Η αντίθεση μεταξύ του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και του Πάπα Λέων ΙΔ‘, γεννημένου στο Σικάγο, δεν θα μπορούσε να είναι πιο έντονη – πολιτικά, προσωπικά ή ως προς τις κοσμοθεωρίες τους. Ηγούνται σε διαφορετικούς ρόλους και τομείς.
Αλλά η ιστορική εκλογή του πάπα την περασμένη εβδομάδα για να ηγηθεί των 1,4 δισεκατομμυρίων καθολικών του κόσμου ως ο πρώτος Πάπας που γεννήθηκε στις ΗΠΑ σημαίνει ότι οι δύο πιο ισχυροί άνθρωποι στον πλανήτη είναι Αμερικανοί. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αμερικανική επιρροή σε μια εποχή που οι δασμολογικοί πόλεμοι του Τραμπ και οι απειλές «με τον έναν ή τον άλλο τρόπο» έχουν ανατρέψει οκτώ δεκαετίες παγκόσμιας τάξης και έχουν προκαλέσει δυσπιστία μεταξύ των συμμάχων απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η προοπτική υπερβολικής αμερικανικής ισχύος θεωρείται ευρέως ένας λόγος που η Καθολική Εκκλησία δεν είχε εκλέξει Αμερικανό στον παπισμό σε όλη τη σχεδόν 250χρονη ιστορία της χώρας. Μέχρι που, δηλαδή, ο πρώην καρδινάλιος Ρόμπερτ Πρέβοστ του Σικάγο – ο Πάπας Λέων XIV – επιλέχθηκε για να γίνει ο 267ος ποντίφικας.
«Η ειρωνεία της εκλογής του πάπα Λέων είναι ότι πολλοί στον υπόλοιπο κόσμο θα τη δουν ως σημάδι ελπίδας – ως έναν Αμερικανό που μπορεί να μιλήσει γι’ αυτούς αντί να ενεργεί εναντίον τους», δήλωσε ο Ντέιβιντ Γκίμπσον, διευθυντής του Κέντρου Θρησκείας και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Φόρνταμ.
Ο Πάπας Λέων είναι ένα άλλο είδος Αμερικανού στην παγκόσμια σκηνή
Το σοκ και η χαρά για την εκλογή του όχι πολύ γνωστού καρδινάλιου σύντομα μετατράπηκε σε έντονη συζήτηση για το πώς η κορυφή της παγκόσμιας ιεραρχίας θα μπορούσε να κατοικείται από δύο Αμερικανούς.
Ο Τραμπ είναι γνωστό ότι δεν απολαμβάνει να μοιράζεται την προσοχή ή την πρωτοκαθεδρία, όπως καθιστά σαφές η προσέγγιση της εξωτερικής του πολιτικής «πρώτα η Αμερική». Οι Αμερικανοί καθολικοί επέλεξαν τον Τραμπ έναντι της Δημοκρατικής αντιπάλου του, Κάμαλα Χάρις.
Σε μια προφανή έκκληση προς αυτούς, ο Τραμπ δημοσίευσε μια εικόνα που δημιούργησε η τεχνητή νοημοσύνη και τον απεικόνιζε ντυμένο Πάπα κατά τη διάρκεια των ημερών πένθους για τον Πάπα Φραγκίσκο, ο οποίος πέθανε στις 21 Απριλίου. Η κίνηση αυτή δεν εκτιμήθηκε από ορισμένους καθολικούς και Ιταλούς. Ο Τραμπ αρνήθηκε ότι ανάρτησε ο ίδιος την εικόνα και δήλωσε ότι όποιος προσβλήθηκε «δεν μπορεί να καταλάβει ένα αστείο». Επέμεινε ότι «οι καθολικοί το λάτρεψαν».
Ακόμα κι έτσι, ο Τραμπ ευχήθηκε στον νέο Πάπα τα καλύτερα και χαρακτήρισε «μεγάλη τιμή» το γεγονός ότι ο νέος Πάπας είναι Αμερικανός, όπως γράφει το Associated Press.
Ο Πάπας Λέων, εν τω μεταξύ, είναι κατά κάποιο τρόπο και πολιτικός, με έναν ήρεμο τρόπο και την προσέγγιση να μιλάει με τους συναδέλφους του καρδιναλίους σε μικρές ομάδες πριν από το κονκλάβιο, είπαν. Αν και γεννήθηκε στο Σικάγο, ο Λέων – τότε Πρέβοστ – πέρασε δύο δεκαετίες ως ιεραπόστολος στο Περού πριν διοριστεί από τον Πάπα Φραγκίσκο το 2023 για να ηγηθεί του ισχυρού γραφείου του Βατικανού που ελέγχει τους επισκόπους σε όλο τον κόσμο.
