Του Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης
Συμμετοχή στις εκλογές συμβουλεύουν Βρετανοί και Σοβιετικοί
Το ΚΚΕ και οι σύμμαχοί του στο νέο ΕΑΜ ενώ κινούνταν προς την κατεύθυνση της αποχής από τις εκλογές εν τούτοις ζητούσαν με διακήρυξή τους την 4η Ιανουαρίου 1946, μεταξύ άλλων, την συμμετοχή τους στην κυβέρνηση. Ένα αίτημα που δεν γινόταν δεκτό από το σύνολο του πολιτικού κόσμου της χώρας, αφού ήταν νωπά ακόμα τα Δεκεμβριανά και οι ωμότητες των ΚΚΕ/ΕΑΜ, και θεωρούνταν απαράδεκτο και από την Βρετανική κυβέρνηση. Ακόμη και η αριστερά πτέρυγα των εργατικών που μόλις μερικούς μήνες πριν κατακεραύνωνε τον Τσώρτσιλ για παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδος ήταν εναντίον μιας τέτοιας προοπτικής…
Προκειμένου το ΚΚΕ/ΕΑΜ να ενημερώσουν τις κυβερνήσεις της ΕΣΣΔ, Βρετανίας, Γαλλίας για την κατάσταση στην Ελλάδα αλλά και για δουν από πρώτο χέρι ποιες είναι οι απόψεις τους για τα σημαντικά τρέχοντα θέματα π.χ. τις επερχόμενες εκλογές, τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης κλπ σχηματίσθηκε μια επιτροπή-αντιπροσωπεία και εστάλη στο Λονδίνο και τη Μόσχα για τον σκοπό αυτόν. Στο Λονδίνο η επιτροπή του ΕΑΜ, που αποτελούνταν από τους Παρτσαλίδη Μ., επικεφαλής, Νεοκ. Γρηγοριάδη και Αλκ. Λούλη, είχε συνάντηση, όπως αναφέρει ο ιστορικός της αριστεράς Σ. Γεωργιάδης, με τον Υφυπουργό Εξωτερικών ΜακΝήλ με τον οποίο συζήτησαν και την πρότασή τους για νέα κυβέρνηση με τη συμμετοχή των ΚΚΕ/ΕΑΜ. Ο διαχυτικός ΜακΝήλ, όπως αναφέρει ο Γρηγοριάδης, τους διέκοψε ξερά: “Ενισχύστε την κυβέρνηση Σοφούλη. Τίποτε άλλο δεν υπάρχει έως τις εκλογές”. Όταν η επιτροπή του υπενθύμισε την συμμετοχή των Κομμουνιστικών Κομμάτων στις κυβερνήσεις Ιταλίας και Γαλλίας, η απάντηση του ΜακΝήλ ήταν ευθεία: “Μην λησμονείτε οτι εκεί δεν υπήρξε Δεκέμβριος”. Την ώρα που αποχωρούσαν οι επισκέπτες και καθώς ο ΜακΝήλ κρατούσε το παλτό του Παρτσαλίδη τους είπε: “Βοηθείστε και σεις να περάσουμε τις δυσκολίες. Μην ζητάτε παράλογα πράγματα”. (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, 1973(2011), σελ. 130).
Στην Μόσχα, επόμενο σταθμό της επιτροπής-αντιπροσωπείας, η υποδοχή έγινε από έναν από τους υφυπουργούς των εξωτερικών, τον Λαυρέντιεφ και δεν ήταν θερμή. Οι επαφές ήταν υποβαθμισμένες καθώς η αντιπροσωπεία δεν έγινε δεκτή από κάποιο μέλος της Κυβέρνησης ή υψηλόβαθμό κομματικό στέλεχος ή έστω από ένα υψηλόβαθμο στέλεχος του Υπουργείου Εξωτερικών. Τις απόψεις του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ τις διαβίβασε στην επιτροπή του ΚΚΕ/ΕΑΜ ένας Τμηματάρχης του Υπουργείου Εξωτερικών, ο Πετρώφ ο οποίος τους συμβούλευσε να λάβουν μέρος στις εκλογές τονίζοντας τους οτι η συμβουλή αυτή προήρχετο προσωπικώς από τον Υπουργό Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης, Μολότωφ (ΖΑΟΥΣΗΣ, 1992, σελ. 115).
