Του Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης
Συνέχεια του Προηγουμένου: Η Δημόσια Ασφάλεια και η Εθνική Άμυνα ήταν πολύ υψηλά στην ατζέντα της Βουλής και της Κυβέρνησης το 1946. Στο εσωτερικό, το ΚΚΕ προκαλώντας και συντηρώντας μια συνεχή κοινωνική αναταραχή με τους νόμιμους και παράνομους μηχανισμούς του δεν αρκούνταν μόνο σε διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες, απεργίες κλπ., αλλά ένοπλες ομάδες «αγανακτισμένων καταδιωκομένων» πολιτών περιφέρονταν στην ύπαιθρο χώρα τρομοκρατώντας την με συλλήψεις και δολοφονίες έγκριτων πολιτών (ιερείς, κοινοτάρχες, επιστήμονες με κύρος στην κοινωνία κλπ). Η Ηγεσία του Στρατού παρακολουθούσε αδύναμη και αμήχανη «τις κινήσεις» των ένοπλων κομμουνιστών οι οποίοι προσπαθούσαν να οργανωθούν μέσα στη χώρα, κυρίως όμως κατά μήκος των βόρειων συνόρων της αλλά και εντός των βόρειων γειτόνων της δημιουργώντας βάσεις. Για να σταθεροποιήσει την εσωτερική ασφάλεια η Κυβέρνηση πήρε ορισμένες νομοθετικές και διοικητικές πρωτοβουλίες.
Θεσμικά Μέτρα για την Εμπέδωση της Τάξης
Μετά τη Βάρκιζα και κατά βάση με εντολή του ΚΚΕ αρκετές χιλιάδες ΕΛΑΣιτών και ΕΑΜιτών και κυρίως πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη πιστά πέραν πάσης αμφιβολίας στο κόμμα (ΚΟΥΤΣΟΥΚΑΛΗΣ, 2004, σελ. 10) και γνωστά μέλη της Πολιτοφυλακής και της ΟΠΛΑ που βαρύνονταν με εγκλήματα, μεταφέρθηκαν στην Αλβανία για να προστατευθούν (ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ, Μ. 2007, σελ.). Στο εσωτερικό υπήρχαν πληροφορίες από όλες τις περιοχές και κυρίως από τις βόρειες επαρχίες ότι ομάδες ένοπλων ανταρτών προέβαιναν στην αρχή του έτους σε απειλές, προκαλούσαν επεισόδια, άρπαζαν τρόφιμα, ρούχα και υπό την απειλή των όπλων έκαναν προπαγάνδα. Η τακτική αυτή μετά τις εκλογές διευρύνθηκε και τα περιστατικά αυτά πολλαπλασιάστηκαν διαγράφοντας ένα στρατηγικό πλαίσιο, στη φάση αυτή, που ήταν η τρομοκράτηση των πολιτών στην ύπαιθρο όπου το κράτος, όντας αδύναμο, δεν μπορούσε να τους προστατεύει. Οι επιθέσεις ομάδων ενόπλων στασιαστών-επαναστατών κομμουνιστών σε φυλάκια της χωροφυλακής και η εκτέλεση των ανδρών τους έκαναν τον αστικό πολιτικό κόσμο να αρχίσει να «ξυπνάει». Στο μεταξύ, τους μήνες Μάϊο-Ιούνιο ήταν τέτοια η ένταση και η κλιμάκωση της δράσης ένοπλων ομάδων συμμοριών ώστε τη διατήρηση της τάξης, που μέχρι τότε την είχε η Χωροφυλακή, την ανέλαβε ο Στρατός (ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ, Δ. 2011).
Η κυβέρνηση Τσαλδάρη προκειμένου να ετοιμάσει νομοθέτημα για την εμπέδωση της Τάξης στη χώρα, ενεργοποίησε το διάταγμα του 1926 το οποίο προέβλεπε την εκτόπιση ατόμων που οι αρχές θεωρούσαν ύποπτα ότι διέπραξαν ή θα διέπρατταν πράξεις «..αντικειμένας εις την Δημόσιαν Τάξιν, ησυχίαν και ασφάλειαν της χώρας». (ΧΟΥΡΧΟΥΛΗΣ, 2014,σελ. 290).
