Φαντάσου έναν κόσμο στον οποίο η ανθρώπινη γνώση, που έχει χαρίσει κάθε καινοτομία που θεωρείται σήμερα δεδομένη, θα ήταν απαγορευμένο να διαμοιράζεται.
Και έπειτα αναρωτήσου τι μπορεί να σημαίνει για την ανθρωπότητα το γεγονός πως η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την ανοιχτή ανταλλαγή γνώσεων και την διαφάνεια, κλεισμένη σε ένα «μαύρο κουτί» που δεν επιτρέπει την άσκηση ελέγχου σε οποιοδήποτε επίπεδο.
Ο κανόνας των τελευταίων ετών στο ΑΙ ήθελε τις αμερικανικές βιομηχανίες να ανταγωνίζονται μέσω των κλειστών μοντέλων τους – επανεφευρίσκοντας η μία το έργο της άλλης με τεράστιο ανθρώπινο, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος.
Το πρώτο ρήγμα ήρθε πριν λίγες εβδομάδες όταν η κινεζική Deepseek παρουσίασε το δικό της chatbot, αντίστοιχο του δημοφιλούς ChatGPT της OpenAI και μάλιστα με προϋπολογισμό «φάρσα» μόλις έξι εκατομμυρίων δολαρίων.
«Αν κάτι άρχισε να γίνεται λίγο πιο ξεκάθαρο στους περισσότερους με τη Deepseek», μας λέει ο Μάνος Κουκουμίδης – πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος ΑΙ στην Google – «είναι πως σταδιακά το κενό ανάμεσα στα ανοιχτά και στα κλειστά μοντέλα θα περιορίζεται. Κι όσο το κενό κλείνει θα γίνεται ξεκάθαρο πως αυτές οι εταιρίες δεν ήταν παρά μια φούσκα».
«Η λύση της ανοιχτής κοινότητας είναι βέβαιο πως θα ξεπεράσει την αντίστοιχη της κλειστής κοινότητας, όπως συνέβη στο παρελθόν με τα λειτουργικά συστήματα – με το Unix και το Linux», εξηγεί.
«Είχε βγει το Unix και έλεγαν όλοι “κοίτα εμείς δεν έχουμε την τεχνογνωσία ή τους φοβερούς μηχανικούς”. Μέχρι που ήρθε ο Λίνους Τόρβαλντς και είπε “ορίστε το Linux”. Και επειδή ήταν πιο ευέλικτο, όλοι το χρησιμοποιήσαν και συνέχισε έτσι να βελτιώνεται με τρομερά γρήγορα ρυθμό. Σε σημείο που καμία τεχνολογική εταιρία με το περιορισμένο προσωπικό της δεν μπορούσε να ακολουθήσει. Το ίδιο μπορεί να συμβεί τώρα και με το ΑΙ. Απλά χρειάζεται κάποιος να δώσει τον σπόρο».
Για τον εκδημοκρατισμό της Τεχνητής Νοημοσύνης
Ο Μάνος Κουκουμίδης, ο Κώστας Αίσωπος και ο Πάνος Αχλιόπτας δημοσίευσαν την περασμένη εβδομάδα μια εναλλακτική στην DeepSeek αλλά και σε όλες τις άλλες αμερικανικές AI εταιρείες, που κρύβουν τον κώδικα και τα δεδομένα με τα οποία έφτιαξαν τα μοντέλα τους.
Με στόχο τη δημιουργία ενός παγκόσμιου, ανοιχτού συνεργατικού οικοσυστήματος για ερευνητές, προγραμματιστές και χρήστες ΤΝ, η Oumi παρουσίασε για πρώτη φόρα μια πλατφόρμα με απεριόριστη πρόσβαση σε όλες τις πτυχές της ανάπτυξης νέων μοντέλων – συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων και ολόκληρου του κώδικα εκπαίδευσής τους.
