Του Σπυρίδωνος Μπλάτσιου
Από τις εκλογές του 2012 και μετά ο ΣΥΡΙΖΑ μπήκε στο πολιτικό προσκήνιο. Χωρίς να καταφέρει ποτέ να πιάσει τα ποσοστά που είχαν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ τις δεκαετίες του ‘80 και ‘90 κατάφερε να έχει την αποδοχή και τη στήριξη της μεγάλης πλειοψηφίας των Ελλήνων ψηφοφόρων. Ειδικά τους πρώτους μήνες του 2015 κατάφερε να έχει τεράστια αποδοχή σχεδόν από το σύνολο του εκλογικού σώματος και έμοιαζε ότι θα ήταν για πολλά χρόνια ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Τα επιτελεία των υπολοίπων κομμάτων παρακολουθούσαν σαστισμένα τις εξελίξεις χωρίς να καταφέρουν να προβάλουν την παραμικρή αντίδραση, σχεδόν καθηλωμένα. Ποια ήταν λοιπόν τα συστατικά της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ που παράβλεψαν τα μέχρι τότε κόμματα εξουσίας; Μήπως υποεκτίμησαν τις ικανότητες του πολιτικού δυναμικού του ΣΥΡΙΖΑ; Μήπως υποεκτίμησαν την πολιτική που ακολούθησε ο ΣΥΡΙΖΑ;
Επί της ουσίας το βασικό πρόσωπο στην πορεία του ΣΥΡΙΖΑ προς την εξουσία ήταν ο Αλέξης Τσίπρας, ένα πρόσωπο συμπαθητικό και το κυριότερο, νέο και άφθαρτο. Ελάχιστοι ψηφοφόροι γνώριζαν το υπόλοιπο πολιτικό δυναμικό του ΣΥΡΙΖΑ με μόνη εξαίρεση τα πολιτικά στελέχη που προέρχονταν από το χώρο του ΠΑΣΟΚ. Επομένως τα υπόλοιπα πρόσωπα στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ έπαιξαν από καθόλου ως ελάχιστο ρόλο στην πορεία προς την κατάκτηση της εξουσίας. Αυτό που υποεκτίμησαν λοιπόν τα κόμματα, πέρα από την προσωπικότητα του Αλέξη Τσίπρα, ήταν κυρίως η πολιτική, ή για να το πούμε πιο σωστά, ο τρόπος που πολιτεύθηκε, και εξακολουθεί να πολιτεύεται ο ΣΥΡΙΖΑ.
Ο τρόπος που πολιτεύεται ο ΣΥΡΙΖΑ χαρακτηρίζεται από τρία βασικά στοιχεία:
α) την παντελή έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού,
β) την εργαλειοποίηση των πάντων και
γ) τη δημιουργία (φανταστικών) εχθρών
Η έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού φάνηκε σχεδόν από την αρχή της κυβερνητικής θητείας του ΣΥΡΙΖΑ. Επί της ουσίας δεν υπήρχε κανένας σχεδιασμός σε κανένα επίπεδο, τα μέλη της κυβέρνησης έκαναν αντιφατικές δηλώσεις, ο πρωθυπουργός ο ίδιος έκανε αντικρουόμενες δηλώσεις, και η ίδια η κυβέρνηση φαινόταν σαν ακυβέρνητο καράβι. Ενώ στις 20 Φεβρουαρίου του 2015 γίνεται μία κατ’ αρχάς συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των εταίρων της στο Eurogroup για επέκταση της δανειακής σύμβασης κατά τέσσερις μήνες, στις 8 Μαρτίου ο Βαρουφάκης αρχίζει να μιλά για δημοψήφισμα. Ενώ στις 22 Ιουνίου του ίδιου έτους η ελληνική κυβέρνηση ξεκινά διαπραγματεύσεις με τους δανειστές στις 27 Ιουνίου ο ίδιος ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Ο ίδιος όμως το 2011 έλεγε ότι ένα δημοψήφισμα θα ήταν καταστροφικό και θα οδηγούσε σε bank run. Ενώ από τον Ιανουάριο του 2015 και μετά η Ελλάδα απειλούσε την ΕΕ με έξοδο από την ευρωζώνη, όταν στο Eurogroup της 11ης Ιουλίου του 2015 τέθηκε θέμα εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη ο πρωθυπουργός τρέχει να υπογράψει ένα νέο μνημόνιο. Κανένας μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, καμία μακροπρόθεσμη πολιτική. Η μόνη “πολιτική” του ΣΥΡΙΖΑ ήταν και παραμένει η με κάθε τρόπο παραμονή στην εξουσία.
