Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει έναν φιλόδοξο στόχο: net zero έως το 2050. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, μία από τις πιο σημαντικές προκλήσεις έγκειται στην απαλλαγή από τις εκπομπές των μεταποιητικών βιομηχανιών, οι οποίες αντιπροσώπευαν το 27% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ το 2021. Ενώ ο τομέας εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, ο εξηλεκτρισμός έχει αναδειχθεί ως βασική λύση για τη μείωση των εκπομπών και της εξάρτησης από εισαγόμενα καύσιμα.
Μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη από το Enel σε συνεργασία με την Compass Lexecon και την ERCST, παρέχει κρίσιμες πληροφορίες.
Η μελέτη αξιολογεί το τεχνικό και οικονομικό δυναμικό του βιομηχανικού εξηλεκτρισμού, εντοπίζει τα εμπόδια και διατυπώνει συστάσεις πολιτικής για την προώθηση των διπλών στόχων της ΕΕ: επίτευξη των στόχων απαλλαγής από τον άνθρακα και ενίσχυση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας.
Τα ευρήματα της μελέτης δίνουν μια ελπιδοφόρα εικόνα. Μέχρι το 2035, οι λύσεις άμεσου εξηλεκτρισμού θα είναι τεχνικά διαθέσιμες σε κλίμακα για τουλάχιστον το 90% των βιομηχανικών διεργασιών, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα. Αυτό περιλαμβάνει τους πιο ενεργοβόρους και άλλους βασικούς βιομηχανικούς τομείς: χημικά, σίδηρο και χάλυβα, αλουμίνιο, γυαλί, τσιμέντο, τρόφιμα και ποτά, χαρτί και χαρτοπολτό.
H υιοθέτηση ηλεκτρικών λύσεων στις βιομηχανικές διεργασίες δημιουργεί ευκαιρίες για ανταγωνιστικά οφέλη. Αξιοποιώντας την άφθονη και οικονομικά προσιτή ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, οι βιομηχανίες της ΕΕ μπορούν να μειώσουν μακροπρόθεσμα το λειτουργικό κόστος και να επιτύχουν μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Αυτό, με τη σειρά του, τους επιτρέπει να ανταγωνίζονται σε μια παγκόσμια σκηνή, όπου η βιωσιμότητα καθίσταται καθοριστικός παράγοντας τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους φορείς χάραξης πολιτικής.
Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η οικονομική σκοπιμότητα εξακολουθεί να παραμένει άνιση μεταξύ των τομέων. Ενώ ορισμένοι κλάδοι μπορούν να λειτουργήσουν με ηλεκτρικές τεχνολογίες που είναι ήδη ανταγωνιστικές όσον αφορά το CAPEX (κεφαλαιουχικές δαπάνες) ή/και το OPEX (λειτουργικές δαπάνες), άλλοι μπορεί να αντιμετωπίσουν οικονομικό χάσμα σε σχέση με τις υφιστάμενες τεχνολογίες ορυκτών καυσίμων. Για ορισμένες βιομηχανίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τομείς όπως το τσιμέντο και το γυαλί, η επίτευξη της χρήσης ηλεκτρικού θα απαιτήσει τόσο κίνητρα CAPEX όσο και OPEX ή άλλα υποστηρικτικά μέτρα, όπως εμπορικά μέτρα.
Άλλες, που απαιτούν χαμηλότερες θερμοκρασίες για τις διαδικασίες θέρμανσής τους, αντιμετωπίζουν ήδη ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα κατά τη μετάβαση από το φυσικό αέριο σε ηλεκτρικές λύσεις. Για παράδειγμα, ο τομέας των τροφίμων και ποτών και ο τομέας του χαρτιού που βασίζονται σε διεργασίες χαμηλής έως μέσης θερμοκρασίας μπορούν ήδη να χρησιμοποιήσουν ανταγωνιστικές λύσεις όπως αντλίες θερμότητας ή ηλεκτρικούς λέβητες.
Η μελέτη εντοπίζει μια σειρά από εμπόδια που εμποδίζουν την ευρεία υιοθέτηση ηλεκτρικών λύσεων, πολλά από τα οποία είναι ειδικά για κάθε τομέα.
Περιλαμβάνουν:
- Οικονομικά εμπόδια: Οι υψηλές αρχικές επενδύσεις και το λειτουργικό κόστος συχνά καθιστούν τις ηλεκτροδοτούμενες λύσεις ακόμη μη ανταγωνιστικές σε σύγκριση με τις εναλλακτικές λύσεις που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα, ιδίως στις ενεργοβόρες βιομηχανίες.
- Τεχνολογικά εμπόδια: Ορισμένες βιομηχανικές διεργασίες απαιτούν εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες ή συνεχή παροχή ενέργειας που οι τρέχουσες τεχνολογίες παροχής ηλεκτρικού δεν μπορούν ακόμη να παρέχουν αποτελεσματικά.