Στις 17 Ιουνίου 1946 η κυβέρνηση έφερε ένα σχέδιο ψηφίσματος στη Βουλή, μετά από επεξεργασία στην αντίστοιχη κοινοβουλευτική Επιτροπή, με τίτλο: «Περί Εκτάκτων Μέτρων αφορώντων την Δημόσια Τάξιν και Ασφάλειαν». Το νομοθέτημα αυτό περιλάμβανε 19 άρθρα με πολύ αυστηρές διατάξεις αλλά αντίστοιχες του ειδικού βάρους των παραβάσεων που αφορούσαν. Έτσι προέβλεπε την καταδίκη σε θάνατο σε όσους ήθελαν να αποσπάσουν μέρος ή να αυτονομηθεί τμήμα της Επικράτειας σε συνεννόηση με άλλους εντός της χώρας ή με ξένους ή διήγειραν σε στάση ή κατήρτισαν ένοπλες δυνάμεις ή μετείχαν σε αυτές. Η θανατική ποινή προβλέπονταν και για τους αρχηγούς και ηθικούς αυτουργούς που συγκροτούσαν ομάδες που επιτίθεντο εναντίον κρατικών οργάνων, μελών των σωμάτων ασφαλείας ακόμα και οργάνων της Εκκλησίας. Αυστηρές ήταν και οι ποινές που προβλέπονταν για τους πρωταιτίους παράνομων ανοικτών συγκεντρώσεων. Χωρίς να απαγορεύονται οι απεργίες, τίθενται σημαντικοί περιορισμοί όταν κρίνονταν ότι με αυτές θα διαταραχθεί ή εξαρθρωθεί η ζωή των πολιτών (συγκοινωνίες, τηλεπικοινωνίες κλπ). Επιτρεπόταν επίσης στην αστυνομία να ενεργεί κατ’ οίκον έρευνες όλο το εικοσιτετράωρο για την ανεύρεση οπλισμού ή τη σύλληψη διωκομένων. Απλοποιούνταν η διαδικασία παραπομπής των συλλαμβανομένων και η κράτηση υπόπτων χωρίς δίκη.
Με το ψήφισμα αυτό η κυβέρνηση ήθελε να αντιμετωπίσει δύο υπαρκτά προβλήματα, ένα πολιτικό και ένα εθνικό: Πρώτον, τη δράση των αριστερών ομάδων που επιτίθεντο σε κρατικά όργανα και, δεύτερον, τη σλαβική επιβουλή που εκδηλωνόταν κυρίως στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας όπου δραστηριοποιούνταν ένοπλοι σλαβόφωνοι, παλιοί υποστηρικτές του ΕΛΑΣ, που μπαινόβγαιναν στη Γιουγκοσλαβία (ΜΟΥΜΤΖΗΣ, 2013, σελ. 294, 304). Στην βάση αυτή υπήρξε και γεωγραφική διαφοροποίηση στην εφαρμογή του Ψηφίσματος Γ΄ καθώς «..στην Νότιο Ελλάδα διαπράττονταν αδικήματα που στρέφονταν κατά της έννοιας του Κράτους και δευτερευόντως κατά του Έθνους, ενώ στην Βόρεια Ελλάδα τα αδικήματα στρέφονταν κυρίως κατά του Έθνους και της ακεραιότητας της χώρας», όπως αναφέρει ο Στρατηγός ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ (2011/1956), σελ. 291).
Το σχέδιο Ψηφίσματος συζητήθηκε ευρέως στη Βουλή με προτάσεις τόσον όσον αφορά τις διατάξεις του όσον και τους τρόπους εφαρμογής του. Ο Π. Κανελλόπουλος, Πρόεδρος του Εθνικού Ενωτικού Κόμματος, έχοντας μόλις επιστρέψει από περιοδεία στη Βόριο Ελλάδα και έχοντας διαπιστώσει «ιδίοις όμμασι» τις δολοφονίες μεμονωμένων χωροφυλάκων, συμφωνούσε με τις αντίστοιχες διατάξεις του σχεδίου ψηφίσματος ενώ ζήτησε να απαλειφθούν οι διατάξεις για την τιμωρία αυτονομιστών, διότι με τον τρόπο αυτό ήταν σαν να αποδεχόμαστε ότι υπάρχουν τέτοια κινήματα.
