«Το κόστος ευκαιρίας του να πας πανεπιστήμιο είναι τεράστιο. Στον κόσμο της τεχνολογίας, τα πράγματα κινούνται τόσο γρήγορα», λέει ο Ταν. «Αν είσαι στο σχολείο όλη μέρα, ο κόσμος απλώς σε προσπερνά».
Τα «μαύρα πρόβατα» που έγιναν μεγιστάνες
Οι εγκαταλείψαντες το πανεπιστήμιο έχουν αποκτήσει μυθικό status στη Σίλικον Βάλεϊ. Ο Μπιλ Γκέιτς, ο Λάρι Έλισον, ο Στιβ Τζομπς, ο Τζακ Ντόρσεϊ και ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ φοίτησαν για λίγο πριν τα παρατήσουν, εμπνέοντας αμέτρητους άλλους να κάνουν το ίδιο. Σήμερα, μια τέλεια καταιγίδα οικονομικών, πολιτικών και τεχνολογικών συνθηκών ωθεί νεαρούς — κυρίως άνδρες, όπως προκύπτει από όλες τις συνεντεύξεις — να παρακάμψουν πλήρως την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Από τη μία, το κόστος είναι απαγορευτικό: το 2024, η μέση τιμή για ένα φοιτητικό δάνειο πλησίαζε τα 30.000 δολάρια για όσους ολοκλήρωσαν σπουδές, ενώ συνολικά κάποιες τετραετείς σπουδές κοστίζουν πάνω από μισό εκατομμύριο. Από την άλλη, η τεχνητή νοημοσύνη και τα νέα εργαλεία προγραμματισμού κάνουν ευκολότερο από ποτέ το να ιδρύσεις μια startup, με επενδυτές όπως οι YCombinator και Andreessen Horowitz να δηλώνουν ότι «είναι η καλύτερη εποχή της δεκαετίας για φοιτητές να ξεκινήσουν δικές τους εταιρείες».
Καθώς η κυβέρνηση Τραμπ εξετάζει το ενδεχόμενο να αφαιρέσει 3 δισ. δολάρια από επιχορηγήσεις του Χάρβαρντ και να τις κατευθύνει προς τεχνικές σχολές, η τεχνολογική ελίτ αναρωτιέται αν το πανεπιστήμιο έχει ακόμα αξία. «Δεν είμαι σίγουρος ότι το πανεπιστήμιο προετοιμάζει όντως τους ανθρώπους για τις δουλειές που χρειάζεται να κάνουν», είπε ο Ζούκερμπεργκ στο podcast του κωμικού Θίο Βον τον Απρίλιο. Αν προσθέσει κανείς και την εμμονή των social media με τον γρήγορο πλουτισμό σε μικρή ηλικία, το πανεπιστήμιο μοιάζει περισσότερο με παράκαμψη παρά με βήμα μπροστά.
Το νέο κίνημα αντι-ελιτισμού
Η παρόρμηση να παραλείψει κανείς εντελώς την ανώτατη εκπαίδευση είναι η νέα έκφραση του αντι-ελιτισμού της Σίλικον Βάλεϊ, διαμορφωμένη τόσο από τη διαχρονική απέχθεια του Τιλ για τα πανεπιστήμια όσο και από τις επιθέσεις της κυβέρνησης Τραμπ προς τα Ivy League. «Κατά το ρωμαϊκό ρητό corruptio optimi pessima — η διαφθορά των καλύτερων είναι η χειρότερη — η ανώτατη εκπαίδευση είναι ο χειρότερος θεσμός που έχουμε», γράφει ο Τιλ σε δελτίο Τύπου του Μαΐου, με αφορμή τους νέους υπότροφους του προγράμματός του που δίνει 200.000 δολάρια σε νεαρούς επιχειρηματίες που εγκατέλειψαν το πανεπιστήμιο.
Το να μη φοιτήσεις ποτέ σε πανεπιστήμιο γίνεται τάση σε εταιρείες όπως η Palantir, η οποία δηλώνει πως έχει προσλάβει και στο παρελθόν άτομα χωρίς πτυχίο. Το φαινόμενο ενισχύεται από ένα αυξανόμενο κύμα νέων ιδρυτών που άφησαν τις σπουδές τους ήδη από το λύκειο. Είτε γράφουν κώδικα είτε διοικούν εταιρείες, αυτή η γενιά δηλώνει περήφανα: οι αληθινοί δημιουργοί δεν έχουν κάτσει ποτέ σε αμφιθέατρο.
«Πιστεύω ότι είναι σαν dropshipping — βάζουν τη σφραγίδα τους σε ήδη ικανότατους, έξυπνους νέους και μετά παίρνουν την πίστωση για την επιτυχία τους»
Στην αποφοίτηση του Στάνφορντ το 2005, ο Στιβ Τζομπς είχε πει ότι κάθε πρωί τα τελευταία 30 χρόνια κοιτούσε τον καθρέφτη και ρωτούσε: «Αν σήμερα ήταν η τελευταία μέρα της ζωής μου, θα ήθελα να κάνω αυτό που πρόκειται να κάνω;» Αν η απάντηση ήταν «όχι» για πολλές μέρες στη σειρά, άλλαζε πορεία.