- Κενά στις υποδομές: Η διαθεσιμότητα αξιόπιστης και οικονομικά προσιτής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές παραμένει ανομοιογενής σε ολόκληρη την ΕΕ και απαιτούνται σημαντικές αναβαθμίσεις των ηλεκτρικών δικτύων για να αντιμετωπιστεί η αυξημένη ζήτηση σε συγκεκριμένες περιοχές.
- Ρυθμιστικά και πολιτικά εμπόδια: Οι ασυντόνιστες πολιτικές, η αργή εφαρμογή των οδηγιών και η έλλειψη σαφών κινήτρων επιβραδύνουν περαιτέρω την πρόοδο.
Οι προκλήσεις αυτές υπογραμμίζουν ένα κρίσιμο πρόβλημα: ενώ ο εξηλεκτρισμός προσφέρει σαφή μακροπρόθεσμα οφέλη, οι βιομηχανίες πρέπει να παραμείνουν ανταγωνιστικές βραχυπρόθεσμα. Για τους τομείς όπου το ενεργειακό κόστος αποτελεί σημαντικό μέρος των εξόδων παραγωγής, η μετάβαση σε ηλεκτρικές λύσεις χωρίς επαρκή υποστήριξη ενέχει τον κίνδυνο να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα και να οδηγήσει την παραγωγή εκτός ΕΕ.
Τα ευρήματα της μελέτης υπογραμμίζουν ότι η παρέμβαση πολιτικής είναι απαραίτητη για την επιτάχυνση του βιομηχανικού εξηλεκτρισμού με παράλληλη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας. Για τον σκοπό αυτό, προτάθηκαν ορισμένες βασικές συστάσεις όπως επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εισαγωγή ενός νέου ευρωπαϊκού πλαισίου για τον βιομηχανικό εξηλεκτρισμό και ενίσχυση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της ΕΕ.
Η ηγετική θέση της ΕΕ στον τομέα του κλίματος εξαρτάται από την ικανότητά της να αποδείξει ότι η απαλλαγή από τις εκπομπές αερίων μπορεί να ενισχύσει -και όχι να υπονομεύσει- τη βιομηχανική της ανταγωνιστικότητα. Ο εξηλεκτρισμός αντιπροσωπεύει μια χρυσή ευκαιρία: προσφέρει μια οδό για τη μείωση των εκπομπών, ενώ παράλληλα δίνει τη δυνατότητα στις βιομηχανίες να καινοτομούν, να μειώνουν το ενεργειακό κόστος και να αυξάνουν την ενεργειακή ασφάλεια, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα έναντι εξωτερικών σοκ.
Ταυτόχρονα, οι παγκόσμιες αγορές μεταβάλλονται. Οι καταναλωτές, οι επενδυτές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής παγκοσμίως απαιτούν καθαρότερα, πιο πράσινα προϊόντα. Οι βιομηχανίες που αποτυγχάνουν να προσαρμοστούν κινδυνεύουν να μείνουν πίσω, τόσο από οικονομική άποψη όσο και από άποψη φήμης. Η ΕΕ μπορεί να δώσει το παράδειγμα, δείχνοντας ότι η απαλλαγή της βιομηχανίας από τις εκπομπές άνθρακα δεν είναι απλώς μια αναγκαιότητα για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, αλλά μια στρατηγική ευκαιρία για να παραμείνει ανταγωνιστική στην παγκόσμια σκηνή.
Τα ευρήματα της μελέτης είναι σαφή: οι τεχνολογίες για την ηλεκτροδότηση των βιομηχανιών της ΕΕ είναι εφικτές και τα οφέλη είναι σημαντικά. Ωστόσο, η απελευθέρωση αυτού του δυναμικού απαιτεί τολμηρή, συντονισμένη δράση. Οι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουν όλα τα εμπόδια, συμπεριλαμβανομένων των μη οικονομικών, που επιβραδύνουν την πρόοδο, παρέχοντας παράλληλα στις βιομηχανίες τα εργαλεία και τα κίνητρα που χρειάζονται για να επενδύσουν στον εξηλεκτρισμό.
Με τις σωστές πολιτικές -επιτάχυνση της ανάπτυξης και της ευελιξίας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εισαγωγή στοχευμένων μηχανισμών στήριξης και ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας- η ΕΕ μπορεί να μετατρέψει τη φιλοδοξία της για net zero σε πραγματικότητα. Αυτό δεν αφορά μόνο την επίτευξη των κλιματικών στόχων, αλλά και τη διασφάλιση των βιομηχανιών της ΕΕ για το μέλλον, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την πρωτοπορία στην παγκόσμια μετάβαση προς μια βιώσιμη οικονομία.