Επίσης, για τις διατάξεις για τις απεργίες έλεγε ότι θα μας εξέθεταν στο εξωτερικό. Το Ψήφισμα Γ΄, όπως είναι γνωστό, υπερψηφίστηκε από όλα τα κόμματα, πλην των Φιλελευθέρων, που, απλώς, απείχαν. Αυτό σημαίνει ότι το Ψήφισμα αυτό ψηφίστηκε από 306 βουλευτές από τους 354 που διέθετε εκείνη η Βουλή!
Το Ψήφισμα αυτό, όπως ήταν φυσικό, χαρακτηρίστηκε από το ΚΚΕ σαν «φασιστικό» και ότι τα δικαστήρια «εκδίδουν θανατικές καταδίκες» και ότι «αγωνιστές στέλνονται στα ξερονήσια» (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ της 18-6-46). Τώρα, πώς – κατά το ΚΚΕ- είναι δυνατόν ένας νόμος να ψηφίζεται στις 18 Ιουνίου και να εφαρμόζεται την ίδια μέρα, και να έχει και αποτελέσματα είναι προς συζήτηση. Το ΚΚΕ, πάντως, οργάνωσε γενική απεργία διαμαρτυρίας για το ψήφισμα. Η απεργία, αν και δεν είχε απαγορευθεί, δεν πέτυχε καθώς η συμμετοχή ήταν απογοητευτική (ΖΑΟΥΣΗΣ, 1992, Α΄τ., σελ. 148.
Το Ψήφισμα αυτό πέραν του ότι δεν εφαρμόστηκε αμέσως από την Κυβέρνηση, δεν εφαρμόστηκε στην Αθήνα καθώς δεν ίσχυε για την περιοχή της Πρωτεύουσας αλλά και για το σύνολο, σχεδόν, της νότιας Ελλάδας. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι κανένα από τα 11 πρώτα στρατοδικεία που συστάθηκαν σε εφαρμογή των διατάξεων του Ψηφίσματος Γ΄ δεν συγκροτήθηκε όχι μόνον στην περιοχή της πρωτεύουσας αλλά και νοτίως της νοητής γραμμής Λάρισα-Ιωάννινα.
Έτσι, υπήρξε το παγκόσμιο παράδοξο ένα Κράτος να θεσμοθετεί αυστηρή νομοθεσία, με τη συντριπτική πλειοψηφία στη Βουλή, για πράξεις που επιβουλεύονται τη δημόσια τάξη και την ακεραιότητα της χώρας και το κόμμα που οργάνωνε την ένοπλη κατάργηση του Κράτους να συνεχίζει να είναι νόμιμο και οι εφημερίδες του να κυκλοφορούν, για ενάμισι περίπου χρόνο, ελεύθερα σε όλη την Επικράτεια μέχρι σχεδόν το τέλος του 1947!!!. Το Ψήφισμα Γ΄ «..χαρακτηριζόταν από τυπική ανοχή του κομμουνιστικού κόμματος» αναφέρει ο ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ (1983) (σελ. 496) αλλά «ταυτόχρονα από την αδυσώπητη δίωξη της δράσης των οπαδών του».
