Ιστορικού χαρακτήρα για την ευρωπαϊκή εμβάθυνση υπήρξε η χθεσινή Σύνοδος Κορυφής για την κοινή άμυνα των κρατών-μελών της ΕΕ, αλλά και για τη συνέχιση της υποστήριξής τους προς την Ουκρανία, στον απόηχο της έντασης μεταξύ Κιέβου και ΗΠΑ.
Παρόντος του Ουκρανού προέδρου, Βολοντιμίρ Ζελένσκι και λίγες ώρες μετά το τηλεοπτικό διάγγελμα του Γάλλου προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν, όπου έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου απέναντι στην ρωσική επιθετικότητα, η επικεφαλής της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρουσίασε ενώπιον των Ευρωπαίων ηγετών το σχέδιό της για «επανεξοπλισμό της Ευρώπης», κινητοποιώντας 800 δισ. ευρώ, αλλά και την εθνική ρήτρα διαφυγής από το δημοσιονομικό Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας.
«Αυτή είναι μια στιγμή για την Ευρώπη και είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε» ανέφερε χαρακτηριστικά η πρόεδρος της Κομισιόν, για να προσθέσει πως οι προτάσεις «θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν σχεδόν 800 δισεκατομμύρια ευρώ αμυντικών δαπανών για μια ασφαλή και ανθεκτική Ευρώπη».
We are coming out of this European Council determined.
These are extraordinary times.
They call for extraordinary measures.With REARM Europe, we’ll equip our Union with the capabilities it needs to support Ukraine and defend itself ↓ https://t.co/4e1t39jryk
— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) March 6, 2025
Οι πόροι
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, τα κράτη-μέλη απελευθερώνονται να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους από τους εθνικούς πόρους, αλλά και να κάνουν χρήση ενός νέου εργαλείου ύψους 150 δισ. ευρώ, το οποίο θα επιτρέπει στην Επιτροπή να δανείζεται από τις κεφαλαιαγορές για να εκδώσει ομόλογα και να δανείσει τα κράτη μέλη, στα πρότυπα της διαχείρισης της πανδημίας του κορωνοϊού.
Σύμφωνα με την πρόεδρο της Κομισιόν, «εάν τα κράτη μέλη αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο (το οποίο είναι το ανώτατο όριο που καθορίζει η Επιτροπή στις πρόσθετες αμυντικές δαπάνες ετησίως), αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο κοντά στα 650 δισεκατομμύρια ευρώ σε μια περίοδο τεσσάρων ετών».
Τα «κλειδιά»
Πρωτίστως, όμως, στα συμπεράσματα της Συνόδου «υπογραμμίζεται, επίσης, ότι η προστασία και η άμυνα όλων των χερσαίων, εναέριων και θαλάσσιων συνόρων της ΕΕ συμβάλλει στην ασφάλεια της Ευρώπης στο σύνολό της», ενώ γίνεται ιδιαίτερη μνεία στο γεγονός ότι «λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας όλων των κρατών μελών, σύμφωνα με τις Συνθήκες», στοιχείο που ενέχει ιδιαίτερη υπεραξία σε περιπτώσεις ύπαρξης επιθετικών γειτόνων, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας και της Κύπρου.
Οι εξοπλισμοί
Την ίδια στιγμή, επί του πεδίου προτεραιότητα, σύμφωνα με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, θα πρέπει να δοθεί σε πανευρωπαϊκούς τομείς αμυντικών δυνατοτήτων, όπως:
- αεροπορική και πυραυλική άμυνα,
- συστήματα πυροβολικού,
- πύραυλοι και τα πυρομαχικά,
- drones και τα συστήματα anti-drone, αλλά και
- κάλυψη αναγκών για τον κυβερνοχώρο έως τη στρατιωτική κινητικότητα.
Η ρήτρα διαφυγής
Στο ενδιάμεσο, η ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, έφερε ανακούφιση σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ανάμεσα στις οποίες και η Αθήνα, καθώς οι πρόσθετες αμυντικές δαπάνες έως και 1,5% του ΑΕΠ θα εξαιρεθούν από τα όρια δαπανών της ΕΕ για τέσσερα χρόνια.
