Κατά κανόνα νομοθετείται η αυστηροποίηση των ποινών, που έχει αποδειχθεί ως μέτρο τελείως αναποτελεσματικό. Και το κακό ογκώνεται και απειλεί τις κοινωνίες με κατάρρευση, όμως οι αρμόδιοι εμφανίζονται καθησυχαστικοί διαβεβαιώνοντας ότι όλα βαίνουν καλώς. Συνήθης είναι η ανάλυση των συμβαινόντων με αναφορά στη μεταβολή των κοινωνικών συνθηκών, ώστε ο πολίτης να αποδεχθεί ότι πρέπει να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα.
Κατά τον 19ο αιώνα είχε υποστηριχθεί από οραματιζόμενους έναν δικαιότερο κόσμο ότι υπάρχουν κοινωνικοί νόμοι κατά το ανάλογο των φυσικών, οι οποίοι ρυθμίζουν τις κοινωνικές σχέσεις. Ο μύθος αυτός κατέρρευσε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Παραμένει όμως η άποψη ότι οι κοινωνίες μεταβάλλονται χωρίς την παρέμβαση του ανθρωπίνου παράγοντα στη διαμόρφωση νέων συνθηκών σ’ αυτές. Και όμως οι μεταβολές οφείλονται αποκλειστικά στον ανθρώπινο παράγοντα. Αλλά ο άνθρωπος, διαχρονικά, αρνείται να αποδεχθεί την ευθύνη για τα κακώς συμβαίνοντα στην κοινωνία. Μάλιστα καταλήγει να υποστηρίξει ότι είναι στην ανθρώπινη φύση να ενεργεί, όπως ενεργεί, και ότι σε όλες τις εποχές και σε όλες τις κοινωνίες υπήρχαν έκτροπα, μάλιστα πολύ χειρότερα σε άλλες εποχές. Καταντούν κάποιοι να υποστηρίζουν ότι οι κοινωνικές συνθήκες έχουν βελτιωθεί σημαντικά σε σχέση με τις επικρατούσες κατά το απώτερο σκοτεινό παρελθόν. Και δεν είναι λίγοι, που καυχώνται για τα επιτεύγματα του ανθρώπου, που κατάφερε να εκπολιτιστεί!
Τα περί της ανθρώπινης φύσης και του πολιτισμού είναι δύο εξαιρετικά σημαντικά θέματα, με τα οποία οι σύγχρονοι αναλυτές με άκρα επιπολαιότητα ασχολούνται. Θεωρώντας οι πλείστοι τον άνθρωπο ως τυχαίο προϊόν εξελικτικής διαδικασίας, είναι επακόλουθο να αποδεχθούν ότι δεν κατάφερε να απαλλαγεί από τα άγρια ένστικτα, που χαρακτηρίζουν άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Εμμέσως πλην σαφώς υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος, συνεπώς δεν είναι και υπεύθυνος για τις πράξεις του. Με την ανάλυση αυτή προσφέρεται συγχωροχάρτι και η απόδοση δικαιοσύνης καθίσταται χωρίς νόημα.
Η κατάπτωση αυτή του ανθρώπου οφείλεται αναμφισβήτητα στην απομάκρυνσή του από το Θεό και την άρνησή του να υποταχθεί στο θέλημά του καυχώμενος ότι με την κίνησή του αυτή απελευθερώνεται, ενώ απεναντίας υποδουλώνεται στα πάθη του, που οδηγούν σε πλήθος αντικοινωνικών συμπεριφορών, όπως τις δέχεται ακόμη και κάποιος που δεν πιστεύει στον Θεό. Γιατί, αν πράγματι η παραβατικότητα είναι σύμφυτη προς την ανθρώπινη φύση, τότε δεν υπάρχει θεραπεία. Όμως σαφώς και δεν είναι. Οι άνθρωποι αρνούμενοι να αποδεχθούν τους ηθικούς κανόνες, επειδή ρέπουν προς το κακό, διαμορφώνουν κοινωνικές συνθήκες, οι οποίες συντελούν στην περαιτέρω διόγκωση του κακού. Η ευθύνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων βαρύνει γονείς, εκπαιδευτικούς, πολιτικούς, διανοούμενους και πνευματικούς ποιμένες.