Το δεύτερο βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τον τρόπο που πολιτεύτηκε ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η εργαλειοποίηση των πάντων. Η εργαλειοποίηση ανθρώπων, ζωντανών και νεκρών (συχνά ανύπαρκτων, π.χ. ΕΡΤ) αλλά και περιστατικών αληθινών ή/και δημιουργία fake news για να στηρίξει το αφήγημα που τον έφερε στην εξουσία. Κάθε τι και καθένας αποτελούν για την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ ένα εν δυνάμει κομμάτι στο puzzle του αφηγήματός τους. Η παραμικρή δήλωση ή κίνηση παραποιούνταν και εμφανιζόταν έτσι ώστε να στηρίζει το αφήγημα της “εθνοσωτηρίου” κυβερνήσεως. Και μάλιστα η βρώμικη δουλειά γίνεται υπογείως. Ομάδες στρατευμένων οπαδών είτε εξαρτημένων κομματικά και οικονομικά από το κόμμα, είτε απλοί εθελοντές, έχουν αναλάβει το κτίσιμο αυτού του αφηγήματος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επικουρούμενοι από κομματικά στελέχη που υποστηρίζουν το αφήγημα αυτό μέσα από τον φιλικό προς το ΣΥΡΙΖΑ τύπο.
Η εργαλειοποίηση αυτή περιλαμβάνει τους πάντες, από ξένες κυβερνήσεις (οι καλοί οι Ρώσοι και οι Κινέζοι που θα μας έσωζαν και οι κακοί Γερμανοί που δεν μας δανείζουν), μέχρι επιχειρηματίες (οι Καλογρίτσας, Σαββίδης που θα αγόραζαν τις άδειες για τα κανάλια), πολιτικούς (Βαρουφάκης, Λαφαζάνης, Κωνσταντοπούλου που στην πρώτη φάση χρησιμοποιήθηκαν ως εμπροσθοφυλακή του κόμματος), καλλιτέχνες (ένας τεράστιος αριθμός καλλιτεχνών που έκαναν δηλώσεις στήριξης του ΣΥΡΙΖΑ ή εμφανιζόταν στις προεκλογικές εκστρατείες του ΣΥΡΙΖΑ), τους “νεκρούς των μνημονίων”, τους “νεκρούς της ΕΡΤ” κλπ κλπ. Κανένας δεν ξέφευγε από το ΣΥΡΙΖΑ.
Η δημιουργία φανταστικών εχθρών τέλος, είναι μία προσφιλής τακτική όλων των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Όπως πολύ σωστά γράφτηκε στον τύπο “Στην κυβέρνηση ψάχνουν εχθρούς κι όταν δεν βρίσκουν τους δημιουργούν”. Οι εχθροί αυτοί μπορεί να είναι εξωτερικοί (οι “Γερμανοί”, η Τρόικα, οι “θεσμοί” κλπ) ή/και εσωτερικοί (ο Στουρνάρας, οι Σαμαροβενιζέλοι, ο Άδωνις κλπ). Αυτή η στοχοποίηση εχθρών και αντιπάλων, τους οποίους πολλές φορές τους εφευρίσκουν και τους κατασκευάζουν μέσα σε λίγες ημέρες, έχει δύο κυρίως στόχους α) τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης από καταστάσεις που δεν μπορούν να διαχειριστούν επικοινωνιακά, αλλά και β) για να ηρωποιήσουν την πολιτική υπόσταση της κυβέρνησης.
