκάθαρο το συγκείμενο, μιλώντας για τον «σατιρικό» χαρακτήρα της παράστασης και δίνοντας το απαραίτητο υπόβαθρο.
Όπως και οι κατηγορίες για «εκθειασμό των Ναζί», έτσι και η φωτογραφία με το γουρούνι παρουσιάστηκε άκριτα σε πλείστα ΜΜΕ, χωρίς την απαραίτητη διευκρίνηση πως πρόκειται για εικόνα προ δεκαετίας.
Σε δεύτερο επίπεδο, μέσα όπως το BBC (θεωρητικά, δηλαδή, ένα μέσο που θα έπρεπε να ξέρει καλύτερα), αναπαρήγαγαν τις καταγγελίες του βουλευτή Γουέικφορντ ως γεγονός, χωρίς να ξεκαθαρίζουν πως τα λόγια του είναι ψευδή ή (όπως το BBC) με μονάχα μια μικρή, ουδέτερη αναφορά στο συγκείμενο.
του Ανδρέα Κοσιάρη