Δεν θα είναι ο πρώτος πάπας που θα αναμειχθεί στην παγκόσμια πολιτική. Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ, για παράδειγμα, πιστώνεται δικαίως ότι βοήθησε στην πτώση του κομμουνισμού. Αλλά ο Λέων εισέρχεται στην παποσύνη έχοντας ήδη επικρίνει τον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, τον πιο προβεβλημένο καθολικό στην αμερικανική πολιτική, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Λέο βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την κυβέρνηση σε θέματα πολιτικής όπως η μετανάστευση – το θέμα που φέρει την υπογραφή του Τραμπ – και το περιβάλλον.
Όπως και ο Τραμπ, ο Λέων έχει στρέψει την προσοχή του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Από το Βατικανό, ζήτησε την απελευθέρωση φυλακισμένων δημοσιογράφων και επιβεβαίωσε την έκκληση προς «όλους μας να διαφυλάξουμε το πολύτιμο δώρο της ελευθερίας του λόγου και του Τύπου». Αντίθετα, η προσέγγιση του Τραμπ προς τους δημοσιογράφους ήταν μαχητική, από τον Λευκό Οίκο μέχρι τα δικαστήρια.
Ο Τραμπ και ο Πάπας Λέων βρίσκονται σε «διαφορετικούς δρόμους» ως ηγέτες
Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Λέων – τότε ακόμη Πρέβοστ – μοιράστηκε ένα άρθρο από ένα καθολικό έντυπο με τον τίτλο: «Ο Τζέι ντι Βάνς κάνει λάθος: Βανς: Ο Ιησούς δεν μας ζητά να κατατάξουμε την αγάπη μας για τους άλλους».
Αυτό ήρθε λίγες ημέρες αφότου ο Βάνς – ένας προσήλυτος στον καθολικισμό – συζήτησε τη μετανάστευση σε συνέντευξη στο Fox News, αναφερόμενος σε ένα χριστιανικό δόγμα «ότι αγαπάς την οικογένειά σου και μετά αγαπάς τον γείτονά σου, και μετά αγαπάς την κοινότητά σου, και μετά αγαπάς τους συμπολίτες σου, και μετά από αυτό, βάζεις σε προτεραιότητα τον υπόλοιπο κόσμο».
Ο Λέων, μιλώντας στα ιταλικά σε χιλιάδες συγκεντρωμένους στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, περιέγραψε ένα διαφορετικό όραμα για την Εκκλησία και τις ανθρώπινες σχέσεις: «Πρέπει να γίνουμε μια εκκλησία που εργάζεται από κοινού για να χτίσει γέφυρες και να κρατήσει την αγκαλιά της ανοιχτή, όπως αυτή η ίδια η πλατεία, φιλόξενη».
Ο Βανς πρότεινε ότι ο παπισμός είναι «μεγαλύτερος» από την πολιτική και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Είναι πολύ δύσκολο να χωρέσει ένας θεσμός 2.000 ετών στην πολιτική της Αμερικής του 2025», δήλωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξης στον συντηρητικό σχολιαστή Hugh Hewitt, προσθέτοντας ότι «είναι καλύτερο για όλους μας αν επιτρέψουμε στην εκκλησία να ασχοληθεί με τη σωτηρία των ψυχών».
Στην άνοδο του Τραμπ την ίδια στιγμή με τον Λέων, «το ευαγγέλιο συναντά την κουλτούρα», δήλωσε ο Στίβεν Μίλις, διευθυντής του Κέντρου Μπερνάρντιν στην Καθολική Θεολογική Ένωση στο Σικάγο. Η θρησκεία και η πολιτική, πρόσθεσε, δεν είναι ευθυγραμμισμένες επειδή «προσανατολίζονται σε διαφορετικούς σκοπούς».
«Αυτό που έκαναν τόσο ο Φραγκίσκος όσο και ο τότε καρδινάλιος Πρέβοστ ήταν να είναι επίσκοποι – να διδάσκουν το Ευαγγέλιο και να μας υπενθυμίζουν ότι το Ευαγγέλιο είναι πάντα στο πλευρό των φτωχών, των ταλαιπωρημένων, των πασχόντων», δήλωσε ο Μίλις σε ένα email. «Αυτή δεν είναι η τροχιά του Τραμπ ως πρόεδρος, ως σταρ του ριάλιτι ή ως επιχειρηματίας».
Πόσο αμερικανική είναι η κοσμοθεωρία του Πάπα Λέοντα, τέλος πάντων;
Οι δεκαετίες του Λέοντα στο Περού -είναι πολίτης και των δύο χωρών- μπορούν να του δώσουν μια ευρύτερη άποψη για την ανθρωπότητα και την εξουσία, καθώς και για τη θρησκεία και την πολιτική, λένε οι μελετητές.