Παλιοί και νέοι εχθροί ξεθάβονται ή δημιουργούνται λοιπόν από την κυβέρνηση με διαρροές εναντίων τους, δημιουργία εξεταστικών επιτροπών στη βουλή για στοχοποίηση συγκεκριμένων προσώπων, η προαναγγελία διώξεων στον τύπο κλπ, ενώ η ίδια η κυβέρνηση παίζει πάντα τον ρόλο του θύματος. Η πολιτική αυτή μπορεί βραχυπρόθεσμα να προσφέρει μία συσπείρωση των οπαδών του κόμματος, μακροπρόθεσμα όμως και ειδικά σε διεθνές επίπεδο έχει λειτουργήσει ως μπούμερανγκ. Απομόνωσε τη χώρα τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΔΝΤ, και την κρίσιμη στιγμή που η χώρα ήταν και είναι ευάλωτη λόγω της οικονομικής κρίσης δεν υπήρχε κάποιος σταθερός σύμμαχος να μας στηρίξει. Από καθαρή τύχη και από την επιμονή κάποιων ανθρώπων (Γιούνκερ, Μέρκελ κλπ) η ελληνική κρίση δεν κατέληξε σε ελληνική τραγωδία.
Σήμερα το αφήγημα που έκτισε τόσα χρόνια ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται πλέον ξεπερασμένο. Η ρητορική εναντίον των μνημονίων και της Ευρώπης δεν ενθουσιάζει παρά μόνο ένα μικρό ποσοστό του εκλογικού σώματος, ενώ οι αστοχίες της τόσο στην εσωτερική, όσο και στην εξωτερική πολιτική σκηνή έχουν αποδυναμώσει το αφήγημα που η κυβέρνηση θέλει να προβάλλει. Η δημιουργία και η συνεχής εναλλαγή “εχθρών” έχει κουράσει το εκλογικό σώμα και τέλος η εργαλειοποίηση των πάντων έχει εξασθενίσει. Το τι μέλλει γενέσθαι δεν μπορεί εύκολα να προβλεφθεί, αλλά το σίγουρο είναι ένα: η μοναδική τους πολιτική είναι η παραμονή στην εξουσία. Κάτω από αυτό το πρίσμα η κυβέρνηση θα επιδιώξει να εξαντλήσει την τετραετία. Και αυτό σημαίνει ότι πρέπει πολύ γρήγορα να δημιουργήσει ένα νέο αφήγημα, κάτι όμως που αδυνατεί να κάνει μιας που είχε επενδύσει πολιτικά επί χρόνια στο δίπολο μνημόνιο/αντιμνημόνιο και στην απαλλαγή από τα μνημόνια. Κατά πάσα πιθανότητα λοιπόν το νέο αφήγημα θα μείνει ημιτελές. Κάτι που θα αναγκάσει την κυβέρνηση είτε σε ρήξη με τους δανειστές και “ηρωική έξοδο” με πρόωρες εκλογές, είτε σε πλήρη αποσύνθεση καθώς το νέο αφήγημα δεν θα λειτουργεί. Για τη χώρα και τα δύο ενδεχόμενα είναι εξίσου άσχημα. Από τη μία κανείς δε θέλει τη ρήξη με αυτούς που τον στηρίζουν και από την άλλη μία αδύναμη κυβέρνηση δεν μπορεί να πάει τη χώρα μπροστά.
Καθαρά ρεαλιστικά, η καλύτερη υπηρεσία που μπορεί να προσφέρει αυτή η κυβέρνηση στη χώρα θα είναι να παραιτηθεί, κάτι που όμως φαντάζει αδύνατο μιας που έρχεται σε αντίθεση με το βασικό τους δόγμα, τη διατήρηση όσο το δυνατόν περισσότερο στην εξουσία. Έτσι λοιπόν για το επόμενο διάστημα η χώρα θα παραμείνει όμηρος στα χέρια ανίκανων που θα προσπαθούν πάση θυσία να μην χάσουν την εξουσία…
* Σπυρίδων Μπλάτσιος, PhD candidate, Research Manager, π – Τεχνολογίες.