Η πλατφόρμα έχει στηθεί με τη συνεργασία ερευνητών από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια (ΜΙΤ, Stanford, Princeton, Berkeley, Caltech, Cambridge), «τρεντάρει» στο Github, ενώ στα σχέδια της Oumi είναι τώρα η λειτουργεία γραφείου και στην Ελλάδα, για το οποίο αναζητά ερευνητές και μηχανικούς τεχνητής νοημοσύνης.
Εξηγώντας το όραμα πίσω από την Oumi, ο Κώστας Αίσωπος περιγράφει τις συζητήσεις – που είχαν ως πρώην μηχανικοί της Google και της Meta – για το πώς θέλουν να φαντάζονται τον εαυτό τους σε 20 χρόνια από τώρα:
«Θέλουμε να κοιτάμε πίσω και να λέμε “βοηθήσαμε να φτιαχτεί αυτό το φοβερό προϊόν που θα κάνει τη Google πλουσιότερη” ή θέλουμε να μπορούμε να πούμε πως αφήσαμε και εμείς ένα θετικό στίγμα στον κόσμο;»
«Στόχος μας ήταν να φτιάξουμε κάτι που μπορεί να το χρησιμοποιήσει όλος ο κόσμος, ο οποιοσδήποτε, ο φίλος μου από την Ελλάδα που ξεκινά σήμερα να κάνει ΤΝ και ξέρει να κάνει δυο πράγματα. Η πλατφόρμα προσπαθεί οτιδήποτε είναι μυστικό μέσα στις μεγάλες εταιρίες να το κάνει τελείως διαφανές, ώστε να μπορεί οποιοσδήποτε να δει όλα τα κομμάτια της μηχανής που φτιάχνει ένα μοντέλο», εξηγεί.
«Επειδή γνωρίζουμε τη διαδικασία, είμαστε πολύ σίγουροι ερευνητικά για διάφορα κρίσιμα κομμάτια και ξέρουμε πως η ανοιχτή κοινότητα μπορεί να κάνει πολύ καλύτερη δουλειά αν έχει τα διαθέσιμα εργαλεία», προσθέτει ο Μ. Κουκουμίδης – που ηγήθηκε της προσπάθειας της Google για το πρώτο της μοντέλο ΤΝ, γνωστό ως PaLM.
«Τους πρώτους 6-7 μήνες η ομάδα μας συντόνιζε και καθοδηγούσε τη δουλειά 30 ομάδων της Google – 100άδες άτομα – που ξεκινούσε από το πώς εκπαιδεύουμε το μοντέλο, πώς το κάνουμε πιο ασφαλές, πώς προσφέρουμε αυτά τα APIs για το training των μοντέλων, μέχρι που παραδόθηκε στη DeepMind και ονομάστηκε Gemini για πολύ στρατηγικούς λόγους».
Με την εμπειρία αυτή δηλώνει σίγουρος πως «αν μια ανοιχτή κοινότητα το δουλέψει συλλογικά – μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες άτομα – μπορεί να κάνει πολύ καλύτερη δουλειά από τα 2.000 – 3.000 άτομα στη Google ή την OpenAI».
Η απόλυτη αδιαφάνεια αυξάνει το ρίσκο
«Ο λόγος που ξεκινήσαμε την εταιρία», συνεχίζει ο Μ. Κουκουμίδης, «είναι επειδή συνειδητοποιούσαμε σταδιακά πόσο σημαντικά είναι τα μοντέλα θεμελίωσης (foundation models) για όλες τις επιστήμες, αλλά και πόσο ζημιογόνο είναι για την ανθρωπότητα μια τέτοια τεχνολογία να μένει κλεισμένη σε ένα “μαύρο κουτί” για να κερδοσκοπούν εταιρίες».
