«Διατηρούμε το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στην Κρήτη κι αλλού όταν το επιλέξουμε» δήλωνε από το βήμα της Βουλής στις 20 Ιανουαρίου 2021 ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά την ψήφιση του νομοσχεδίου για την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο. Μιλούσε, δε, για απόφαση που «άφησε πίσω της αγκυλώσεις και φοβικά σύνδρομα».
Των δηλώσεων Μητσοτάκη είχαν προηγηθεί στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων και Άμυνας της Βουλής, στις 12/1/2021, οι δηλώσεις του ΥΠΕΞ Νίκου Δένδια, ο οποίος δήλωνε ότι «η επόμενη φάση θα αφορά την περιοχή νότια της Κρήτης. Γίνονται επ’ αυτού οι σχετικές μελέτες».
Μόνη λύση η επέκταση
Το σενάριο για επέκταση των χωρικών υδάτων – αρχικά νότια – στην Κρήτη, αν και οι διαρροές το ήθελαν να προχωρεί άμεσα, το 2021, μπήκε στο συρτάρι του ΥΠΕΞ και δεν βγήκε ξανά παρά μόνο μετά την ανακοίνωση του δεύτερου τουρκολιβυκού μνημονίου για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων τον Οκτώβριο του 2022. Αλλωστε για ένα διάστημα η Αθήνα επιχειρούσε τη δική της προσέγγιση με την κυβέρνηση της Τρίπολης, του Ντμπέιμπα. Η υπογραφή του νέου τουρκολιβυκού μνημονίου στις 3 Οκτωβρίου 2022, έφερε αναλυτές και καθηγητές Διεθνούς Δικαίου να υποστηρίζουν ως ενδεδειγμένη λύση την επέκταση των χωρικών υδάτων νότια της Κρήτης και όχι μόνο.
Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ
Στο θέμα στάθηκε εμφατικά και ο ΣΥΡΙΖΑ. Με τον τομεάρχη και πρώην ΥΠΕΞ Γιώργο Κατρούγκαλο να υπογραμμίζει μετά τη νέα κίνηση της Αγκυρας στην Τρίπολη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει επανειλημμένα καταθέσει προτάσεις για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης νότια, δυτικά και ανατολικά της Κρήτης και στο Καστελλόριζο «ως το πρώτο βήμα για την έναρξη διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο με όλες τις όμορες χώρες και την Κύπρο».
Με ορίζοντα τον Μάρτιο
Πληροφορίες ανέφεραν ότι το σενάριο η επέκταση των χωρικών υδάτων, νότια της Κρήτης, να βγει από το συρτάρι του ΥΠΕΞ με ορίζοντα το Μάρτιο – δηλαδή ακόμα και πριν τις εκλογές – ήταν στα ενδεχόμενα που βρίσκονταν υπό εξέταση. Και στις δυνητικές προθέσεις της Αθήνας ήδη από το 2021, βάσει των δηλώσεων. Ενα σενάριο που θα ταίριαζε και με την έναρξη των ερευνών της ExxonMobil νοτιοδυτικά της Κρήτης και της Πελοποννήσου και θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σαφές μήνυμα της Αθήνας, χωρίς να προκαλεί τους συμμάχους της, αφού κινούνταν σε θεωρητικά «ασφαλή ύδατα».
Δεδομένου μάλιστα ότι η Τουρκία δείχνει ήδη να καθοδηγεί απόλυτα την κυβέρνηση της Τρίπολης σε συγκεκριμένες κινήσεις διεκδικήσεων απέναντι στην Αθήνα, με ανοιχτό το ενδεχόμενο η Λιβύη να επιχειρήσει και κατάθεση συντεταγμένων στον ΟΗΕ.
