Σχεδόν το 1/3 των εισοδημάτων τους πληρώνουν οι Έλληνες σε ενοίκια για να εξασφαλίσουν τη στέγασή τους, με το ποσό αυτό να αυξάνεται σημαντικά όταν προστίθενται τα υπόλοιπα έξοδα στέγασης, όπως λογαριασμοί για φως, θέρμανση, νερό και τηλέφωνο.
Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών εταιρειών ακινήτων, η αύξηση των ενοικίων ξεπέρασε το 30% στο διάστημα της τελευταίας πενταετίας με τις προβλέψεις να μη βλέπουν αποκλιμάκωση αλλά αύξηση και το 2023 που ενδέχεται να κυμανθεί από 3% έως και 7%. Η αύξηση αυτή στις τιμές των ενοικιαζόμενων κατοικιών ήταν αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων που άλλαξαν τα δεδομένα σε μια αγορά που τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν διαφορετική.
Το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία υποχώρησε αριθμός των κατοικιών που αγοράστηκαν από νοικοκυριά ως πρώτες κατοικίες, εξαιτίας της μείωσης του αριθμού των εκταμιεύσεων στεγαστικών δανείων από τις τράπεζες, ώθησε προς τα πάνω τη ζήτηση για ενοικίαση. Το συνολικό ύψος των νέων στεγαστικών δανείων, παρότι καταγράφει άνοδο από το 2020, παραμένει ακόμα σε χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ερευνας Τραπεζικών Χορηγήσεων της Τράπεζας της Ελλάδος, το τρίτο τρίμηνο του 2022 σημειώθηκε μείωση της ζήτησης στεγαστικών δανείων για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο, μετά δύο έτη συνεχούς αύξησης της ζήτησης, εξαιτίας της συρρίκνωσης των εισοδημάτων των νοικοκυριών και της ανασφάλειας που δημιούργησε η ενεργειακή κρίση.
Παράλληλα η ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων στην Αθήνα αλλά και σε άλλες πόλεις της χώρας αφαίρεσε μέρος των διαθέσιμων ακινήτων για μακροπρόθεσμη ενοικίαση και εκτίναξε τις τιμές των ενοικίων, ενώ η αύξηση της ζήτησης για αγορές κατοικιών από το εξωτερικό (13,3% το εννεάμηνο του 2022 έναντι 34,8% την αντίστοιχη περίοδο του 2021) περιόρισε το διαθέσιμο απόθεμα των προς ενοικίαση ακινήτων. Ο συνδυασμός όλων αυτών μεταμόρφωσε την εικόνα στην αγορά κάνοντας το ενοίκιο ακριβή υπόθεση για τον Έλληνα.
Τρεις στους δέκα νοικιάζουν σπίτι
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι Ελληνες δαπάνησαν το 27,1% του εισοδήματός τους για την πληρωμή ενοικίου βάζοντας τη χώρα στην πρώτη εξάδα ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ με το υψηλότερο κόστος αναφορικά με το εισόδημα των πολιτών. Στις χώρες της ΕΕ σχεδόν επτά στα δέκα νοικοκυριά είχε ιδιόκτητο σπίτι, ενώ το υπόλοιπο 30% ζούσε σε ενοικιαζόμενες κατοικίες με το ποσοστό των ενοικιαστών να φτάνει στην Ελλάδα στο 26,7% όταν το 2015 ήταν στο 15,4%, καθώς περιορίστηκε στη χώρα μας σημαντικά ο αριθμός εκείνων που προχώρησαν σε αγορά κατοικίας.
Αν κάποιος εξετάσει τις συνολικές δαπάνες που αφορούν τη στέγαση στην Ελλάδα θα δει ότι αυτές άγγιξαν το 32,4% το 2021, δημιουργώντας, μάλιστα, προβλήματα στην εξυπηρέτηση των υποχρεώσεων για πολλά νοικοκυριά, είτε αυτές αφορούσαν λογαριασμούς στεγαστικών δανείων, ενοικίων ή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.