Αντίθετη προς την κακία είναι η αρετή. Στην απόκτηση αρετών στόχευε η παιδεία των προγόνων μας, που ήθελαν να διαπλάσουν το παιδί σε καλόν καγαθόν πολίτην. Διδάσκεται όμως η αρετή; Είναι ερώτημα που τίθεται από τον Πλάτωνα στο έργο του Πρωταγόρας, στο οποίο διαλέγονται ο σοφιστής με τον Σωκράτη. Είναι τραγικό να υποστηριχθεί ότι δεν διδάσκεται. Το κύριο ερώτημα είναι με ποιόν τρόπο διδάσκεται. Είναι αναμφισβήτητο ότι στις σύγχρονες κοινωνίες κυριαρχεί ο δημαγωγικός λόγος των απατηλών συνθημάτων και υπάρχει μεγάλη φτώχια καλών προτύπων και παραδειγμάτων. Ο απλός λαός το έχει επισημάνει αυτό με το γνωμικό «δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις». Η συνέπεια του δασκάλου, γονέα, εκπαιδευτικού, πολιτικού, διανοητού, πνευματικού ποιμένα είναι πρωταρχικής σημασίας για την καλλιέργεια των αρετών. Σ’ αυτή πρέπει να προστεθεί η προβολή προτύπων από την ιστορία όπως ηρώων και εναρέτων ανδρών, αγίων στη γλώσσα της Εκκλησίας. Αλλά οι υποδουλωμένοι στα πάθη και αυτοθαυμαζόμενοι ως ελεύθεροι αισθάνονται έντονη την απέχθεια προς τα πρόσωπα, που με τη στάση βίου αποδείχνουν ότι κατάφεραν να υπερβούν τις μικρότητες, στις οποίες αυτοί υποτάχτηκαν. Και τα κυριότερα πάθη, που ταλανίζουν πρόσωπα και κοινωνίες είναι η φιλαργυρία, η φιλοδοξία και η φιληδονία. Και αυτά καθιστούν τον εγωπαθή άνθρωπο θλιβερό δούλο. Αυτό κήρυξε ο Χριστός, αυτό ασπάστηκαν οι Τρεις Ιεράρχες, οι θεωρούμενοι τύποις πλέον προστάτες της παιδείας μας. Και πώς να προστατέψουν κάτι το ανύπαρκτο, αφού η παιδεία έχει εκπέσει σε γνωσικεντρική εκπαίδευση, αρχικά, για να κατρακυλίσει σε άκρως χρησιμοθηρική στη συνέχεια.
Οι Τρεις Ιεράρχες ενοχλούν στο έπακρο τους εγωπαθείς και ανεπαρκείς κατά το ήθος αλλά και κατά τη γνώση. Υπήρξαν υψηλής ευφυΐας και έκαναν λαμπρές σπουδές. Όμως τις γνώσεις τους έθεσαν στην υπηρεσία των συνανθρώπων τους και όχι της εκτροφής του εγώ τους με την εκμετάλλευση των άλλων. Διένειμαν την περιουσία τους, φρόντισαν για τους φτωχούς και αδύνατους. Δεν διεκδίκησαν αξιώματα και όρθωσαν αποφασιστικά το ανάστημά τους έναντι των αλαζόνων ισχυρών της εποχής τους με γνώμονα την εντολή «Πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον ή ανθρώποις». Αυτούς τους Τρεις μεγίστους φωστήρες απαξιώνουν οι κρατούντες στη χώρα μας σήμερα έχοντας απαξιώσει προηγουμένως τον Χριστό, τη διδασκαλία του οποίου τείνουν να αποβάλλουν εντελώς από τη εγκύκλια σχολική εκπαίδευση, ενώ στην ανώτατη έχει επικρατήσει πλήρως το νοσηρό κλίμα του δυτικού λεγόμενου διαφωτισμού της άρνησης του Θεού και της επακόλουθης ηθικής ασυδοσίας.
Οι Τρεις Ιεράρχες, όλοι οι Πατέρες και οι άγιοι της Εκκλησίας ενοχλούν, επειδή με τη στάση βίου έδειξαν ότι η διδασκαλία του Χριστού δεν αποτελεί ουτοπία. Το κακό δεν είναι σύμφυτο προς την ανθρώπινη φύση. Εκδηλώνεται ως άρνηση αποδοχής του θελήματος του Θεού, όπως αυτό έγινε γνωστό στους ανθρώπους με την ενανθρώπιση Του στο πρόσωπο του Χριστού. Και το κακό θα εντείνεται συνεχώς, όσο και αν αυστηροποιούνται οι ποινές. «Χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται» είχε τονίσει ο Ντοστογιέφσκι. Χωρίς Θεό είμαστε «ελεύθεροι» να αυτοκαταστραφούμε. Και οδεύουμε σε πορεία αυτοκαταστροφής αλαζόνες με καύχηση ότι πορευόμαστε προς την πρόοδο, ενώ βιώνουμε βαθειά παρακμή. Η ιστορία μας διδάσκει ότι την παρακμή ακολουθούν συμφορές. Βέβαια ο άνθρωπος παραμένει αμετανόητος και δεν έχει διάθεση να διδαχθεί. Απεναντίας λαμβάνει όλα τα μέτρα, ώστε τα καλύπτονται με πέπλο λήθης όλα τα φωτεινά παραδείγματα, που θα συγκινούσαν κάποιους, ώστε να εναντιωθούν στην ολέθρια πορεία. Και όσοι αντιστέκονται δέχονται τις ύβρεις ως αντικοινωνικά όντα και εχθροί της προόδου.
Η ιστορία έχει γράψει με ανεξίτηλους χαρακτήρες τους Τρεις Ιεράρχες, τους μέγιστους φωστήρες. Δεν θα κάνει τη χάρη να γράψει και τους πρωτεργάτες της παρακμής, που νομίζουν ότι απαξιώνοντας τους άξιους θαυμασμού για τη συνέπεια λόγων και έργων ανέρχονται κοινωνικά και καταξιώνονται.
«Μακρυγιάννης»
