Μια μεγάλη κοινωνική δοκιμασία φαίνεται να έχει μπροστά της η Ευρώπη τον χειμώνα, καθώς προσπαθεί να εξισορροπήσει την αυξανόμενη δυσαρέσκεια, που τροφοδοτείται από την άνοδο των τιμών της ενέργειας, με την πίεση για την επίτευξη των στόχων για το κλίμα, ενώ συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, σύμφωνα με ανάλυση του Thomson Reuters Foundation.
Η βρετανική οργάνωση «Don’t Pay UK» ζητά μποϊκοτάζ στους λογαριασμούς ενέργειας από την 1η Οκτωβρίου, ενώ η υποστηριζόμενη από τα σωματεία εκστρατεία «Enough is Enough» άρχισε μια σειρά διαμαρτυριών και κινητοποιήσεων στα μέσα του Αυγούστου, ζητώντας αυξήσεις, πλαφόν στα ενοίκια, φθηνότερη ενέργεια και τρόφιμα και φορολόγηση των πλουσίων.
Στο μεταξύ η ΕΕ έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων κατά τα 2/3 και τη μείωση της ζήτησης αερίου κατά 15% μέχρι το τέλος του έτους. Πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, ήδη είχε τεθεί ο στόχος να γίνει η ήπειρος «carbon neutral» μέχρι το 2050.
Η πίεση στις εισαγωγές πετρελαίου και αερίου από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο έχει ως αποτέλεσμα οι ευρωπαϊκές χώρες να σπεύδουν να καλύψουν το ενεργειακό κενό μέσω ενός μείγματος μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας, ενεργοποίησης παλιών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα και ενίσχυσης projects ανανεώσιμης ενέργειας.
Κάποιοι οικονομολόγοι λένε πως οι άμεσες ανάγκες θα έπρεπε να έχουν προτεραιότητα απέναντι στους μεσο-μακροπρόθεσμους στόχους για την υιοθέτηση πιο καθαρής ενέργειας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ειδικά εν όψει των ψυχρότερων χειμερινών μηνών.
Όποια πορεία και αν ακολουθηθεί, ο επερχόμενος χειμώνας πρόκειται να χαρακτηριστεί από κοινωνική αναταραχή, προειδοποίησε η Ναόμι Χοσάιν, καθηγήτρια πολιτικών ανάπτυξης στο American University στην Ουάσινγκτον, που μελετά θέματα ενέργειας, καυσίμων και ταραχών για τρόφιμα. Με συντηρητικές εκτιμήσεις, 10.000 τέτοιες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας έχουν λάβει χώρα σε όλο τον κόσμο από τον προηγούμενο Νοέμβριο, είπε στο Thomson Reuters Foundation, και αναμένονται περισσότερες. «Αν ήμουν πολιτικός, θα ανησυχούσα πολύ» πρόσθεσε.
Εξοικονόμηση ενέργειας
Απέναντι στην απειλή των διακοπών ενέργειας, οι χώρες της ΕΕ έχουν παρουσιάσει μια σειρά από μέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας για να βοηθήσουν στη μείωση του ύψους των λογαριασμών, καθώς ο ετήσιος πληθωρισμός σημειώνει ρεκόρ 8,9%, με περίπου 4 ποσοστιαίες μονάδες εξ αυτών να οφείλονται στην ακριβότερη ενέργεια.
Οι Ισπανοί πολίτες νιώθουν ήδη την πίεση εν μέσω ενός καυτού καλοκαιριού, αφού η κυβέρνηση διέταξε ο κλιματισμός να μην μπαίνει κάτω από τους 27 βαθμούς Κελσίου σε δημόσια κτίρια, ξενοδοχεία, εστιατόρια και εμπορικά κέντρα. Η Γαλλία, στο μεταξύ, εστιάζει στην «ενεργειακή νηφαλιότητα» με μέτρα να αναμένονται μέχρι το τέλος του καλοκαιριού που θα περιλαμβάνουν πρόστιμα σε καταστήματα που αφήνουν ανοιχτές πόρτες ενώ χρησιμοποιούν θέρμανση ή κλιματισμό. Η Γερμανία, που είναι η χώρα της ΕΕ με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, ανακοίνωσε όριο θέρμανσης στους 19 βαθμούς Κελσίου τον χειμώνα για δημόσια κτίρια και ψυχρότερα δημόσια σχολεία. Αυτές οι προσπάθειες εντάσσονται σε μια ευρύτερη προσπάθεια της ΕΕ για περικοπή της ζήτησης ενέργειας, καθώς η Ένωση προσπαθεί να πληρώσει τα αποθέματά της εν όψει του χειμώνα και εν μέσω φόβων πως η Ρωσία θα περιορίσει ακόμα περισσότερο τις παραδόσεις αερίου ως αντίποινα στις ευρωπαϊκές κυρώσεις.