Πέρα από τις προφανείς διαφορές προσωπικότητας με τον Τραμπ, ο Λέων αναμένεται να ασκήσει την εξουσία με διαφορετικό τρόπο – στους ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη πρώτα, για παράδειγμα, ενώ ο Τραμπ έκοψε την αμερικανική βοήθεια. Ο Λέων δεν ανέφερε τις αμερικανικές ρίζες του κατά την πρώτη του ομιλία, ούτε μίλησε στα αγγλικά – ένα σημάδι, όπως είπαν ορισμένοι παρατηρητές του Βατικανού, των παγκόσμιων προτεραιοτήτων του.
«Παρόλο που είναι γεγονός ότι ο Λέων είναι ο πρώτος Πάπας που γεννήθηκε στις ΗΠΑ, είναι πιο λογικό να τον σκεφτούμε ως τον δεύτερο Πάπα της Αμερικής. Αυτό αμφισβητεί τις προσεγγίσεις «πρώτα η Αμερική» και φαντάζεται την περιοχή πιο ολιστικά, όπως έκανε πρώτος ο Πάπας Φραγκίσκος, με κέντρο βάρους τον παγκόσμιο νότο», δήλωσε ο Ραούλ Ζεγκάρα, επίκουρος καθηγητής ρωμαιοκαθολικών θεολογικών σπουδών στη Θεολογική Σχολή του Χάρβαρντ.
«Όλα αυτά δείχνουν έναν Πάπα που αντιλαμβάνεται την παγκόσμια ηγεσία μέσω του διαλόγου αντί της απομόνωσης- που αντιλαμβάνεται την εξουσία μέσω της υπηρεσίας, αντί της κυριαρχίας», είπε. «Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια πιο έντονη αντίθεση με την τρέχουσα κυβέρνηση στις ΗΠΑ».
Για να ακούσει κανείς μερικούς από τους Αμερικανούς καρδιναλίους να το λένε, ο Λέων στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο Αμερικανός στο στυλ ή την προοπτική του, και η αμερικανική κληρονομιά του έπαιξε ελάχιστο ή και καθόλου ρόλο στην επιλογή του ως Πάπα. Αλλά ο Τραμπ αιωρούνταν πάνω από τη διαδικασία.
Έξι Αμερικανοί καρδινάλιοι που συμμετείχαν στο κονκλάβιο ανέβηκαν στη σκηνή σε μια συνέντευξη Τύπου, καθώς το «Born in the USA» και το «American Pie» ακούγονταν από τα ηχεία. Στη συνέχεια, ο ένας μετά τον άλλο υποβάθμιζαν τις αμερικανικές ρίζες του Λέοντα. Ένας ανέφερε μια φράση που κυκλοφορούσε, ότι ο Λέο είναι «ο λιγότερο Αμερικανός από τους Αμερικανούς» καρδιναλίους. Αρκετοί είπαν ότι περίμεναν ότι ο Λέο θα είναι ένας «γεφυροποιός» με την κυβέρνηση Τραμπ – η έννοια της λατινικής λέξης «ποντίφικας».
Στην ερώτηση αν οι καρδινάλιοι εξέλεξαν τον Λέοντα για να αντισταθμίσουν τον Τραμπ, αρκετοί είπαν όχι.
«Δεν νομίζω καθόλου ότι οι αδελφοί μου καρδινάλιοι θα τον είχαν σκεφτεί ως αντίβαρο σε κάποιο πρόσωπο», δήλωσε ο καρδινάλιος Τίμοθι Ντόλαν, αρχιεπίσκοπος της Νέας Υόρκης.
«Προφανώς οι καρδινάλιοι είχαν πλήρη επίγνωση των πραγμάτων που συνέβησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, των δηλώσεων που έγιναν, των πολιτικών ενεργειών που έγιναν», δήλωσε ο Γουίλτον Γκρέγκορι, ομότιμος αρχιεπίσκοπος της Ουάσινγκτον. Αλλά ο στόχος του κονκλάβιου, είπε, ήταν να επιλεγεί «ποιος από εμάς» θα μπορούσε να ενισχύσει την πίστη.
Είπε ο Μίλις: «Δεν είναι ότι ο κόσμος θα πρέπει να φοβάται έναν Πάπα γεννημένο στις ΗΠΑ. Ακριβώς το αντίθετο: Ως «ο λιγότερο Αμερικανός από τους Αμερικανούς», είναι αμόλυντος από την πρόσφατη πολιτική μας και μπορεί να φαίνεται πιο ασφαλής, ακόμη και όταν, ακόμη, είναι ένας Αμερικανός που γνωρίζει καλά τους καλύτερους αγγέλους αυτού του έθνους».