Ανάμεσα στους πέντε πυλώνες για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης περιλαμβάνονται ακόμη:
- Η κινητοποίηση περισσότερων ιδιωτικών κεφαλαίων,
- Η προσαρμογή της εντολής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και
- Η παροχή κινήτρων για επενδύσεις που σχετίζονται με την άμυνα στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Στην πράξη, οι Βρυξέλλες παροτρύνουν τα κράτη-μέλη να διοχετεύσουν κεφάλαια προς την άμυνα και την ασφάλεια έναντι άλλων πολιτικών συνοχής, τα οποία, ωστόσο, να παραμένουν εντός των ορίων της ΕΕ, υποστηρίζοντας δηλαδή την ανάπτυξη ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
Παράλληλα, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έκανε λόγο για «άμεσο στρατιωτικό εξοπλισμό για την Ουκρανία», στέλνοντας και μηνύματα προς την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Όπως είπε η πρόεδρος της Κομσιόν «φωτογραφίζοντας» εμμέσως τις ΗΠΑ, «θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε στενά με τους εταίρους μας στο ΝΑΤΟ. Αυτή είναι μια στιγμή για την Ευρώπη. Και είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε».
Όλοι πλην Όρμπαν
Στο πλαίσιο αυτό, τα 26 από τα 27 κράτη- μέλη της ΕΕ συναίνεσαν στη συνέχιση της ουσιαστικής υποστήριξής τους προς την Ουκρανία σε κοινή δήλωσή τους πλην της Ουγγαρίας που άσκησε βέτο, ενώ η Σλοβακία εξασφάλισε τη δυνατότητα να συνεχίσουν οι συζητήσεις για διέλευση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του εδάφους της.
Την ίδια στιγμή, η απουσία της Αθήνας, της Λευκωσίας και του Ζάγκρεμπ σε σειρά διπλωματικών συναντήσεων το τελευταίο διάστημα δεν πέρασε χθες αβρόχοις ποσί, ιδίως όταν στους συνδαιτημόνες των ευρωπαϊκών διαβουλεύσεων αποπειράθηκε να ενταχθεί και η Τουρκία.
Μητσοτάκης: Συνολική εξέταση της ασφάλειας
Από πλευράς του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρατήρησε με νόημα πως «η ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου δεν μπορεί να περιορίζεται στα ανατολικά της σύνορα» και μαρκάροντας την Τουρκία, υπογράμμισε ότι «απειλές ασφαλείας υπάρχουν και στα Δυτικά Βαλκάνια, την Ανατολική και Νότια Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή».
Ειδικότερα, «η ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου πρέπει να εξεταστεί συνολικά. Δεν μπορεί να περιορίζεται στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης, καθώς υπάρχουν απειλές ασφαλείας και στα Δυτικά Βαλκάνια, την Ανατολική και Νότια Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή», κατέληξε ο κ. Μητσοτάκης.
Παραμένοντας σταθερά θιασώτης της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ, ο πρωθυπουργός περιέγραψε ως ζητούμενο κατά την προσέλευσή του στην Σύνοδο το πώς μπορούμε δραστικά να ενισχύσουμε ως ΕΕ την αποτρεπτική μας δυνατότητα».
Σε ό,τι αφορά την υποστήριξη προς την Ουκρανία, ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορούν να αφήσουν εκτός της συζήτησης τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς η Ουάσιγκτον πρέπει να διαδραματίσει ρόλο και να συμμετάσχει στο σύστημα εγγυήσεων ασφαλείας. «Σε αυτό το σχήμα εγγυήσεων ασφαλείας θα πρέπει να συμμετέχουν και οι Ηνωμένες Πολιτείες και πρέπει διαρκώς να αγωνιζόμαστε ώστε να πείσουμε τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι αυτό είναι τελικά και προς το δικό τους συμφέρον» είπε.
Σημειωτέον ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν την προοπτική της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ και την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής, χαιρετίζοντας ως εκ τούτου χθες «τις προτάσεις για περαιτέρω δημοσιονομική ευελιξία, έτσι ώστε τα κράτη μέλη, τα οποία ήδη δαπανούν άνω του 2% του ΑΕΠ τους σε αμυντικές δαπάνες, να μπορούν να εξακολουθούν να το κάνουν». «Και είναι πολύ σημαντικό αυτή η δημοσιονομική ευελιξία να αφορά όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Να ενθαρρύνει αυτούς οι οποίοι ξοδεύουν λίγα να ξοδέψουν περισσότερα, να επιβραβεύσει αυτούς που ήδη ξοδεύουν περισσότερα και ενδεχομένως να τους επιτρέψει να ξοδέψουν ακόμα πιο πολλά για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα», κατέληξε ο πρωθυπουργός, με νωπή την έγκριση της διακήρυξής του για την ευρωπαϊκή άμυνα από το ΕΛΚ.