Η κατάσταση φαίνεται να επιβάρυνε το ήδη δύσκολο περιβάλλον που υπήρχε. Αρκεί να δει κανείς τα στοιχεία της Eurostat, σύμφωνα με τα οποία το 2021 το ποσοστό εκείνων που παρουσίασαν καθυστερήσεις στις πληρωμές για κόστη στέγασης (ενοίκιο ή στεγαστικό και λογαριασμοί) έφτασε στην Ελλάδα το 2021 στο 36,4% και στην πρώτη θέση, με τη Βουλγαρία να ακολουθεί με 20,4%, την Κύπρο με 17,3%, την Κροατία με 16,6%, την Ισπανία με 14,3% και την Ιρλανδία με 13,6%. Χαμηλότερα ήταν τα ποσοστά σε Τσεχία (2,4%), Ολλανδία (2,6%), Βέλγιο (4,2%) και Αυστρία (4,8%).
Χειρότερη ήταν η εικόνα μεταξύ εκείνων που ενοικίαζαν κατοικία καθώς στη χώρα μας 74,2% των ενοικιαστών, σύμφωνα με την Eurostat, δαπανούν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για την κάλυψη των αναγκών στέγασής τους και στην πλειονότητά τους έχουν χαμηλότερα εισοδήματα σε σχέση με εκείνους που έχουν ιδιόκτητη κατοικία ή κατοικία με στεγαστικό δάνειο. Με βάση την ΕΛΣΤΑΤ, στο διάστημα Φεβρουαρίου 2022 – Φεβρουαρίου 2023 τα μισθώματα κατοικιών στην Ελλάδα παρουσίασαν επιπλέον αύξηση κατά 4%, γεγονός που δείχνει ότι οι επιβαρύνσεις συνεχίζονται ως προς τα ενοίκια.
Τι βλέπει η αγορά για το μέλλον.
Ενώ το βάρος του ενοικίου αποτελεί μεγάλο βραχνά για τα νοικοκυριά, η αγορά δεν βλέπει άμεση αποκλιμάκωση.
Στην αγορά κατοικιών, οι τιμές των διαμερισμάτων κατέγραψαν σημαντική αύξηση μέχρι το τρίτο τρίμηνο του 2022. Σύμφωνα με την ΤτΕ, στο διάστημα Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2022 οι τιμές των διαμερισμάτων εμφανίστηκαν αυξημένες κατά 10,4% σε ετήσια βάση συνεχίζοντας την αυξητική πορεία του 2021 που ήταν στο6,8%. Στην αύξηση αυτή των τιμών των κατοικιών, για το σύνολο της χώρας, το εννεάμηνο του 2022 συνέβαλαν σημαντικά οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης των τιμών κυρίως στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα, δηλαδή της Αθήνας (12%) και της Θεσσαλονίκης (10,5%) και, σε μικρότερο ποσοστό, οι υπόλοιπες μεγάλες πόλεις κατά 9,4%.
Δεδομένων αυτών των στοιχείων αλλά και του ότι έχει αυξηθεί σημαντικά το κόστος κατασκευής δεν αναμένεται σημαντική αύξηση του αποθέματος των διαθέσιμων κατοικιών προς ενοικίαση με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για το ύψος των ενοικίων που διαμορφώνεται. Το πρόβλημα της ακριβής στέγης που απασχολεί τα νοικοκυριά προβληματίζει και την κυβέρνηση, η οποία θέτει σε εφαρμογή τη χορήγηση των πρώτων χαμηλότοκων στεγαστικών δανείων σε νέους ή νέα ζευγάρια έως 39 ετών για αγορά πρώτης κατοικίας, στο πλαίσιο του προγράμματος «Σπίτι μου». Επίσης, πρόκειταινα διατεθούν τουλάχιστον 1.000 διαμερίσματα ως κοινωνικές κατοικίες σε νέους, ηλικίας 25-39 ετών, δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, χωρίς ιδιόκτητη πρώτη κατοικία.