Δύσκολες επιλογές
Ωστόσο η εξοικονόμηση ενέργειας δεν έχει μειώσει ακόμα την πίεση από τους αυξημένους λογαριασμούς, και διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες σχεδιάζονται από τη Μαδρίτη ως το Λονδίνο το φθινόπωρο λόγω της αύξησης του κόστους ζωής. Όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να διαμαρτύρονται μαζικά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στο να πληρώνουν για να καλύπτουν βασικές τους ανάγκες, και πρέπει να επιλέξουν μεταξύ θέρμανσης και τροφίμων, αυτό μπορεί να ρίξει κυβερνήσεις, όπως λέει η Χοσάιν: «Συχνά μια διαμαρτυρία για την ενέργεια μετατρέπεται σε πολιτική, όπως στη Σρι Λάνκα», όπου μια εξέγερση λόγω της οικονομικής κρίσης οδήγησε στην ανατροπή του προέδρου τον Ιούλιο.
Τέτοια αναταραχή θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα ακροδεξιά ή αριστερά κόμματα να εκμεταλλεύονται την «πολιτική ενέργεια» από τη δυσαρέσκεια, ενώ οι κεντρώοι παρουσιάζονται απρόθυμοι μπροστά στα μέτρα ελέγχου τιμών ή την επέκταση των δημοσίων υπηρεσιών, πρόσθεσε η ίδια.
Η C40 Cities, ένα δίκτυο μεγάλων πόλεων που πιέζει για ταχεία δράση για την κλιματική αλλαγή, πιέζει την Κομισιόν να δεσμευτεί για τη μετασκευή έξι εκατομμυρίων σπιτιών το επόμενο έτος, ενώ ο ευρωπαϊκός οργανισμός καταναλωτών BEUC θεωρεί ότι οι χώρες θα έπρεπε να παρουσιάζουν μια σειρά από φιλόδοξα σχέδια τέτοιου είδους, για να προστατευτούν τα νοικοκυριά από τις μεταβολές στις τιμές της ενέργειας. «Η φθηνότερη ενέργεια είναι αυτή που δεν καταναλώνουμε» λέει η γενική διευθύντριά του, Μονίκ Γκογιέν.
Ένα μέλλον χωρίς ορυκτά καύσιμα;
Καθώς ενισχύονται οι φόβοι για την ενεργειακή ανασφάλεια, η Γερμανία, η Ιταλία, η Αυστρία και η Ολλανδία έχουν υποδείξει πως θα επιτρέψουν την επαναλειτουργία σταθμών άνθρακα ή θα παρατείνουν τη λειτουργία σταθμών που ήταν να κλείσουν. Κατά τη Σιμόν Ταλιαπιέτρα του οικονομικού think tank Bruegel (Βρυξέλλες), ο πραγματισμός είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από αποφάσεις για επαναλειτουργία ρυπογόνων σταθμών, προσθέτοντας πως χωρίς «stop gap» μέτρα οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες θα μπορούσαν να είναι «καταστροφικές».
Ωστόσο οι υπέρμαχοι της «πράσινης» ενέργειας λένε πως αν συνεχιστεί η χρήση ορυκτών καυσίμων, έστω και βραχυπρόθεσμα, θα επιδεινώσει την κατάσταση με τις τιμές της ενέργειας και θα προκαλέσει πρόβλημα ως προς τις μειώσεις εκπομπών. «Οδηγεί σε συνεχιζόμενα προβλήματα, με διακυμάνσεις τιμών» είπε η Κάσι Σάδερλαντ του C40 Cities.
Νέα αναφορά από το CCAG (Climate Crisis Advisory Group), ένα πάνελ 16 ειδικών σε κλιματικά θέματα, κάλεσε τις κυβερνήσεις να αξιοποιήσουν την ενεργειακή κρίση για να μειώσουν ακόμα περισσότερο τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και να επιταχύνουν τη στροφή προς τις ανανεώσιμες. «Αν πάμε προς αυτή την κατεύθυνση, δημιουργούμε ένα ασφαλέστερο μέλλον» είπε ο πρόεδρός του, Ντέιβιντ Κινγκ- αν και παραδέχτηκε πως τα νέα ηλιακά και αιολικά projects θα χρειαστούν χρόνια για να αρχίσουν να λειτουργούν κανονικά.
Στο μεταξύ, η οικονομική πίεση που βιώνουν οι ψηφοφόροι σημαίνει προβλήματα για το πολιτικό κατεστημένο της Ευρώπης, λέει η Χοσάιν, καλώντας τις κυβερνήσεις να αντιληφθούν τι συμβαίνει στους δρόμους και να αντιδράσουν με μέτρα: «Μέχρι οι πολίτες να νιώσουν πως γίνονται αντιληπτές οι ενεργειακές τους ανάγκες, δεν βλέπω λόγο να σταματήσουν να διαμαρτύρονται» πρόσθεσε.