Ποιά όμως ήταν ακριβώς η θέση της Σοβιετικής Ένωσης; Ο Βαφειάδης στη συνέντευξη που έδωσε στη Μόσχα στη δημοσιογράφο Παναγιωταρέα του περιοδικού τα “ΕΠΙΚΑΙΡΑ” των Αθηνών αναφέρει οτι η Επιτροπή ζήτησε να μάθει ποια ήταν η γνώμη των Σοβιετικών για τις εκλογές. Και ο Βαφειάδης αναφέρει: Εδώ ο Στάλιν τους είπε: “Σωστό θα είναι να πάρετε μέρος στις εκλογές”. Ο ίδιος ο Παρτσαλίδης από την άλλη πλευρά επιμένει οτι συνάντησε μόνον τον υπεύθυνο των Ελληνικών Υποθέσεων στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του ΚΚ Σοβιετικής Ένωσης (Σημείωση γράφοντος: Ο Πετρώφ δεν ήταν παρά ένας Τμηματάρχης!!) ο οποίος διαβίβασε την άποψη του Μολότωφ και όχι του Στάλιν.
Ο Παρτσαλίδης αργότερα το Φεβρουάριο του 1950 σε σημείωμά του αναφέρει οτι όταν έθεσε τις υποδείξεις της Μόσχας για συμμετοχή στις εκλογές, ο Ζαχαριάδης είπε οτι εκείνος που έκανε αυτές τις υποδείξεις ( Σημείωση του γράφοντος: Ο Πετρώφ; Ο Μολότωφ;) δεν εκπροσωπούσε την γνώμη της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Γρηγοριάδης αναρωτιέται μήπως ο Ζαχαριάδης είχε άλλες συστάσεις και άλλες επαφές με την σοβιετική ηγεσία για να μην υπακούει στην υπόδειξη του Μολότωφ. Στοιχεία που να δείχνουν οτι ο Στάλιν ο ίδιος υπέδειξε την κατεύθυνση για την μη αποχή δεν υπάρχουν αναφέρει ο ίδιος συγγραφέας. Παρόλα αυτά αναφέρει οτι σε συνάντηση των Ζαχαριάδη-Παρτσαλίδη με την ηγεσία του ΚΚΣΕ στη Μόσχα, τον Ιανουάριο του 1950, ο Μολότωφ κατέκρινε την αποχή του 1946 παρουσία του Στάλιν λέγοντας τους: “Η συμμετοχή σας στις εκλογές θα επέτρεπε στο ΚΚΕ να σταθμίζει κάθε φορά την κατάσταση και ανάλογα με τις εξελίξεις να ρίχνει το βάρος του πότε στις νόμιμες μορφές μαζικής πάλης και πότε στον ένοπλο αγώνα” (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, 2009, σελ. 78). Το οτι λέχθηκε αυτό από τον Μολότωφ παρουσία του Στάλιν σημαίνει, χωρίς αμφιβολία, ο ίδιος γνώριζε την παρέμβαση του Μολότωφ για μη αποχή από τις εκλογές και, επομένως, οτι την είχε επικροτήσει.
Ποιές ήταν οι εκ των υστέρων απόψεις των πρωτεργατών για την αποχή;
Η αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 για το ΚΚΕ και τους συμμάχους του στο νέο ΕΑΜ είναι γεγονός. Η απόφαση αυτή λήφθηκε ουσιαστικά από το ΚΚΕ. Επιβλήθηκε απλώς στους συμμάχους του οι οποίοι πειθήνια οδηγήθηκαν σε μία απόφαση που όπως φαίνεται από την παρουσίαση των στοιχείων δεν πίστευαν καθόλου.
Εκ των υστέρων στο ΚΚΕ, όπως γινόταν πάντοτε στο ΚΚΕ αλλά και σε άλλα κομμουνιστικά κόμματα, χωρίς να παραδεχθεί οτι ήταν λάθος η αποχή επέρριψε την ευθύνη στον άλλοτε αδιαμφισβήτητο Αρχηγό τον Ζαχαριάδη. Εξάλλου ο ίδιος είχε ήδη πέσει σε δυσμένεια μετά το θάνατο του Στάλιν και την ανάληψη της νέας ηγεσίας του ΚΚΣΕ από τον Νικήτα Χρουτσώφ. Εκ των υστέρων είχε επιρριφθεί η ευθύνη της αποχής από τις εκλογές στον Ζαχαριάδη προσωπικά για να “απαλλαγεί” έτσι το κόμμα. Γεγονός παραμένει οτι έστω και αν κάποιοι στο Πολιτικό Γραφείο αντιτάχθηκαν στην προοπτική της αποχής η πρόταση του Ζαχαριάδη για αποχή ψηφίστηκε ΟΜΟΦΩΝΩΣ.
