Ενώ πολλοί ανησυχούσαν ότι οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) θα κυριαρχήσουν στην ανθρωπότητα λόγω της ευφυΐας τους, νέες έρευνες μας προειδοποιούν ότι η πρόοδος της ανθρωπότητας ενδέχεται να βαλτώσει μέσα στην ανοησία, την κοινοτοπία και τη διαρκή λογοκλοπή που παράγει η ΑΙ.
Στη θεατρική παράσταση «Νόνα», του Αργεντινού συγγραφέα Ρομπέρτο Κόσα (την οποία ανέβασε με εξαιρετική επιτυχία στην Ελλάδα ο Δημήτρης Πιατάς), η πρωταγωνίστρια τρώει ό,τι βρει μπροστά της οδηγώντας την οικογένειά της στην οικονομική κατάρρευση και τελικά στον θάνατο.
Στην τελική σκηνή της παράστασης η αδηφάγος Νόνα, μην έχοντας τίποτα άλλο να καταναλώσει, αρχίζει να τρώει τον εαυτό της ξεκινώντας από το δεξί της χέρι.
Κάπως έτσι πρέπει να φαντάστηκε το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης ο συντάκτης τεχνολογικών θεμάτων Κάσεϊ Νιούτον όταν υποστήριξε προ ημερών ότι η «ΑΙ τρώει τον εαυτό της».
Επικαλούμενος πρόσφατες έρευνες μεγάλων πανεπιστημίων, ο Νιούτον παρουσίαζε τις σαρωτικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει το γεγονός ότι προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης αρχίζουν να επεξεργάζονται σαν πρώτη ύλη πληροφορίες που έχουν παραχθεί από άλλα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης.
Το πρόβλημα, αν και φαντάζει εκ πρώτης όψεως αρκετά τεχνικό, θα μπορούσε να ανατρέψει τις ισορροπίες στην αγορά των μηχανών αναζήτησης, όπως η Google, αλλά και να προκαλέσει απρόσμενα προβλήματα στην ακαδημαϊκή έρευνα και την παραγωγή γνώσης γενικότερα.
Οπως έχουμε εξηγήσει, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, όπως το ChatGPT, δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από το να επεξεργάζονται τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος, ώστε να προσφέρουν αληθοφανείς (αν και όχι πάντα σωστές) απαντήσεις σε ερωτήματα που τους θέτει ο χρήστης.
Πέραν όμως από το γεγονός ότι με αυτή την πρακτική αναμασούν την ανθρώπινη γνώση και εφευρετικότητα, χωρίς να δημιουργούν τίποτα καινούργιο, σε άλλες περιπτώσεις απλώς ψεύδονται (είδαμε την περίπτωση εφαρμογών που όταν τους ζητάς να σου προτείνουν βιβλία για ένα θέμα αναφέρουν τίτλους που δεν υπάρχουν).
Ηδη στο εξωτερικό έχουν παρατηρηθεί περιστατικά δικηγόρων οι οποίοι στις αγορεύσεις τους αναφέρονται σε ανύπαρκτους νόμους για τους οποίους διάβασαν σε άρθρα τα οποία είχαν παραχθεί από εφαρμογές ΑΙ.
Σε άλλες περιπτώσεις, ερευνητές πανεπιστημίων παρατήρησαν πως όταν ζητούσαν από ανθρώπους να συμπληρώσουν επ’ αμοιβή ερωτηματολόγια για κάποια έρευνα, αυτοί ανέθεταν τη δουλειά σε εφαρμογές ΑΙ. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η πρώτη ύλη μιας έρευνας που αφορούσε τους ανθρώπους δεν είχε παραχθεί απευθείας από νοήμονα όντα αλλά από μηχανές που επεξεργάζονταν αυτή την πρώτη ύλη.
Επιπροσθέτως, ερευνητές από τα Πανεπιστήμια Οξφόρδης, Κέιμπριτζ, Τορόντο και από το Imperial College στο Λονδίνο διαπίστωσαν ότι εάν τροφοδοτούσαν συστήματα ΑΙ με πληροφορίες που είχαν παραχθεί από άλλες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (γνωστές ως «συνθετικά δεδομένα»), η ποιότητα του αποτελέσματος επιδεινωνόταν σταθερά μέχρι που το σύστημα οδηγούνταν στην κατάρρευση.
Σε κείμενό του στο «The Verge» o Τζέιμς Βίνσεντ παραθέτει σειρά παραδειγμάτων από αυτό που αποκαλεί «junkification» («σκουπιδοποίηση») των πληροφοριών που κατακλύζουν πλατφόρμες όπως η Google, η Amazon, η Wikipedia αλλά ακόμη και το TikTok. Παραφράζοντας μάλιστα τον Γκράμσι υποστηρίζει ότι λόγω αυτών των εξελίξεων «το παλιό ίντερνετ πεθαίνει και το νέο παλεύει να γεννηθεί». Δυστυχώς, ο συντάκτης του «Verge» ξεχνά να επισημάνει, όπως ο Γκράμσι, ότι το μεσοδιάστημα είναι μια εποχή τεράτων.
Μία από τις λύσεις που προτείνεται είναι η πληροφορία που παράγεται από συστήματα AI να φέρει ειδική σήμανση (κάποιο είδος metadata). Εκτός όμως από το γεγονός ότι κανείς δεν ξέρει πώς ακριβώς μπορεί να γίνει αυτό (και αν το κόστος ελέγχου και διασταύρωσης της πληροφορίας θα ξεπερνά την ωφέλεια της παραγωγής της), προκύπτουν και ορισμένα οικονομικά και εν τέλει «ταξικά» προβλήματα.
«Εάν η Google σού προσφέρει συνεχώς σκουπίδια στα αποτελέσματα αναζήτησης», εξηγεί ο Τζέιμς Βίνσεντ, «ίσως οι χρήστες προτιμήσουν να πληρώνουν για πηγές πληροφοριών τις οποίες θα εμπιστεύονται». Το αποτέλεσμα προφανώς θα είναι να δημιουργηθούν λεωφόροι πληροφοριών δύο ή περισσότερων ταχυτήτων, όπου οι φτωχοί θα τρέφονται με δεδομένα-σκουπίδια και οι πλούσιοι με διασταυρωμένα στοιχεία μεγαλύτερης αξίας.
Για τον Βίνσεντ, η αλλαγή δεν πρέπει να αποτελεί αναγκαστικά πηγή ανησυχίας. Η μετεξέλιξη του διαδικτύου θα σημάνει ότι πολλά από τα μεγαθήρια που γνωρίζουμε σήμερα (και τα οποία, συμπληρώνουμε εμείς, έχουν αποκτήσει ολιγοπωλιακό και μονοπωλιακό έλεγχο της πληροφορίας) θα εξαφανιστούν με τον ίδιο τρόπο που οι χάρτινες εγκυκλοπαίδειες έδωσαν τη θέση τους στις συνεχώς ανανεώσιμες και αυτοβελτιούμενες ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες.
Σε ένα οικονομικό σύστημα, όμως, που παράγει ανισότητες και αποκλεισμούς για την πλειονότητα του πληθυσμού, το νέο ίντερνετ θα συνεχίσει να αναπαράγει αυτά τα προβλήματα.
Άρης Χατζηστεφάνου
