Του Γιάννη Κορομήλη
Β΄. Πριν προχωρήσουμε στο παράδοξο του Stockdale, χρήσιμο θα ήταν να πούμε δύο λόγια για τον Τζιμ Στόκντειλ και για τη σχέση που θα μπορούσε ( ή μπορεί) να έχει μ’ εμάς τους Νεοέλληνες της οχτάχρονης κρίσης. Σε ό,τι μας αφορά τα είπαμε πολλές φορές αυτά τα χρόνια και (προχθές) και βέβαια θα τα ξαναπούμε στο μέλλον. Εξάλλου τα οχτώ τελευταία βασανιστικά χρόνια τα ζούμε όλοι και τα μάθαμε καλά ώστε παρέλκει η παραπέρα ανάλυση τους.
Για τον Τζιμ Στοκντειλ αντίθετα λίγοι, ελάχιστοι ξέρουν και για το «παράδοξο» του ακόμη λιγότεροι. Ας δούμε λοιπόν ποιος ήταν και τι έμεινε στην ιστορία από την ταλαιπωρημένη ζωή του. Το J.S ήταν Ναύαρχος του Ναυτικού των ΗΠΑ.. Κατά τον πόλεμο τη Βιετνάμ υπήρξε ο πιο υψηλόβαθμος Αμερικανός στρατιωτικός στο διαβόητο στρατόπεδο αιχμαλώτων που ειρωνικά ονομάστηκε «Hanoi Hilton (Χίλτον του Ανόι, πρωτεύουσας του Βιετνάμ). Ως κρατούμενο βασανίστηκε περισσότερες από 20 φορές κατά την οχτάχρονη (κι αυτός!) κράτησή του, την περίοδο 1965-1973.
Ο Stockdale βγήκε ζωντανός από την κόλαση. Αν και: δεν του δόθηκε κανένα από τα διεθνώς καθιερωμένα δικαιώματα των αιχμαλώτων πολέμου, δεν ήξερε φυσικά αν και πότε θα τον απελευθερώσουν ( αν τον άφηναν να ζήσει), δεν υπήρχε καμία εξασφάλιση ότι θα ζήσει ή ότι θα ξανάβλεπε ποτέ την οικογένειά του. Ωστόσο ως αρχηγός όλων των Αμερικανών συναιχμαλώτων του στο … Χίλτον, έκανε ότι μπορούσε για να δημιουργήσει τις συνθήκες, που θα αύξαναν το ποσοστό των αιχμαλώτων που θα κατάφερναν να επιβιώσουν. Όσο κι αν κρατούσε η κράτησή τους κι όσο σκληρά κι αν ήταν τα βασανιστήριά τους.
Έκανε πάρα πολλά στην «υπηρεσία» αυτού του στόχου του. Δυστυχώς λόγω χώρου δεν μπορούμε να τα αναφέρουμε. Θα αναφερθούμε μόνο ότι οι προσπάθειες του καρποφόρησαν. Έγινε μάλιστα ο πρώτος στα χρονικά του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ που είχε καρφιτσώσει στο πέτο του τα φτερά του ιπτάμενου μαζί με το Μετάλλιο Τιμής του Κογκρέσου. Θα αναφερθούμε επίσης εκτενέστερα στο ηθικό υπόβαθρο των ηρωικών κατορθωμάτων του αυτό που ονομάστηκε (θα δούμε γιατί) «το παράδοξο του Stockdale. Που έλεγε τα εξής:
«Δες κατάματα την ωμή αλήθεια της τωρινής σου πραγματικότητας, όποια κι αν είναι. Ταυτόχρονα, και σε κάθε περίπτωση, διατήρησε σταθερή κι αλώβητη την πίστη σου ότι τελικά θα σταθείς όρθιος και θα επικρατήσεις, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες».
Σπουδαία λόγια ενός μεγάλου, στην ψυχή, άνδρα. Τα χαρακτήρισαν – και συνηθίζεται να λέγονται ως – «το παράδοξο» του J. Stockdale. Που βλέπουν το παράδοξο; Στο γεγονός ότι εξωτερικά τουλάχιστον και για τους κοινούς, τους συνηθισμένους, ανθρώπους εμπεριέχουν κάποια αντίφαση μέχρι και αλληλοαναίρεση των δύο προτάσεων του. Δηλαδή ενώ η ωμή αλήθεια της πραγματικότητας, που ζούσαν οι «ένοικοι του «Hanoi Hilton» η εξουθενωτική, απελπιστική, αβίωτη, ο J.S. τους ζητούσε (άκουσον, άκουσον) να κρατούν σε κάθε περίπτωση σταθερή κι αλώβητη την πίστη τους ότι τελικά… θα αντέξουν, θα επικρατήσουν μάλιστα! Παρά ταύτα αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο. Πολλοί τα κατάφεραν.
Κάτι παρόμοιο είχε πει πριν 20-30 χρόνια ένας άλλος κρατούμενος στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο Άουσβιτς, ο ψυχίατρος Βίκτωρ Φράνκλ. Όταν τις νύχτες γύριζε κρυφά και με κίνδυνο της ζωή τους από παράπηγμα σε παράπηγμα δίνοντας θάρρος τους συγκρατούμενους του. Αγωνιζόμενος κι αυτός να μεγαλώσει όσο είναι δυνατόν περισσότερο το ποσοστό αυτών που τελικά θα επιβίωναν. Αυτός τους έλεγε ότι οι ναζί μπορεί να τους στερούν τα πάντα. Το μόνο που δεν μπορούν να τους στερήσουν είναι η «έσχατη ελευθερία». Η ελευθερία δηλαδή του κάθε έγκλειστου να αντιμετωπίζει τα βασανιστήρια και τις κακουχίες όπως εκείνος αποφασίζει. Σκεφτόμενος π.χ. πως ότι και να κάνουν οι δεσμοφύλακες τους κάποια μέρα θα τελειώσει ο πόλεμος και θ’ αρχίσει μια νέα ζωή γι αυτούς.
Ένας άλλος μεγάλος άνδρας όταν ανέλαβε στις αρχές του Β Παγκοσμίου Πολέμου την ηγεσία της Μ. Βρετανίας δεν υποσχέθηκε λαγούς με πετραχήλια στους πολίτες αλλά δάκρυα, πόνο και αίμα και χάρη σ’ αυτά την τελική νίκη.
Αλλά, θα πείτε, τι σχέση έχουν όλα αυτά μ’ εμάς; Θα το δούμε στη συνέχεια