Για την απόφαση αυτή υπήρξε από την πλευρά του Ζαχαριάδη μεθόδευση καθώς γνώριζε πως υπήρχαν και διαφορετικές θέσεις. ‘Οπως είπαμε σε προηγούμενο άρθρο το θέμα της αποχής όπως και της κήρυξης ένοπλου αγώνα, επρόκειτο να συζητηθεί κατά την 2η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής (ΚΕ) του ΚΚΕ. Όμως ο Ζαχαριάδης επικαλέστηκε, όπως ήδη αναφέρθηκε, την απουσία του Παρτσαλίδη ο οποίος έλειπε με την αντιπροσωπεία του ΚΚΕ/ΕΑΜ για συναντήσεις στο Λονδίνο και τη Μόσχα και άλλες πρωτεύουσες προκειμένου να πληροφορηθούν για τις απόψεις των αδελφών του ΚΚΕ κομμάτων, και ζήτησε από την Ολομέλεια την εξουσιοδότηση να αποφασίσει το Πολιτικό Γραφείο όταν επέστρεφε ο Παρτσαλίδης και μετέφερε τις απόψεις τους.
Για την απόφαση αυτή υπήρξαν αντιρρήσεις μέσα στο ΚΚΕ. Και μάλιστα μεταξύ μελών του Π.Γ. του ΚΚΕ (π.χ. Χρύσα Χατζηβασιλείου, Θανάσης Χατζής). Ο Γρηγοριάδης αναφέρει οτι ο Σιάντος “..αντιλαμβανόταν την πραγματικότητα αλλά σιωπούσε..”. Εις επίρρωσιν αυτού αναφέρεται σε μία εκμυστήρευση που έκανε ο Σιάντος στον πατέρα του και συναρχηγό του κόμματος των Φιλελευθέρων Αριστερών, Στρατηγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη: “Κάθε μέρα αναγνωρίζω περισσότερο οτι η αποχή είναι λάθος. Όπως εσύ όμως πειθάρχησες στην απόφαση του ΕΑΜ, παρά τις αντιρρήσεις σου, πειθαρχώ και εγώ στην απόφαση του κόμματός μου”. (ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, 1973(2011), σελ. 135).
Αργότερα και ο ίδιος ο Ζαχαριάδης στο έργο του Δέκα Χρόνια Πάλης παραδέχεται οτι η αποχή ήταν λάθος καθώς συμμετέχοντας στις εκλογές και μέσα από τη Βουλή και τη δράση των Βουλευτών του ΚΚΕ, θα ξεσκεπάζονταν οι Εγγλέζοι και ο μοναρχοφασισμός και η χρεωκοπία της Βουλής αλλά και η κοινοβουλευτική αυταπάτη και θα είχε έτσι το ΚΚΕ “ ..πιο αποτελεσματική και ολόπλευρη προετοιμασία για τον νέο ένοπλο αγώνα”. (ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ, 1950). Βέβαια για να είμαστε πιο ακριβείς με την διατύπωση αυτή ο Ζαχαριάδης δεν αποκηρύσσει την απόφαση αποχής αλλά οτι αν συμμετείχαν στις εκλογές και στην Βουλή θα είχαν αυξηθεί οι πιθανότητες του ένοπλου αγώνα..καθώς το ΚΚΕ με τη δράση του θα βοηθούσε στην χρεωκοπία της Βουλής αλλά και στην κοινοβουλευτική αυταπάτη..
Αργότερα ο Κολιγιάννης που διαδέχθηκε τον Ζαχαριάδη στην ηγεσία του ΚΚΕ παραδέχθηκε οτι: “Η Κεντρική Επιτροπή ξεκινώντας λαθεμένα από την ιδέα πως υπήρχε στη χώρα επαναστατική κατάσταση αποφάσισε (Σημείωση γράφοντος:Την απόφαση την πήρε το ΠΓ του ΚΚΕ. Η Κεντρική Επιτροπή απλώς εξουσιοδότησε το ΠΓ να την πάρει) να μην πάρει μέρος στις εκλογές,,”
Το 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ απόφασιζε: “..Η μοναδικά, συνεπώς, σωστή πολιτική ήταν η συμμετοχή με όλες τις δυνάμεις στις εκλογές.. ….Η αποχή από τις εκλογές αποτελεί λάθος καθοριστικής σημασίας με βαρύτατες συνέπειες για το κόμμα και το δημοκρατικό κίνημα.”.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, Σ., 1973(2011). Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974. Εκδόσεις Χ.Κ. ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ.
ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, Σ., 2009. ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ. Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949. Τόμος Α, 3, Εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ βιβλιοθήκη σε συνεργασία με τις Εδόσεις ΦΥΤΡΑΚΗΣ Α.Ε.
ΖΑΟΥΣΗΣ, ΑΛ., 1992. Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ. 1945-1949. Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ. ΤΟΜΟΣ Α΄. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΩΚΕΑΝΙΔΑ.
ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ, Ν. 1950. Δέκα Χρόνια Πάλης. Κεντρική Επιτροπή ΚΚΕ.
(Συνεχίζεται)*