Νέο casus belli
Η προοπτική επέκτασης των χωρικών υδάτων ακόμα και νότια της Κρήτης, ωστόσο, προκάλεσε την έκρηξη της Αγκυρας. Ο τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου συνέδεσε τα σενάρια για επέκταση χωρικών υδάτων «γύρω από την Κρήτη» με το Αιγαίο και βρήκε αφορμή για ευθεία αναφορά στο casus belli, διαμηνύοντας ότι η Τουρκία δεν θα επιτρέψει επέκταση «ούτε ένα μίλι στο Αιγαίο». Στο βήμα του προεκλογικού εθνικιστικού παροξυσμού σταδιακά η Κρήτη εντάσσεται συνολικά στο αφήγημα των απειλών. Η πολεμική ρητορική και οι προειδοποιήσεις κλιμακώθηκαν οξύνοντας το κλίμα επικίνδυνα, και τα τουρκικά ΜΜΕ παίζουν τον δικό τους ρόλο. Δηλώσεις που κάνουν τους υπέρμαχους της επέκτασης να υπερασπίζονται το σενάριο σθεναρά.
Στην πλέον πρόσφατη αναφορά του στο ζήτημα ο Ν. Δένδιας (Παραπολιτικά) επανέλαβε ότι «η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια είναι ένα μονομερές, αναφαίρετο, μη διαπραγματεύσιμο δικαίωμα της χώρας μας, που απορρέει από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Είναι ένα δικαίωμα που υφίσταται εσαεί και επαφίεται στην εκάστοτε κυβέρνηση να κρίνει πότε, πού και πώς θα το ασκήσει, με αποκλειστικό γνώμονα την προάσπιση του εθνικού συμφέροντος».
Δύσκολες αποφάσεις
Αναλυτές πηγές τόνιζαν στο «Βήμα» ότι δεδομένων και των εξελίξεων και της επιλογής της Τουρκίας να κλιμακώσει τη ρητορική της ακόμα και για περιοχές που δεν εντάσσονται καν στο μαξιμαλιστικό αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας», κάνουν τις αποφάσεις ακόμα πιο δύσκολες με δεδομένο ότι τις όποιες συνέπειες θα κληθεί να διαχειριστεί μία υπηρεσιακή κυβέρνηση, καθώς η χώρα βαδίζει προς εκλογές. Κυβερνητικές πηγές από την άλλη αρνούνταν να αναφερθούν σε σενάρια και υπογράμμιζαν ότι οι αποφάσεις ανήκουν στο Μέγαρο Μαξίμου και στο ΥΠΕΞ που διατηρεί και το πλεονέκτημα του «αιφνιδιασμού». Και δεν λαμβάνονται υπό οποιαδήποτε πίεση, όπως έλεγαν. Θέλοντας να αποσυνδέσουν τις όποιες κινήσεις ή μη τόσο από τις εκλογές και ενδεχόμενη ψηφοθηρική εκμετάλλευσή τους όσο και από τις τουρκικές απειλές.
Με την περιοχή νότια της Κρήτης να συγκεντρώνει την προσοχή με αιχμή και τις έρευνες της ExxonMobil και κυρίως τις νέες δυνατότητες που δημιουργούν στον τομέα των ενεργειακών δρόμων και την Τουρκία να δηλώνει επί της ουσίας ότι δεν έχει πρόθεση να μείνει εκτός σχεδιασμών…
Επεισόδιο στο Φαρμακονήσι
Σε μόνιμη επιφυλακή βρίσκονται οι ελληνικές διπλωματικές αρχές, οι Ενοπλες Δυνάμεις και το Λιμενικό Σώμα, καθώς η τουρκική προκλητικότητα κλιμακώνεται. Η Αθήνα κρατά χαμηλά τους τόνους, όπως φάνηκε και στις δηλώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη από τη Γαύδο, όπου βρέθηκε για τα Θεοφάνια. «Η Ελλάδα δεν δέχεται υποδείξεις για το πώς θα διεκδικήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα» σημείωσε ο Πρωθυπουργός και κάλεσε όλα τα γειτονικά κράτη και ειδικά τη Λιβύη σε διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Μία ημέρα νωρίτερα ένα νέο επεισόδιο σημειώθηκε στη θαλάσσια περιοχή του Φαρμακονησίου, όταν τουρκικά αλιευτικά παραβίασαν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και στη συνέχεια τουρκική ακταιωρός παρενόχλησε σκάφος του Λιμενικού. Το ελληνικό πλήρωμα έριξε προειδοποιητικές βολές, με αποτέλεσμα την αποχώρηση των τουρκικών σκαφών.
