Έκτισαν σπίτια ταπεινά αλλά και αρχοντικά. Και γεφύρια, βρύσες, μύλους, εκκλησίες, φούρνους, τζάκια, κτίσματα δοξασμένα στο χρόνο.
Του Σωτήρη Μασταγκά
Συνήθως στα πολύ παλιά χρόνια οι μαστόροι χάραζαν τα ονόματα τους σε επιγραφές πάνω σε μάρμαρο που βρισκόταν πάνω από τα παράθυρα.
Η καταστροφή σχεδόν του συνόλου των σπιτιών και εκκλησιών κατά την επανάσταση του 1878 , στέρησε από το Λιτόχωρο γραπτών μαρτυριών.
Τέτοιες επιγραφές υπάρχουν σε κάποια εξωκλήσια, στους τρεις ναούς(Α. Δημήτριο , Α. Νικόλαο, Α. Γεώργιο) και σε ελάχιστα σπίτια.
Πάνω από την είσοδο του μικρού παρεκκλησίου του Αγίου Διονυσίου δίπλα από τον ναό του Αγίου Δημητρίου υπάρχει επιγραφή με χρονολογία κατασκευής το 1762.
Κτητορική επιγραφή σώζεται κάτω από το καμπαναριό της Παναγίας με ημερομηνία κατασκευής το 1902.
Επιγραφή υπάρχει στον ανατολικό τοίχο της Αγίας Παρασκευής, κτίστηκε το 1904.
Στο παρεκκλήσι του Αγίου Λαζάρου στα κοιμητήρια υπάρχει κτητορική επιγραφή, με ημερομηνία κατασκευής 20 Ιουνίου 1872.
Κάτω από το καμπαναριό του Αγίου Δημητρίου έτος κατασκευής το 1760.
Έξω από τον ναό του Αγίου Νικολάου έτος κατασκευής το 1580.
Στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου επιγραφή “ΑΝΗΓΕΡθΗ τη 4 Σεπτεμβρίου 1909 ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι ΔΟΤΣΙΟΥ ”
Στην βρύση στο χωροστάσι (του Ταρταρου)η επιγραφή “Δαπάνη Γ.Βλαχου 25 Οκτωβρίου 1906”.
Σε πολύ λίγα παλιά σπίτια υπάρχουν επιγραφές. Οι περισσότερες έχουν σκεπαστεί με σοβά. Στο σπίτι του Γιάννη Τριανταφύλλου ιδιοκτησίας σήμερα της Ιωάννας Παπανικολάου υπάρχει επιγραφή με το έτος κατασκευής το 1760.
Στην οικία του Αριστείδη Αναγνωστοπούλου που κατασκευάστηκε το 1883. (Ξενώνας ΡΟΜΠΟΛΟ).
Και μια επιγραφή στην οικία Γκουντελια με ημερομηνία το 1936.
Σωτήρης Μασταγκάς
Στις φωτογραφίες όλες οι επιγραφές που σώζονται στις εκκλησίες και στα κτήρια που αναφέραμε.