«Η OpenAI λέει δεν μπορείς να ξέρεις πώς έχει δημιουργηθεί η τεχνολογία, δεν μπορείς να βοηθήσεις να γίνει καλύτερη, δεν μπορείς να δεις τι προβλήματα έχει. Μπορείς απλά να πληρώσεις για να αποκτήσεις πρόσβαση».
Η πλήρης αδιαφάνεια αποτρέπει άλλους μηχανικούς ΤΝ από το να εξελίξουν και να διορθώσουν τα μοντέλα, μπλοκάρει την πρόσβαση των ακαδημαϊκών στην έρευνα και εντέλει στερεί από τους χρήστες την ευκαιρία να κατανοήσουν τα μοντέλα και τους περιορισμούς τους.
Οι κατασκευαστές των δημοφιλέστερων chatbot δεν έχουν αποκαλύψει ποτέ πόσο υλικό χρησιμοποιούν παρανόμως – παρότι αυτό μπορεί να προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα – ενώ η όλη διαδικασία είναι τόσο σκιώδης που δυσκολεύει ακόμη και τις ρυθμιστικές αρχές να αναλάβουν δράση.
Όσο «έξυπνα» κι αν είναι αυτά τα μοντέλα έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές, είναι πολύ συχνά «προκατειλημμένα» αφού «εκπαιδεύονται» σε συγκεκριμένα δεδομένα, ενώ εμφανίζουν και σημαντικά κενά ασφαλείας – όπως έχει αποκαλυφθεί τόσο για το ChatGPT όσο και προσφάτως για το μοντέλο της DeepSeek.
«Με ένα κλειστό μοντέλο, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να το ρωτήσεις κάτι και να σου απαντήσει. Με ερωτοαπαντήσεις, όμως είναι πολύ δύσκολο να αντιληφθείς προβλήματα ασφαλείας», αναφέρει ο Κ. Αίσωπος.
«Γίνεται, όπως έγινε με τη DeepSeek αλλά θέλει πολλή δουλειά. Αντίθετα με ένα μοντέλο ανοιχτού κώδικα είναι πολύ εύκολο να βρεις τα κενά ασφαλείας».
Έχουμε λόγο να φοβόμαστε την ΤΝ;
Πριν λίγες ημέρες ένας ερευνητής της OpenAI ανακοίνωσε την παραίτησή του δηλώνοντας «τρομοκρατημένος» από τον ρυθμό ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης.
Θα μπορούσε η ΤΝ να μετατραπεί σε πραγματική απειλή για τον άνθρωπο;
«Αν υπάρχει μια πολύ μικρή πιθανότητα; Ναι υπάρχει», απαντά ο Μ. Κουκουμίδης. «Τα οφέλη όμως είναι πολλαπλάσια σε σχέση με τον κίνδυνο».
«Είναι σαν να λέμε ότι θα πάρουμε όλα τα μαχαίρια επειδή είναι κοφτερά, να μην μπορούμε να κόψουμε τίποτα για να αποκλείσουμε κάθε κίνδυνο».
«Για να μην σε τρομάζει κάτι, πρέπει να το καταλαβαίνεις», προσθέτει ο Κ. Αίσωπος. «Και αυτή τη στιγμή το AI ο πολύς ο κόσμος δεν το καταλαβαίνει. Βλέπει ένα μαύρο κουτί που βγάζει μαγικά κάποιες φοβερές απαντήσεις και λέει “πώς είναι δυνατό;”».
Η εκτίμησή του είναι πως από τη στιγμή που αυτό θα εκτεθεί σε όλο τον κόσμο, θα είναι πολύ πιο εύκολο και να καθοριστεί το πραγματικό ρίσκο και να μπουν οι απαραίτητες ασφαλιστικές δικλείδες:
«Οτιδήποτε είναι ανοιχτό ελέγχεται. Οτιδήποτε είναι κλειστό και ειδικά με τα κέρδη που παίζονται για τις μεγάλες εταιρίες ΑΙ είναι κάτι που εύλογα γεννά φόβο».