Όπως πολλοί νέοι που μίλησαν για το άρθρο, έτσι κι ο JC Btaiche λέει ότι είναι «αρκετά εμμονικός» με τον Τζομπς. Στο λύκειο, ακολουθούσε καθημερινά την πρακτική του: «Κάθε πρωί έλεγα: ‘Δεν θέλω να πάω σχολείο’. Η ζωή είναι πολύ μικρή. Υπάρχουν ισχυρά παραδείγματα ανθρώπων που δεν πήγαν πανεπιστήμιο και πέτυχαν τρομερά». Σταμάτησε να πηγαίνει στα περισσότερα μαθήματα. Μετά την αποφοίτησή του από το λύκειο, αποφάσισε να μην φοιτήσει στο πανεπιστήμιο και στα 19 ίδρυσε την Fuse Energy, μια startup πυρηνικής σύντηξης.
«Αναρωτιέσαι γιατί είναι καθηγητές και όχι απλώς μέλη της κοινωνίας που λειτουργεί;» λέει για τους πανεπιστημιακούς. «Συνειδητοποιείς ότι πολλοί δεν είναι κατάλληλοι να διδάξουν — απλώς έκαναν διδακτορικό, έγιναν βοηθοί, και τέλος».
«Για μένα, είναι πολύ σημαντικό να σέβομαι αυτόν από τον οποίο μαθαίνω», προσθέτει.
Πολλοί ανέφεραν πως προτιμούν να μαθαίνουν από ανθρώπους της πράξης, όχι από ακαδημαϊκούς. Ο Άνταμ Γκίλντ διάβασε το βιογραφικό του Τζομπς από τον Γουόλτερ Άιζακσον για να αποδομήσει τη συνταγή επιτυχίας. «Αν μπορώ να μελετήσω πώς έγιναν επιτυχημένοι, αυτό είναι ο πιο σύντομος δρόμος», λέει. «Σε αντίθεση με μια θεωρία από MBA».
Η αξία ενός πτυχίου είναι «ασήμαντη»
Σήμερα 25, ο Γκίλντ παράτησε το λύκειο στη δευτέρα τάξη για να συνεχίσει ένα Minecraft server που λέει ότι του απέφερε εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Το 2020, ίδρυσε την Owner, μια πλατφόρμα για εστιατόρια, που φέτος έκλεισε γύρο χρηματοδότησης με αποτίμηση 1 δισ. δολαρίων.
Η άποψή του για τα πανεπιστήμια είναι ωμή: «Πιστεύω ότι είναι σαν dropshipping — βάζουν τη σφραγίδα τους σε ήδη ικανότατους, έξυπνους νέους και μετά παίρνουν την πίστωση για την επιτυχία τους», λέει. Η αξία ενός πτυχίου είναι «ασήμαντη». Προτιμά να διαβάζει βιογραφίες ή να μαθαίνει από το διαδίκτυο — ή ακόμα καλύτερα από μια AI εκπαιδευμένη να σκέφτεται σαν τον Τζομπς — αντί να ακούει καθηγητές που δεν έχουν φτιάξει ποτέ κάτι.
«Ο αυτοδίδακτος είναι ο νέος απόφοιτος», έγραψε πρόσφατα στο Χ ο Σούρια Μίντα, συνιδρυτής της AI hiring πλατφόρμας Mercor, που παράτησε το Georgetown χάρη στη Thiel Fellowship. «Το πανεπιστήμιο σου μαθαίνει να είσαι ενδιαφέρων στα δείπνα και μετά να συνεχίζεις την παράσταση στη ζωή». Προσθέτει: «Το πτυχίο είναι πλέον καθυστέρηση, όχι διάκριση».
Ίσως αυτή η νοοτροπία DIY συνοψίζεται σε έναν όρο-κλειδί της Σίλικον Βάλεϊ: high agency. Ο Αρμπάζ Μαχμούντ, που επίσης δεν πήγε πανεπιστήμιο, ήθελε να γίνει φυσικός αλλά σήμερα τρέχει μια startup AI για αντιπροσωπείες αυτοκινήτων. «Το σχολείο ήταν απλώς αριθμοί — παραπομπές και papers», λέει. «Στην startup όπου δούλεψα, μπορούσα να διαφωνήσω με τον CEO και να γίνει το δικό μου. Αυτό τα άλλαξε όλα».
Το να είναι νέος και να επιβάλλεται τον έκανε να δει το πανεπιστήμιο σαν αντίστροφο σήμα. «Στην εποχή του ίντερνετ, αν χρειάζεται να πας πανεπιστήμιο, μάλλον είσαι μετριότητα», λέει. «Κανείς δεν πάει πανεπιστήμιο για να αλλάξει τον κόσμο. Αυτό είναι ένα κενό ψέμα που λέμε στους επενδυτές. Κανείς δεν φτιάχνει startup για να αλλάξει τον κόσμο. Είναι απλώς μπαρούφες».
Μέσα στο πολιτικό χάος και τις διεθνείς συγκρούσεις, υποψήφιοι της Palantir αρχίζουν να αμφισβητούν αν τα πανεπιστήμια υπηρετούν όντως τις δημοκρατικές αξίες που επικαλούνται, σύμφωνα με τη διοίκηση της εταιρείας. «Η επιτυχία του δυτικού πολιτισμού δεν φαίνεται να είναι ο στόχος των εκπαιδευτικών μας θεσμών πλέον», λέει η Γιορκ.