Η τυπική ανοχή φαίνεται ως απόρροια των απειλών των κορυφαίων ηγετών του ΚΚΕ, σε όλους τους τόνους και με όλα τα μέσα αλλά και, κυρίως, «της ένοπλης δράσης των ανταρτο-ομάδων που δρούσαν στα βουνά από την επομένη της υπογραφής της Συμφωνίας της Βάρκιζας» (ΜΟΥΜΤΖΗΣ, 2013, τ. Α, σελ. 295). Μία δράση που ενώ ήθελε να προλάβει το Ψήφισμα Γ’, το ΚΚΕ και οι εφημερίδες του ελεύθερα προπαγάνδιζαν, συντηρούσαν, υπέθαλπαν και με αδιάσειστα στοιχεία που υπήρχαν, παρανόμως, ενίσχυαν αλλά δεν προβλέπονταν από το νομοθέτημα λήψη μέτρων και εναντίον τους. Και αυτό ήταν το δεύτερο παγκόσμιο παράδοξο της Ελληνικής Δημοκρατίας εκείνης της εποχής.
Σε κάθε περίπτωση, η κριτική που έγινε από την άκρα Αριστερά τότε αλλά και από την αριστερά γενικότερα, αργότερα, ήταν ότι με το Ψήφισμα Γ’ διώκονταν το φρόνημα, τα πολιτικά «πιστεύω». Αυτό όμως δεν είναι αληθές. Ήταν και είναι ένα ψευδο-ιδεολόγημα στην μεταπολεμική περίοδο και μέχρι σήμερα, γιατί πουθενά δεν υπάρχει τέτοιο αδίκημα και τιμωρία για το φρόνημα, την ιδεολογία ή τα πολιτικά «πιστεύω» αλλά για τις συγκεκριμένες πράξεις. Πράξεις συγκεκριμένες – όχι απόψεις – χειροπιαστές εναντίον της έννομης τάξης και εναντίον της Πατρίδας αφού απέβλεπαν στην αυτονόμηση, στην απόσπαση μέρους ή τμήματός της, πράξεις που σχετίζονταν με τη συγκρότηση ομάδων που επιτίθεντο σε κρατικά όργανα κλπ και για τις οποίες προβλέπονταν η θανατική ποινή για τους αρχηγούς και ηθικούς αυτουργούς όλων αυτών των ενεργειών.
Πάντως, πάρα πολλοί αριστεροί πολιτικοί και ιστορικοί ειρωνεύθηκαν αυτή την φυσιολογική αντίδραση του κράτους ή προσπάθησαν να την παρουσιάσουν σαν εκδίκηση αυτού εναντίον κάποιων «αθώων» «δημοκρατών». Αυτές οι δράσεις ήταν πράξεις αντεθνικές και εναντίον του Κράτους και δεν αφορούσαν μόνον το ΚΚΕ αλλά και οποιονδήποτε θα τις τελούσε. Που, όμως, δεν δικαζόταν από κάποια «λαϊκά δικαστήρια» αλλά δημοσίως, με δικονομικούς κανόνες στις δικαστικές αίθουσες δικαστηρίων, με δικηγόρους, μάρτυρες κλπ. Το αν δικάζονταν τα αδικήματα του συγκεκριμένου ψηφίσματος από Στρατοδικεία, αυτό οφείλονταν στις πράξεις αυτών που δικάζονταν, στις συνθήκες που διαμόρφωσαν οι πράξεις τους – συνθήκες πολέμου, θανάτου, καταστροφών- και όχι στις ιδέες τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ, Ν. 1983. Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974. Θεμέλιο.
ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ, Δ. 2011(1956). Ο ΑΝΤΙΣΥΜΜΟΡΙΑΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ. 1945-1946. ΔΗΜΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗ Α.Ε.
ΖΑΟΥΣΗΣ, Α., 1992. Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ. 1945-1949. Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ. Τομ. Α. ΩΚΕΑΝΙΔΑ.
ΚΟΥΤΣΟΥΚΑΛΗΣ, Α, 2004. ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ. ΙΩΛΚΟΣ
ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ, Μ. 2007. Πόλεμος και Αίμα. ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΠΟΝΟ. Η Αληθινή Ζωή μιας Αγωνίστριας. ΕΤΑΙΡΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ.
ΜΟΥΜΤΖΗΣ, Σ. 2013. Η Κόκκινη Βία. 1943-1946. Η ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ Η ΛΗΘΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ. Τόμ. Α. Επίκεντρο.
Συνεχίζεται
